De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 5

[p. 79]

M. Maurits Bekaert

Nooit is de taak van den verslaggever aangenamer dan wanneer hij iemand bij het groote publiek mag introduceeren, wiens eerste stappen op het gebied der kunst met belangstelling worden gadegeslagen, en die in zich den kracht en den wil voelt om de verwachtingen te voldoen, die men op hem bouwt. De criticus is als de geneesheer; beiden ontberen de scheppingskracht, en beiden stellen er een eer in datgene uit te roeien, wat den groei en de gezonde ontwikkeling belemmert. Verder gaat hun beider roeping niet, maar binnen dien werkkring vieren ze hunne schoonste triomfen. Daarom moet ook hun juk zacht wezen; want zij ook zijn gekomen niet om te scheuren, maar om te vervullen; niet om te slaan, maar om te genezen.

Het is met name in gevallen als dit dat het gepast is zich rekenschap af te leggen van den gewichtigen plicht, dien de critiek op het gebied der kunst vervult. Ook een eenvoudig verslag als hetgeen wij hier wenschen mede te deelen, zou partijdig worden, indien het niet in de verte den blik hield gericht op dezelfde baak, die het pad der critiek verlicht en hare stralen ook tot op ons neerschiet.

De heer Bekaert is een vriendelijke jonge man, die er aan hecht zelf de eer van zijn kunstsalon waar te nemen. Reeds verleden jaar had hij naar de toenmalige tentoonstelling in den Cercle te Gent een eerste tafereeltje gestuurd, dat echter een ongunstige plaats kreeg, ergens in een kwalijk verlicht hoekje, en derhalve letterlijk onopgemerkt voorbij ging. Dit was in zooverre een geluk, dat de heer Bekaert daardoor van zijn oorspronkelijk plan afweek om zich te doen kennen door achtereenvolgende toezendingen naar de verschillende salons, en daarentegen besloot met een afzonderlijke tentoonstelling zijner werken in den muur der openbare belangstelling opeens bres te schieten. Men leert een kunstenaar doorgaans broksgewijze kennen en dat stelt aan menig misverstand bloot; wie het met zijne kunst ernstig meent en in zich de heilige vonk van het talent voelt gloeien, doet beter met een flinken stap zijne intrede in de wereld te doen.

Ofschoon nog zeer jong, mag de heer Bekaert toch van het ontwaken zijner liefde voor de kunst spreken als van een tamelijk lang geleden gebeurtenis. Reeds als kind staarde hij met bewondering op de scheppingen van het penseel, en voelde hij in zijn binnenste heimelijk den lust opstaan om van die zelfde kunst zijn levensdoel te maken. Toen ik hem mijne verbazing uitdrukte over zijne vlijt en vruchtbaarheid, die op anderhalf jaar 25 groote en kleine schilderijen kon voltooien, antwoordde hij mij met een tevreden glimlach: ‘Dat moet u niet verwonderen; ik werk met lust en innige vreugde; mijne kunst is mijn leven; ik bemin haar en offer haar al mijnen tijd.’

Bij dien cultus voor zijn vak paart de heer Bekaert eveneens eene bepaalde, doch niet schoolsche, kunstovertuiging die zich meer of min met zijn smaak, met zijne sympathiën ontwikkeld heeft. Op het oogenblik dat wij zich zooveel richtingen in kunst en letteren ruim baan zien breken, dat in de galeries Durand-Ruel, te Parijs, Sâr Péladan de schaar zijner getrouwen tot eene openbare kunstbetooging heeft bijeen geroepen, is het vooral belangwekkend de wording van iemand's overtuiging na te gaan. In dit opzicht heeft de heer Bekaert zijne natuur en zijnen aanleg niet verloochend.

Gent, de groote fabriekstad, niet het een of ander schilderachtig hoekje in het zuiden van Oost-Vlaanderen of in de Ardennen, is zijne geboorteplaats; maar hij, de hartstochtelijke aanbidder der natuur, kan er zich op zijn gemak niet gevoelen. Die enge, door huizen en nog huizen ingesloten horizon, beklemt zijne borst en hindert zijn steeds naar onbegrensde vergezichten en natuurlijke kleurschakeeringen zoekenden blik. De heer Bekaert is een schilder zonder werkplaats. Deze omstandigheid kenschetst zijne voorliefde en zijnen aard. Steeds op reis, ons vaderland van het noorden naar het zuiden doorkruisend, voelt hij zich maar opgewekt door de onmiddellijke en bestendige aanraking met de natuur. Hij mint ze als een minnaar, die van zijne geliefde niet scheiden kan zonder van zijne persoonlijkheid, van zijn eigen ik afstand te doen. Niets van het menigvuldige schoone, dat de natuur aan ons oog vertoont, is hem onverschillig. Hij dwaalt eene maand langs de oevers der Semois, om het grootsche beeld der ongerepte wildernis in zijn hunkerend gemoed te prenten; hij houdt zich op in ons Vlaanderen, op het platte land, te midden der kleine leemen huisjes, om de kleur der omgeploegde en gistende aarde onder de vurige kussen der ondergaande zon te bespieden; hij laat zich mollig wiegelen op de zacht voortkabbelende golven der Schelde, alleen in het schuitje dat hij maar met verf en penseelen heeft bevracht, om den stroom te aanschouwen wanneer de zonneschijf aan den gezichteinder in een zee van bloed verdwijnt, en nog een korte poos de kuiven der golfjes met haar gouden stift verguldt.

De verschillende indrukken die de kunstenaar op deze ontdekkingstochten zamelde, zijn in zijne werken vertegenwoordigd. La Côte de Corbion (Semois), En Ardenne, Corbion (temps gris) zijn blijvende herinneringen aan zijn verblijf in Luxemburg; Sur l'Escaut, Tournant d'Escaut (matin), Pêcheur d'Anguilles (soir Escaut), te of in de omstreken van Temsche vervaardigd, geven ons de breede Schelde weer wanneer hare golven, stoeiend met de nieuwsgierige zonnestralen, de mooiste kleuren van het prisma weten te tooveren op het wiegelend palet der wateren. De cyclus: Soirs de Flandre eindelijk, vijf nummers bevattende, Soir de Neige, Soleil rouge, Soirée fraîche, Soleil d'hiver, Soir très calme, van eenige anderen als Flandre au Printemps, Village en Flandre, enz., niet te gewagen,

[p. 80]

Oorspronkelijke teekening van F. Khnopff.

geven ons de volle maat van den invloed, die het schijnbaar eenvoudigste op een ontvankelijk gemoed uitoefenen kan.

Deze laatste cyclus, eene reeks van vijf tafereeltjes van kleine afmetingen, ligt den heer Bekaert het naast aan het hart. Ik vermoedde er iets van toen ik ze dicht bij elkander zag staan en vooral toen ik de titels las. De vier laatsten geven een zeer gewoon Vlaamsch hoekje grond weer: een akker, een stuk weigrond, een paar huisjes en soms een paar boomen als stoffage. Het vele dat ze gemeen hebben vestigde des te meer mijne aandacht op het geringe verschil dat ze onderscheidt, omdat ik gevoelde dat hier juist de bedoeling, de indruk verscholen lag, die den kunstenaar bij het werken voorzweefde, en ik trachtte bij mij zelven, uit de onderlinge vergelijking der vier tafereeltjes, hunne beteekenis op te maken. Het zijn ten slotte kleurindrukken, zooals de heer Bekaert mij naderhand zelf verklaarde, die hier werden weergegeven. De ondergaande zon, wanneer de wind is opgestoken en allerlei grillige nevelmassa's zich aan het uitspansel opeenpakken, giet over de velden een eigenaardig licht uit; het groen krijgt een koeler uitzicht, een schriller tint, die met een gewaarwording van koude gelijkstaat; de aardkluiten verspreiden een violetkleurig schijnsel, dat zich op korten tijd tot een floers verdicht; het grauwe met schaliën bedekte kerktorentje, wordt grauwer en grauwer. Is het weder daarentegen rustig en kalm, dan is er van die kleurschakeeringen niets te bemerken. Soir très calme stelt een stuk bouwland voor, op den achtergrond door eenige huisjes begrensd, terwijl de wegzinkende zon, die de toeschouwer achter den rug heeft, enkel nog de gevels der huizen verlicht en de toppen met een witten glans omzoomt. Soir de Neige eindelijk, dat ik opzettelijk afzonder, is een zicht op de Lei, te Bachte, omstreeks vier uur 's namiddags. Het is winter, alles is in een sneeuwdeken gehuld; gedurende den dag heeft het gevrozen en de ijskorst die de Lei bedekte, heeft de vuilgroene tint aangenomen die het smeltend ijs kenmerkt. Op het oogenblik echter door den schilder gekozen, vriest het op nieuw, en boven de eerste korst vormt zich eene nieuwe. Het geheel heeft dus voor doel den indrnk te wekken van gesmolten en weer dichtvriezend ijs.

De schilderijen aan de Schelde ontleend, schijnen mij tot het beste te behooren wat de verzameling bevat. Ik noemde reeds de voornaamste op en kan er slechts bijvoegen dat ze niet alleen diepen indruk maken door het heerlijke coloriet, dat met het onderwerp, om zoo te zeggen, verbonden is, maar tevens door technische juistheid en vaardigheid der uitvoering de andere overtreffen.

Het is klaar dat de heer Bekaert, met zijn ontvankelijk gemoed, in de eerste plaats colorist is. Uit den aard zijner thema's, uit hunne eigenaardige afwisseling, is dit gemakkelijk af te leiden. Ik zou desnoods nog een voorbeeld kunnen aanhalen, dat en de hoedanigheid en het gebrek naast elkaar stelt, en meteen den schilder nog eens te meer kenschetst. Zijn lievelingskind is een klein dingetje van een voet vierkant, dat hij onder den bescheidenen naam Soir in den catalogus liet opnemen. Een scheepje drijft in de avondschemering op het water; het is aan eene kromming der rivier gekomen waar zijne versch geteerde zijden het vuur der dalende zon in rechte lijn ontvangen en weerkaatsen. De flikkering is oogverblindend, van den eenen boeg tot den anderen is de kiel één goud, maar op een oogenblik is alles voorbij. Dien stond heeft de schilder

[p.t.o. 80]

[p. 81]

willen vasthouden en bestendigen op het

KERK TE IEPEREN
Oorspronkelijke teekening van X. Mellery.

doek; het schip zelf, het water, de oevers, de lucht was hem maar bijzaak; die prachtige kleurindruk was hem alles; het overige borstelde hij snel af.

Wat men aan den heer Bekaert verwijt, is de te geringe zorg die hij aan de teekening besteedt, en die zijn talent als colorist niet vermag te vervangen. Het grootste doek der tentoonstelling is het nummer getiteld: Flandre au Printemps. Een hoeve, half achter het groene loover verscholen, een grasplein er voor, door een sloot omgeven en met bloesemende boomen beplant, een hekken, een paar vrouwen voor het huis als stoffage, ziedaar de bestanddeelen waaruit het geheel is samengesteld. Het tooneel is verleidend, het gras heeft een warme gouden tint die u tot een buiteling uitnoodigt, en toch kan men een gevoel van onvoldaanheid niet onderdrukken. Hier ligt het hem, meenen wij, aan de teekening en de schikking. De voordeelen, die het perspectief aanbiedt, zijn niet genoeg benuttigd geworden. Alles staat te zeer op den voorgrond en volgt te dicht op elkaar; de trapsgewijze overgang die het oog streelt, ontbreekt, en de toeschouwer, die het doek aanschouwt, krijgt een indruk alsof hij zelf onder het gebladerte der geschilderde boomen stond en het huis bovenaan op hem toekwam.

L'Entrée de Ferme en Flandre herinnert in vorm en inhoud sterk aan het voorgaande doek, maar is niet met de zelfde fout behept. Misschien ware het juister te zeggen dat ze hier minder duidelijk te voorschijn treedt, omdat de eenvoudigere aanleg der scenerie minder oplettendheid vereischt. Ik moet bovendien bekennen dat ik weinig behagen vind in de aanwezigheid eener hoeve, die, zelf maar een onderdeel vormend, zich en hare vierkante ruitjes al te zeer op den voorgrond dringt, en op zich zelven geene andere waarde bezit dan die eener getrouwe copie. Voorwerpen, waarin de schilder zoo weinig persoonlijks kan laten doorstralen, moeten op den achtergrond en zich met een bescheiden plaatsje vergenoegen.

Nog eene schilderij moet ik afzonderlijk vermelden, namelijk Le très Vieux de la Fôret. Midden in het bosch, op eene onbegroeide plaats, verheft een eeuwenoude boom zijn knoestigen stam en zijne hoekige en gewrongene takken verre boven het omringende struikgewas. Hij is uitgeleefd en zijn ondergang nabij; de jaren hebben zijne stoere gestalte geplooid en teekenen ze scherp af tegen den bloeienden achtergrond van welig opschietend kreupelhout, waarop de met te zwakke zonnestralen worstelende dampen een doorschijnend waas van nevelachtig purper hebben heengelegd. De indruk, door dit contrast teweeg gebracht, bevat niets conventionnels en is recht poëtisch getint.

Het voorgaande kan, dunkt mij, volstaan om aan de lezers van De Vlaamsche School een begrip te geven van de tentoonstelling, die van den 6ⁿ tot den 20ⁿ Maart heeft geduurd. De kenners zijn het eens om te erkennen dat de heer Bekaert een wezenlijk talent voor het poëtisch coloriet bezit en uit die goudader rijke schatten kan te voorschijn halen. Hoe de schilder bovendien zijn vak bemint, hoe hij werkt en leeft, hebben wij insgelijks aangetoond. Een bepaald model zoekt de heer Bekaart niet na te volgen;

[p. 82]

hij loopt niet in het gareel van den een of anderen grooten voorganger in het vak; hij tracht uit zijn eigen oogen te zien en leeft in ononderbroken gemeenschap met de natuur, den besten aller leermeesters. De star die hem daarin voorlichtte, of nauwkeuriger, die hem eens en voor altijd het pad wees, is, naar zijn eigen mededeeling, de schilder Bastin Lepage. Deze was het die met de traditionneele begrippen afbrak om zijn eigen weg op te gaan.

Het bestuur van den Cercle, dat de aanvraag van den heer Bekaert gereedelijk inwilligde, bracht daarmee hulde aan zijn kiemend talent. Wat de toekomst ons over tien, twintig jaren zal gebracht hebben, kan niemand voorspellen. Mogen de latere kunstcritici op eene welgevulde en glansende loopbaan terugblikken, wanneer zij de werken van den heer Bekaert in hun geheel zullen beschouwen! Moge het fatale desinit in piscem zich hier minder dan ooit verwezenlijken, dat wenschen wij oprecht.

21 Maart 1892.

G. Octis.