De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 4

Remigius van Leemput¹
Portretschilder
1607-1675

Tusschen de honderden Antwerpsche kunstenaars, wier werken thans niet meer gekend zijn en wier leven wij derhalve niet in de kunstgeschiedenis onzer stad konden mededeelen, zijn er verscheidene, die in hunnen tijd roem verwierven.

Dezer dagen herinnerden wij ons eenen voorheen befaamden en thans vergeten meester, die van Dijcks uitstekende wijze van konterfeiten zoo behendig wist na te volgen, dat sommige zijner tafereelen voor gewrochten van den koning der portretschilders werden gehouden. Die kunstenaar was een Antwerpenaar en heette Remigius van Leemput.

Hij werd in onze Lange Nieuwstraat, bij Sint-Jacobskerk, in het huis ‘de kleinen duren Tijd’ geboren en op 19 December 1607 in zijne parochiekerk ten doop gebracht, als zoon van Hans van Leemput en Catharina Antheunis.

Zijn vader was kleermaker, doch liet zichzelven door zijne klanten derwijze in de kleeren steken, dat hij een arme drommel werd. Hij was weduwenaar van Ida Lijns en bleef met drie kinderen zitten, toen hij de kennis maakte van Catharina Antheunis. Deze vrouw bezat een spaarpotje, maar ook een bastaardkind, dat echter naar het buitenland werd gezonden, om den achterklap te doen verminderen. De arme kleermaker hield voor de schandmaar de ooren dicht en huwde het gevallen meisje, dat hem eerst onzen Remigius en daarna eene dochter Maria schonk.

Met het ingebracht bruidschatje kochten de gehuwden op 27 Februari 1608 het door hen bewoonde huis, waar de kleermaker Hans met nieuwen moed de beenen kruiste op de lange tafel voor het winkelraam. Tusschen de lieden, die hem den penning of althans werk gunden, bevond zich de vermaarde knaap der Sint-Lucasgilde, Abraham Grapheus. Deze had van 29 Maart 1609 eene openstaande rekening, op welke er in 1625, bij het afsterven van den snijder Hans, nog 13 gulden 17 stuivers stond te betalen. Heel waarschijnlijk was het dus van Leemput die het wambuis vervaardigde met hetwelk Grapheus in ons museum staat afgebeeld op het meesterstuk van Cornelis de Vos. De gildeknaap kan ook het zijne hebben bijgedragen aan de kunstopleiding van on zen Remigius; want het was onder het dekenschap van Cornelis de Vos, Grapheus' vriend en bewonderaar, dat de jonge van Leemput in 1620 op den Liggere der Sint-Lucasgilde werd ingeschreven als leerling van den schilder Frans van Lanckvelt.

Daar Remigius van Leemput slechts dertien jaren telde toen hij bij dezen meester de studie begon, zoo moest zijn leertijd lang duren. Als onbemiddelde jongeling zal hij ook, volgens het toenmalig gebruik, het werkhuis des meesters hebben moeten reinigen en schikken, alvorens zich in het teekenen te mogen oefenen. Nadat hij ook het palet en de penseelen had leeren behandelen, waren er acht jaren verloopen. Zoo werd hij maar in 1628 vrijmeester-schilder van de Antwerpsche Sint-Lucasgilde. Hij was toen een-entwintig jaar, weeze en zoo weinig bemiddeld, dat hij met geleend geld de gerechtigheid zijner bijtreding in de Schilders-Kamer betaalde.

Zooals wij zegden, stierf zijn vader in 1625. Zijne moeder volgde in de eeuwigheid op 14 November van hetzelfde jaar. Zij werden beiden met eene zinking begraven. Hunne nalatenschap was gering; het eenige huis, dat zij bezaten, was herhaaldemalen belast en de weinige klanten van den overleden kleermaker waren slechte betalers.

Remigius van Leemput kreeg tot voogden zijnen moederlijken oom, Peter Antheunis, brouwer ‘In den gekroonden Leeuw’ in de Nieuwstad, en den advocaat Godfried Francken, die de voogdij aanvaardde tot dat er een familielid der vaderlijke zijde dien last zon aannemen.

Hij die het dagelijksch toezicht over onzen Remigius had, was de kleermaker Willebrord van Maldegem, die het achterhuis van ‘den kleinen duren Tijd’ als huurling bewoonde. Deze gewezen gast van vader van Leemput, bezorgde den jongen kunstenaar eenen ouden gekleurden mantel van 24 gulden, veranderde voor hem een wambuis zijns vaders, lapte al zijne kleederen en verschoot hem zelfs klein geld, dat bij slot van rekening de som van 18 gulden 5 stuivers beliep.

Tot onderhoud der weezen werd het hunnen voogden van stadswege geoorloofd, het huis niet te verkoopen, maar te verhuren. Echter bleven de inkomsten daarvan niet lang toereikend. Remigius was verliefd geraakt en vroeg zijne erfenis, om te kunnen trouwen met Anna van Bavelgem. Den 2ⁿ Maart 1630 trad hij met deze bruid binnen Sint-Jacobskerk voor het altaar. Zijne voogden haastten zich echter niet om het jonge paar geldelijk ter hulp te komen. Daar het huwelijk bij den aanvang van het volgend jaar zou gezegend worden, zoo wendde onze toekomstige vader zich op 10 Januari 1631 tot Antwerpens Stadhouders, om het verlangde erfgeld te verkrijgen. Hij verklaarde, dat hij, als

1 Hij teekende zeer fraai: Remisius van Leemput.

[p. 10]

drie-en-twintigjarige, nog onder zijne voogden stond; dat hij gehuwd en ‘schilder van zijne hanteringe’ was en gaarne 300 gulden, als erfenis, op zijn ouderlijk huis zou lichten. Dit geld, zegde hij, was hem onontbeerlijk, om zijne gerechtigheid aan de Sint-Lucasgilde te betalen, om zich verven en schildersgereedschappen aan te schaffen en om al het noodige voor zijn huishouden te koopen. De voogden werden geraadpleegd en den 14ⁿ Januari 1631 werd het hem geoorloofd 250 gulden te lichten op gemeld huis. Ten zelfden dage trad hij als ‘zijns zelfs man wesende’, maar nog bijgestaan door zijne voogden, voor onze Schepenen en verkocht hij aan Antoon Wolfvoet, zoon van den schilder Victor Wolfvoet, eene rent op zijn aandeel in den eigendom van het ouderlijk huis.

De gelden dezer rent kwamen goed van pas. Op 14 April 1631 schonk zijne gade hem een zoontje, dat in Sint-Jacobskerk Lodewijk werd gedoopt. Nauwelijks waren de beslommeringen van dit kinderbed vergeten, of de vader wendde andermaal stappen aan, om bepaald af te rekenen met zijne voogden. Daartoe werd besloten op 17 Juli 1631. Dien dag werd het geboortehuis van onzen schilder openbaar geveild en uit de algemeene afrekening bleek, dat hij voor zijn aandeel in de erfenis in het geheel 276 gulden 5 stuivers trok.

In het jaar 1632 vinden wij van Remigius van Leemput of de zijnen geen spoor meer binnen de stad Antwerpen. Het moet dus omstreeks dit tijdstip zijn, dat hij met vrouw en kind naar Engelands hoofdstad toog. Tijdgenooten van hem beweerden, dat hij leerling was van Antoon van Dijck. Deze, inderdaad, vestigde zich in Maart 1632 insgelijks in Londen en het is wel mogelijk, dat hij zijnen ervaren stadgenoot met zich nam, om hem aan zijnen kunstarbeid te laten behulpzaam zijn.

Remigius van Leemput bezat spoedig de gaaf, de gewrochten der grootste portretschilders op meesterlijke wijze te kunnen namaken. Daarin werd hij befaamd tot zelfs aan Engelands Hof. Karel I betaalde hem 150 pond sterling voor de kopij der konterfeitels van Hendrik VII en Hendrik VIII op een paneel van Hans Holbein, welk tafereel in den brand van het paleis White-Hall omkwam. Beroemd waren ook zijne kopijen van Galathea, naar Raphaël, en van het afbeeldsel van Graaf Bedford, naar van Dijck.

Met dit uitmuntend kopijwerk verkreeg van Leemput een aanzienlijk vermogen en vormde hij groote verzamelingen van teekeningen, plaatwerken, gedenkpenningen en oudheden. Echter verloor hij een ruim deel van dit vermogen door eene noodlottige onderneming. Terwijl Engeland in bloedigen opstand en Cromwell aan het bewind was, kocht hij aan eenen spotprijs van Dijcks wereldberoemd portret van Karel I te Paard. Met dit puikstuk reisde hij naar verscheidene kunststeden zonder er nochtans den verlangden hoogen prijs te kunnen voor bekomen. Ten laatste werd het kunstjuweel aangeslagen. Toen van Leemput het gerechtelijk terugeischte, werd hij op versmadende wijze afgewezen, tot al de gedingkosten veroordeeld en het ruiterafbeelsel van Karel I aan Engelands Hof weergegeven.

Ondanks dit schadelijk en schandig vonnis, bleef onze Antwerpenaar te Londen gevestigd. Hij overleed daar in 1675, in den ouderdom van acht-en-zestig jaar.

F. Jos. van den Branden.