De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 3

[p. 121]

De Ongenoodigde indringer, naar eene schilderij van Piet Van Engelen.

[p. 123]

Piet van Engelen

De plaat die deze aflevering vergezelt is een afdruk der phototypie, vervaardigd naar eene der drie schilderijen van Piet Van Engelen, die op dit oogenblik in de driejaarlijksche Tentoonstelling van Brussel prijken. Piet Van Engelen schijnt zich sedert eenigen tijd bijzonder op de dierenschildering toegelegd te hebben en niet ten onrechte, want in dit genre heeft hij reeds menige zegepraal behaald.

Voor den kunstenaar, die de dieren als hoofdhelden zijner werken laat optreden, liggen verscheiden wegen open om ons zijne indrukken mede te deelen. Ofwel bijzonder aangetrokken door de pracht van veder en pels, vergenoegen zij zich keurig en fijn gevogelte en wild na te bootsen, een vak waarin een Quiton uitmunt; ofwel meer belang stellend in de eigenaardigheden van het individu, vervaardigt de schilderwezenlijke portretten, beelden, die evenveel verdiensten kunnen hebben als menschenportretten en voor het vervaardigen derwelke gelijke moeilijkheden te overwinnen zijn. Want ieder dier heeft zijn persoonlijk karakter, zijne gewoonten, eene eigene uitdrukking op het gelaat, die het onderscheiden van andere dieren der zelfde soort, zelfs uit hetzelfde nest.

Al die bijzonderheden moet de schilder laten doorstralen in zijn beeld, op gevaar af, zoo hij ze verwaarloost, geen portret te leveren. Karel Verlat



heeft dergelijke beeltenissen geschilderd die, toen zij in het openbaar tentoongesteld werden, de algemeene bewondering afdwongen.

De dieren kunnen echter anders beschouwd worden, namelijk onder een meer bepaaldelijk dierkundig opzicht. De ontleding van hun lichaam, zijne vormen en proportiën, komen daarbij meer in aanmerking. In sommige zijner paardenbeelden leverde onder andere K. Tschaggeny bewonderenswaardige voorbeelden van dien aard.

In meer schilderachtige omgeving stelden Ommeganck en L. Van Kuyck, soms als stoffeering van een landschap of eenen stal, soms als hoofdfiguren van het tooneel, schapen en vee, paarden en honden voor. Bij onze levende schilders zijn Verwee en Stobbaerts meester in dit vak, terwijl onder de ouderen Kuyp en de onsterfelijke Potter als schitterende sterren uitblinken.

Hiermee is nochtans de reeks niet uitgeput. Snyders, Paul de Vos en Fyt werden, evenals Rubens, begeesterd door het aanschouwen van jachttooneelen; met meesterlijke hand tooverden zij die voor onze oogen.

Minder woest en wreed zijn



de lievelingen van Henriette Ronner. Minnekepoes treedt bij haar op met fluweelen pootjes maar snijdende nagels, met zoetzappige tronie maar scherpe blikken en scherpe tanden, slank en buigzaam van lichaam als een riet maar krachtig als eene stalen veer.

In hare spelen, poetsen en parten wordt zij gewoonlijk voorgesteld. Zij toont hoe zij het kantwerken, het vedelstemmen of het horlogiemaken verstaat, altoos in hare kattenhoedanigheid; terwijl andere kunstenaars alleen den

[p. 124]

uitwendigen dierlijken vorm toepassen op menschelijke daden, en hunne acteurs een menschenplunje aantrekken, om de zinspeling klaarder voor te stellen. Teniers' wachtkamers en Verlat's politieke en wijsgeerige schimpen, zoowel als Kaulbachs opluisteringen van Reinaert de Vos en de geestige teekeningen van Granville behooren tot die soort.

Zooals men ziet, zal de daarstelling van een dierenstuk voorafgegaan worden van ernstig nadenken en overwegen, wil de schilder er iets meer van maken dan een lauter ingelijst wandversiersel, dat door kleur en licht alleen de oogen des lichaams bevredigt.

De eerste dierschilderingen die Piet Van Engelen ondernam waren stillevens. Zij kunnen beschouwd worden als studiën of proefnemingen in de nieuwe richting; het waren echter proeven, die getuigden van veel aanleg, gevoegd bij opmerkingsgeest en overpoosd streven naar waarheid.

Geen wonder dan ook dat de liefhebbers er de hand op legden zoodra zij verschenen. Het stilleven voorstellende eenen haas, eendvogels en ander wild dat in 1888 in de Antwerpsche Tentoonstelling verscheen, werd voor de tombola aangekocht; terwijl zijne groote schilderij, eveneens gevogelte, die in 1887 in de Tentoonstelling van Brussel eene onderscheiding bekwam, door den Staat aangekocht werd voor het Museum van Luik.

De laatste stukken van den



schilder bewijzen, dat hij op de ingeslagen baan niet stil blijft staan. Niet alleen het uiterlijk der dieren maar ook hunne levenswijze, hunne driften heeft hij nagegaan en geeft hij weer. Bij het decoratieve, dat reeds eene der hoedanigheden van zijne vroegste doeken was, heeft hij leven en beweging gevoegd, en daarbij den geest des toeschouwers weten te bevredigen door het vertolken van zedelessen, zinspelingen, volkspreuken of zinnebeelden. Zoo trok hij uit de fabel van La Fontaine De twee Hanen:

Deux coqs vivaient en paix; une poule survint
Et voilà la guerre allumée

de schilderij, die eenen geweldigen hanenkamp voorstelt, en die over eenigen tijd in eene der tentoonstellingen van het Kunstverbond zooveel bijval genoot en het eigendom geworden is van den heer Cateaux, bestuurder der Nationale Bank te Antwerpen; terwijl de spreuk: ‘Hongerige buiken luisteren niet’ aanleiding gaf tot de samenstelling eener zeer knappe schilderij, die in 1889 te Gent uitgestald en weldra den Moerdijk overgezonden werd om te gaan prijken in het kabinet van eenen Noord-Nederlandschen liefhebber, wiens aandacht op den kunstenaar ingeroepen was geworden door 's kunstenaars groote schilderij, eene Wildverkoopster voorstellende, die zeer opgemerkt werd in de Tentoonstelling van Amsterdam in 1888.

De lichtdruk van den Ongenoodigden indringer laat te goed oordeelen over de wijze van behandeling van dergelijke stukken, dan dat het noodig zij desaangaande in nadere bijzonderheden te treden. Alleen dient hierbij gevoegd te worden, dat de schilder de kracht van toon en tegenstelling, de woeste beweging, die hier overeenstemt met het onderwerp, weet te milderen en verzachten, wanneer hij vruchten en bloemen voorstelt, zooals bewezen wordt door het groot bloemstuk, dat een paar jaren geleden in Als ik kan opgehangen was en nu in bezit is van den heer Heirman-Dumerey.

[p. 125]

Drie paneelen van Piet Van Engelen bekleeden de muren der eetzaal van den heer Baron de Moffart te Luik, die het gelukkig gedacht opgevat heeft naar eene goede oude mode, aan de schilderkunst meer plaats in te ruimen bij de versiering der huiskamers. Deze paneelen stellen drie soorten van jagers voor; zij die op vasten grond jagen, vossen die hoenderen achtervolgen; zij die in de lucht jagen, arenden die duiven ter prooi willen maken; zij die op het water, jagen, honden, die ganzen op de vlucht drijven. Alleen de bijzonderste stukken door Piet Van Engelen in de laatste jaren geschilderd, worden hier besproken, het zou te ver leiden ze allen te noemen, nochtans is het niet overbodig te melden, dat buiten het besproken doek nog twee stillevens van denzelfden schilder op dit oogenblik in de Brusselsche Tentoonstelling te bewonderen zijn.

P.B.