De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 3

Gedenkschriften van een reus
IV.

Zestig jaren verliepen, zonder dat er mij iets voorviel, dat verdient gemeld te worden, en mijn leven vloeide stil en eentonig heen, zooals het met de gelukkigen het geval is, die goene geschiedenis hebben. Op zekeren namiddag van September 1889 werd ik eensklaps wakker geschud uit de sluimerige mijmering, die mijn gewone staat was, door een schrikverwekkend, onbeschrijfelijk gedruisch, gelijk aan het grofgeschut van twee worstelende legers en honderd donderslagen in ééne bedwelmende ontploffing.

De aarde beefde.

Ik ben voorzeker geen vreesachtig popje, ik heb het wonderjaar 1566 doorleefd en 1793, het jaar des schrikbewinds, ik heb de godsdienstoorlogen, de Spaansche Furie, de belegering der stad door den prins van Parma, de gebeurtenissen van 1814, en de bombardeering van 1831 bijgewoond, en nooit had ik gebeefd, maar nu beefde ik gelijk een wezel, en het werd mij benauwd om het hart.

Ik dacht dat mijn laatste stond gekomen was. Antwerpen ging in puin storten, de wereld moest vergaan.

En alle Antwerpenaars sidderden en waren bang gelijk ik. Tot in de afgelegenste voorgeborgten, waren de woningen in één oogslag verlaten, en krielden de straten van eene bonte menigte. Met angstige nieuwsgierigheid wisselde men vragen en antwoorden; noordwaarts, voorbij de dokken en stapelplaatsen steeg een onmeetbare witte rookpluim in de blauwe lucht, die weldra door den zwarten onheilspellenden smoor van eenen onmeetbaren brand verduisterd werd.

De dagbladen hebben de ramp van 6 September 1889 met hare afgrijselijke en hartroerende bijzonderheden breedvoerig beschreven: den kardoesregen gemengd met verbrokkelde menschenlijken, die de waters van de dokken en den stroom deed kabbelen, Austruweel in puin nederstortend, de huisgezinnen in angst en smart, en de lange lijkstoeten door de bedrukte en ingetogen menigte treurig naar de begraafplaats heenrollend. Ook hebben zij niet nagelaten de opoffering, den moed, den onvermoeiden ijver der redders in helder licht te plaatsen, en eene welverdiende hulde te brengen aan de liefdadigheid die van alle steden, uit alle dorpen van het vaderland, uit alle gewesten van Europa, toesnelde met eenen troostenden glimlach op de lippen, en eenen rijken schat van goud, dat zoovele wonden geneest, in de handen.

Op slot van rekening draaide die ongehoorde ramp tot mijn voordeel uit. Haar heb ik te danken dat ik de eenige Antwerpenaar niet ben, die het wonder der wonderen, de groote Tentoonstelling van Parijs niet zou hebben bijgewoond.

Bonaparte had mij reeds uitgenoodigd naar Frankrijks hoofdstad te komen, maar ik had zijn verzoek van der hand gewezen. De oude Antwerpsche burgers hebben er nooit aan gehouden zich veel te verplaatsen, en ontegensprekelijk was ik de oudste van allen.

Heden heb ik zestig jaar meer op mijne schouders, en toch heb ik niet lang geaarzeld om mij op weg te begeven, als de opstellers van den Figaro den wensch uitdrukten dat ik het feest, dat zij ten voordeele der slachtoffers inrichtten, met mijne tegenwoordigheid zou vereeren. Hoe kon het anders? In 1803 was hij die mij uitnoodigde slechts de vermoedelijke erfgenaam van Caesar en Karel den Groote, maar in 1889 waren het dagbladschrijvers!

Lang en vervelend was de reis, zij gaf mij geene gelegenheid gewaarwordingen of opmerkingen aan te teekenen. Ik lag op mijnen rug in de ruimte van een boot, voet tegen voet met mijne wederhelft. Geen middel de eentonigheid van den weg door 't een of ander huishoudelijk praatje af te wisselen.

Maar hoe spoedig vergat ik al die kleine onaangenaamheden zoohaast ik te Parijs aangekomen was!

Ik, die nooit den voet buiten mijne geboortestad gezet had, ik heb de groote wereldstad gezien, met hare overschoone gebouwen, hare vroolijke, van volk krielende straten en boulevards, met al de wonderen harer nijverheid en harer kunst, met al den betooverenden glans van hare alom benijde en alom nageaapte beschaving.

Met eene gegronde fierheid heb ik kunnen bestatigen dat mijn geboorteland, een landje zoo klein dat het op de kaart van Europa schier ongemerkt in zijn hoeksken ligt, doch eene aanzienlijke, ja eene groote plaats in nijverheid en kunst bekleedt, dat het alles voortbrengt wat door menschenhanden vervaardigd kan worden, en dat het op elk gebied der menschelijke werkzaamheid, bij geene andere natie ten achter staat.

Hoe kort mijn verblijf te Parijs ook was, toch heeft het

[p. 126]

Platen getrokken uit het werk ‘Les Jardins’ van Arthur Maugin

[p. 127]

uitgegeven en tentoongesteld door Alfred Mame & Fils Van Tours

[p. 128]

mij van vele vooroordeelen bevrijd, door menschen uitgestrooid en onderhouden die van Parijs niets hebben gezien dan zijne spoorweghallen, zijne hotels, zijne restauratiën, zijne koffiehuizen, zijne schouwburgen, zijne danszalen en zijne verdachte huizen. Ik heb oogen en ooren geopend, en nevens het Parijs der danseressen, der lichte wijfjes, der viveurs en der gelukzoekers van de oude en de nieuwe wereld, ook het Parijs, waar men stof en gedachte bewerkt en bevrucht, het Parijs waar men arbeidt en zwoegt voor het dagelijksch brood, voor den roem, voor het ware, het schoone, voor het ideale, het Parijs waar men eenvoudiger, oprechter en eerlijker is dan elders, het echte Parijs der echte Parijzenaars ontdekt, der Parijzenaars die niet allen alsem drinken of den Gil-Blas lezen.

Dat Parijs zal ik altijd hoogschatten en minnen, en na mijne geboortestad zal het de breedste plaats in mijn geest en mijn hart bekleeden.

Op zekere punten heb ik ook mijne ontgoochelingen gehad. In mijne eenvoudigheid van provincie-reus had ik mij ingebeeld dat ik de straten van Parijs, gelijk die van mijn oud Antwerpen, triomfantelijk ging doorwandelen, dat ik in de wereldstad veel ophef zou maken, en dat ik de held van den dag zou worden, iets als een Sarah Bernhardt of een generaal Boulanger.

Och arme! wat sloeg ik er neven!

Men plaatste mij in een hoeksken van eene onmeetbare zaal, en daar vond ik mij zelven zoo klein, zoo klein!...

Ziehier overigens eenige brokken die ik opraapte uit de samenspraken der voorbijgangers, en die u een denkbeeld zullen kunnen geven van den indruk dien ik maakte.

_**_*

Eene Parisienne van de rue Saint-Denis. - Deezeken lief, wat is dat voor een groote vent!

Haar echtgenoot. - 't Is de reus van Antwerpen. Hebt ge het dagblad niet gelezen?

De vrouw. - Hij ziet er nog al kloek uit voor een overgewaaid Belgje.

_**_*

Een kapitein der dragonders. - Wat overschoone kurassier zou dat maken! En ge zegt dat hij van Antwerpen komt?

Een leeraar. - Ja, kapitein, van Antwerpen, in Vlaanderen, het land van de bonte kermissen en het goed bier.

De kapitein. - Antwerpen, is dat zeer groot?

De leeraar. - Nog al, voor een Belgische stad. Maar er is niets van overgebleven. Men gaat de gansche stad op onze kosten herbouwen.

De kapitein. - Welnu, ik ben fier de roode broek te dragen.

De leeraar. - Met recht, kapitein, met recht, want dapperheid en edelmoed waren steeds in hare plooien gehuld.

_**_*

Een provensaal. - Bagasse! en dat noemt men een reus! Indien wij een reus te Marseille hadden, zou hij dit manneken in een, twee, drie in zijn broekzak steken.

_**_*

Een boulevardier. - Wie weet of die goedzakken zich niet inbeelden, dat zij ons met dien hoop geknauwd papier verbluffen.

Een tweede. - Dat men hem spoedig terugzende. Die sukkelaars hebben misschien geen ander tijdverdrijf.

_**_*

Een heer van middelmatigen ouderdom, die een weinig in het glas heeft gekeken; Antwerpsche tongval. - He! zijt ge daar, oude makker! He wel, als ge denkt dat ik naar Parijs ben gestoomd om u te bewonderen, dan zijt ge ver van rekening. Ik zou even gaarne mijne wettige vrouw op den boulevard ontmoeten. Komt ge, Netje? Wij soupeeren bij Bignon.

Netje. - Volgaarne. (Voor zich). Die Belgen eten gelijk wolven en drinken gelijk echels; maar zij betalen goed. - Laat ons gaan, mijn suikerhondje.

_**_*

Ik zal het vrij bekennen, de Antwerpenaar alleen heeft mij gekrenkt. De anderen waren mij toch niets schuldig. Maar dat een landgenoot mij met zulke minachting moest bejegenen! Ware ik een dwerg in plaats van een reus geweest, ik had zijn naam hier aan den schandpaal gesteld, en indien zijne vrouw deze regelen hadde gelezen, des te erger voor hem. Maar een reus moet edelmoediger zijn.

Er valt niets te zeggen, het was een schitterend feest den 19ⁿ en 20ⁿ October, en het deed een deel van het geld, door de Antwerpenaars te Parijs verteerd, naar Antwerpen terugvloeien. Maar wat mij ten hoogste verbaasde was de Vlaamsche kermis. Ik heb er sedert drie honderd jaar meer dan ééne bijgewoond, maar zulk eene kermis, en zulke Vlaamsche melkmeisjes, had ik nooit gezien of gedroomd. Wat waren ze toch rank, lichtzinnig en lieftallig, en... echt Parijzisch! Ongetwijfeld zijn het onze kermissen en onze melkmeiden die verkeerd zijn. Ik ben overtuigd dat zekere Belgische medewerkers van den Gil-Blas, de robustes flamands, gelijk hunne vrienden ze noemen, in het ware zijn als zij aan hunne lezers verzekeren dat de naam der stad Antwerpen uit twee Vlaamsche woorden bestaat, hand, wil zeggen main, en werpen, couper!

Van Belgische letterkundigen gesproken, men heeft mij te Parijs een boeiend verhaaltje laten lezen, getiteld l'Enfant du Crapaud, en men verzekerde mij dat het een voortbrengsel der Vlaamsche kunst was. Er bestond niet de minste verwantschap tusschen dat heerlijk gewrocht en Van Beers' Begga, of den Loteling van Conscience. Stellig zijn het Conscience en Van Beers die er neven sloegen. 't Waren flauwaards, die het niet verstonden uit het slijk der gedachten en den peper van den stijl eene nieuwmodische spijs op te disschen.

En overtuigd was ik dat ik tot hiertoe van Vlaamsche taal en Vlaamsche kunst niets had verstaan, en dat men dit alles te Parijs moest gaan leeren, wilde men hier te lande een welverdienden roem genieten.

En nu dat ik weder in mijn huishoudelijk leven teruggekeerd ben, nu begint maar eerst voor goed het aangename en zachte van de reis. In die weinige dagen heb ik meer

[p. 129]

gezien, meer gevoeld, meer gedacht dan in al het overige van mijn drie en half eeuwenlangen leeftijd.

Als ik mijne opmerkingen en gewaarwordingen kalm overweeg en bijeenbreng, kom ik tot de volgende besluitselen:

Dat de weldadigheidsfeesten de schoonste en edelste aller reklamen zijn;

Dat de zwakheden en ondeugden der menschen ze tot grooter daden aansporen dan hunne deugden;

Dat zekere heeren, die ik in tegenwoordigheid van honderdduizend menschen, een briefje van duizend franks zag geven voor een glas champagne, door Milly-Meyer of Judic geschonken, misschien wel geene vijf centen hadden opgeofferd om eene eerlijke vrouw uit de volksklas van den dood te redden, indien zij geen ander getuige dan hun geweten hadden gehad;

Dat Parijs, het hedendaagsche Babylon, waarvan de deugdzame Germanen, die er zich door danseressen laten pluimen, en de kuische dochters van Albion, die er met haarkappersgasten in stilte gaan vrijen, slechts met walg en afgrijzen gewagen, dat Parijs niet dieper bedorven is dan welk andere groote stad; alleen zijn de Parijzenaars lichtvaardig en onvoorzichtig genoeg, om luidop te praten en te lachen over menige doodzonden, die ook elders, maar stilzwijgend en zonder lachen, gepleegd worden;

Dat het Parijzer publiek, het tout Paris, dat boeken en schouwburgen doet gelukken, en schrijvers, dichters en kunstenaars met roem en weelde bekroont, zeer luttel Parijzenaars of zelfs Franschen telt, en voor de negen tienden uit vreemdelingen bestaat, zooals Engelsche en Amerikaansche millionnairs, Russische princessen, Argentijnsche eigenaars en veeteelers, Duitsche bankiers en Joodsche spekulanten, en dat het voor die uitheemsche kolonie is dat men die modderboeken schrijft en die onkuische schilderijen kladt, waar men ten onrechte den Franschen smaak verantwoordelijk voor maakt;

Dat het Fransche volk, in het algemeen genomen, slechts eene middelmatige geleerdheid bezit, en dat het misschien minder geestig is dan men gewoonlijk denkt; maar dat het in ernstige hoedanigheden, die men soms miskent, voor geen ander volk ten onder doet; dat het werkzaam, nijverig, spaarzaam is tot de gierigheid toe, dat men nergens elders betere huisvaders, die hunne kinderen vuriger beminnen, aantreffen kan.

Eindelijk, dat, niettegenstaande de nederlaag, de torenhooge openbare schuld, de ambtelijke verkwisting, de burgerlijke twisten en het zinnelooze beursspel, Parijs nog altijd de eerste stad der wereld is.... na Antwerpen.

Hoog gegroet zij dus onze toren!

Waar hij staat, daar alleen eet men lekker worstenbrood en drinkt men echt gersten bier.

En hoog gegroet onze landstroom, wiens zoute wateren door de glinsterende stralen der zon verguld, langzaam, statig naar de Noordzee vloeien! Op zijne oevers werkt men, mint men, vermaakt men zich, daar bloeit de vrijheid, de nimmer genoeg geprezen vrijheid; daar klopt de hebzuchtige hand des bestuurs minder stuivers dan elders uit den zak van den belastingbetaler.

Indien ik tevreden ben wat rondgereisd te hebben, dan is het hoofdzakelijk omdat het mij ten slotte tot de onwankelbare overtuiging bracht, dat men overal leven kan maar nergens dan in het vaderland gelukkig is.

L. van Keymeulen.