De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 3

[p. 113]

Gedenkschriften van een reus
III.

Op zekeren dag vlogen de poorten mijner woning met een daverend gedruisch open. Mijn eerste indruk was eene blijde verrassing. Zonder twijfel waren het de werklieden die mij kwamen verfraaien en versieren voor een aanstaande uitstapje. Wel is waar was het geen kermistijd, maar de eene of andere aartshertogin was waarschijnlijk huwbaar geworden, of de keizer, die juist ergens oorlog voerde, had misschien een zegepraal behaald, ofschoon de god des krijgs, gelijk men in dien tijd zegde, sedert lang de keizerlijke wapens niet meer begunstigde.

Tot mijne groote verwondering zag ik noch schilders noch vergulders binnentreden, maar wel onbekende personen, die blijkbaar tot een veel hoogeren rang behoorden.

De man die aan hun hoofd stapte, en door de anderen met eene eerbiedige onderworpenheid behandeld werd, waar meer vrees dan toegenegenheid in doorscheen, droeg een blauwen rok met breeden kraag, breede omslagen en lange slippen, en eene witte broek, die van onder in een paar laarzen met omslagen stak. Een driekleurige sjerp, rood, wit en blauw, met gouden franjen omgordde zijne lenden. De vederbos, die zijn hoed versierde, was insgelijks driekleurig. Zijn haar was plat gestreken en poederloos, en zijne gelaatstrekken wreed en stuur.

Met een snellen en deskundigen oogslag nam hij den ganschen boedel op. - Goed, zegde hij, terwijl zijn somber gelaat wat vriendelijker werd. Ik ontwaar hier niets dat met de wetten of de grondbeginsels der Revolutie strijdig is. Een Romeinsche proconsul, eene republikeinsche huismoeder; voorzeker vermoedde ik iets ergers te vinden in deze schuilplaats van oude bullen. Wij zullen die beelden benuttigen bij de patriotieke feesten, die wij met de aanstaande sans-culottiden zullen vieren. Die reuzin zal op de voortreffelijkste wijze de Republiek één en onafscheidbaar voorstellen, en die reus zal het zinnebeeld worden van het souvereine volk. Wat dien draak aangaat, hij zal de slang van het federalismus verbeelden, door de zegepralende Montagne verpletterd.

- Maar, waagde een der omstaanders te zeggen, die er stil en vreedzaam uitzag, gelijk een eerlijke Antwerpsche burger, Heer commissaris van het uitvoerend bewind...

De man met den driekleurigen sjerp, onderbrak hem met een bevelend gebaar en een vergramden blik.

- Er zijn geen heeren meer, burger stadsraadslid.

- Burger, stamelde de arme raadsheer, ik wilde UEdele..

- Er is geen UEdele meer, onderbrak nogmaals de commissaris.

- Mijn God, ik...

- Er is geen God meer!...

Hij kruiste zich de armen over de borst en ging voort:

- 't Is niet zonder moeite dat men u in volmaakte burgers zal hervormen, die vooroordeel door rede, godsdienst door deugd, familie door vaderland, beleefdheid door broederlijkheid vervangen zullen. Over twee jaren heeft mijn vriend, de groote burger Verières, den tijd niet gehad u de republikeinsche zeden inteboezemen. Wij zullen zien of het mij zal gelukken. En nu, op weg en aan het werk! Wij gaan de kerken aanduiden, waarvan de afbraak in 't openbaar moet aanbesteed worden, degene die men als hooistapels of paardenstallen zal gebruiken, de standbeelden die men moet verbrijzelen als verbeeldende zoogezegde heiligen, de wapenschilden die men moet afkrabben omdat zij aan de afgeschafte priveligiën des afgeschaften adels herinneren. Eer één jaar voorbij is, ik heb het vast besloten, zal niets in deze stad meer doen gedenken aan dwingelandij, voorrechten, plaatselijke gebruiken of overleveringen, in een woord, aan den afschuwelijken tijd waar de afzonderingsgeest hier heerschte.

Daarna draaide hij op zijne hielen, en verliet het pakhuis, vergezeld door zijne verschrikte gezellen.

Kort daarna vernam ik door het gesprek der werklieden, die de kanons door de regeering aangeslagen, wegvoerden, dat een dekreet kermis, ommegang en vastenavond had afgeschaft. Nochtans, daar men zonder feesten niet leven kan, mocht ik weldra weêr uitrijden om deel te nemen aan een republikeinschen stoet, die bij gelegenheid der inhuldiging van den tempel der Rede, uitrijden moest.

Men had de oude mythologische en zinnebeeldige wagens vervangen, door nieuwe rijtuigen aan de Vrijheid, aan de Wet, aan de Broederlijkheid gewijd. Maar de nieuwsgierigheid werd vooral opgewekt door een nieuw toestel, in het rood geschilderd, - maar die nieuwsgierigheid was gemengd met walg en afkeer.

Dat toestel, guillotien genoemd, werd daarna op de Groote Markt geplaatst. Ik moet bekennen dat het hier zoo ieverig niet arbeidde als in andere steden. Nochtans droeg het er niet weinig bij om de Antwerpenaars afkeer tegen hunne nieuwe beheerschers inteboezemen, die, wel is waar, niet veel volk vermoordden, maar er ook niet weinig verbanden, opsloten en vooral tot den bedelstaf brachten.

Ook was het met geestdrift dat men in 1803 een anderen reus onthaalde, die, na menige zegepraal in Italië en Egypte behaald te hebben, een einde aan de heerschappij der mannen met driekleurige sjerpen stelde, en een toestand van zaken invoerde waar de oude en nieuwe grondbeginsels dusdanig in overeenstemming gebracht waren, dat iedereen er mede tevreden was, uitgenomen eenige onverzoenbaren.

Ik reed voorbij dien man, welke van kleine gestalte was, en voor de eerste maal in mijn leven, nam ik het woord, om hem te zeggen, bij middel van een zeer fraai plakschrift:

Mole mea magnus, sed tu, Bonaparte, triumphis.

Hetgeen in het Vlaamsch zeggen wil:

Door mijne gestalte ben ik groot, maar gij, Bonaparte, zijt het, door uwe zegepralen.

Een ander oude burger van Antwerpen, Toon, de boer van de Eiermarkt, drukte nog duidelijker de gevoelens onzer medeburgers uit, want hij bood den eersten consul de keizerlijke kroon aan, en dit wel een geheel jaar vóór den tribun Curée, wien men gemeenlijk de eerste voordracht van dit voorstel toeschrijft.

Bonaparte verklaarde dat hij over ons uiterst tevreden

[p. 114]

was, en dat hij reusachtige ontwerpen koesterde voor de welvaart onzer stad. Hij had deze in een zoo slechten staat gevonden, dat hij aan de overheden zijne verwondering, ja, zijne misnoegdheid, niet had kunnen verbergen. De straten waren vuil en slecht gekasseid, vele huizen vervallen, de openbare gebouwen vielen in puin, de ruiën lagen vol slijk, de Werf was overal door de waters beschadigd, alles scheen verwaarloosd en versleten; in een woord, Antwerpen, zoo sprak hij, geleek aan eene Afrikaansche stad.

De Republiek had de Schelde vrij gemaakt. Napoleon gaf ons kaaien en dokken, en riep handel, nijverheid, in een woord, alle nuttige werkzaamheden, weêr in het leven.

Tweemaal verscheen hij nog in Antwerpen: in 1810, toen hij de dochter onzer oude vorsten huwde, en in 1811, na de geboorte van den erfgenaam des Nieuwen Westenrijks. Iedermaal waren er feesten, banketten, verlichtingen.

Wel is waar er werden ook verlichtingen, banketten en feesten gegeven drie jaren later, bij zijnen val.

Kortom, alles wel overdacht, de kartonnen reuzen leven langer dan de anderen.

Sedert dien tijd heb ik regelmatig en vreedzaam den loop mijner wandelingen hervat. Met uitzondering van een klein onweder, - iets onbeduidends in vergelijking met de groote stormen die ik beleefd had - bleef de hemel voortaan gedurig blauw.

Op zekeren dag moest ik eene nieuwe woonplaats betrekken, zonder dat men mij daarover geraadpleegd had.

Ik moet bekennen dat ik min of meer lastig was. Zeker was de Eeckhof geen prachtig of vroolijk verblijf, maar ik was er aan gewend. Als men drie honderd jaar oud is, verandert men zoo gemakkelijk van gewoonte niet meer. Doch, wat gedaan? ik moest mij onderwerpen, en nam den weg van den Leguit, in gezelschap mijner wederheft.

Onderweg gingen de treurige voorgevoelens, die mij kwelden, tot eene treurige wezenlijkheid over. Wij waren op de Melkmarkt als mijne vrouw eensklaps haar hoofd verloor, dat over de kasseien rolde. Terzelver tijd zag men uit het hoofd drie of vier dozijnen ratten, die zich daarin gehuisvest hadden, te voorschijn komen, en in harrewar langs de naburige straten de vlucht nemen.

Eens te meer bewonderde ik het uitmuntend karakter mijner geliefde gezellin. Sedert meer dan eene halve eeuw dat zij dien rattennest vrijen woon onder haar schedel schonk, had zij nooit eene klacht, nooit een zucht geuit. Eene zachte, ononderbroken opgeruimdheid, had steeds op haar gelaat geheerscht. En zeggen dat man, reus, god noch duivel het eerste vrouwtje temmen kan, als de minste gril in hare bovenkamer rondwandelt!

Het hoofd werd overigens op zijne plaats gezet, en met een ijzeren halsband stevig vastgemaakt.

Van dan af begon mijne arme vrouw te kwijnen. Eindelijk stierf ze, en ik hertrouwde met eene jonge reuzin, dochter van den beeldhouwer De Plijn, die insgelijks de ossen, ter wereld bracht, welke den ingang van het slachthuis versieren; 't was misschien een ongelijk huwelijk. Nochtans hoop ik dat mijne echtgenoote, uit voorliefde voor de familietrekken, mijn voorhoofd niet zal versieren met zekere aangroeisels die mij op mijne schoonbroeders zouden doen gelijken.

Ieder maal dat ik uitrijd, bemerk ik dat de feesten prachtiger worden, en dat mijne geboortestad in uitgestrektheid, schoonheid en rijkdom vooruitgegaan is. Ook wordt de weg, dien ik doorrijden moet, telkens langer en langer, en ik bezoek tegenwoordig gansche wijken die, als bij tooverkracht, gerezen zijn op gronden, waar men over eene eeuw op de watersneppen joeg. Overal pronken, met hunne splinternieuwe gevels, gebouwen die alle van rijkdom, en eenige ook wel van kunstzin en goeden smaak, getuigen. Ook de huizen, door het nieuwe geslacht bij honderde gebouwd, zijn prachtiger en sierlijker dan die der voorouders. Wat mij bovenal verheugt is dat overal de alledaagsche metselarijen eens tijdvaks van diep verval, door eene glansrijke verrijzing der aloude Vlaamsche kunst vervangen worden, en dat schilderachtige Vlaamsche huizen met hunne puntgevels de eentonige lijn der kroonlijsten onderbreken.

Hier en daar mis ik wel een schilderachtig straatje of hoekje, door eene lijnrechte baan of regelmatige plaats vervangen; soms ontwaar ik met herteleed een steenen peperkoek met overgroote spiegelramen, door een bemiddeld koopman in kaas of onderbroeken, opgericht op de plaats waar het oude karaktervolle woonhuis zijner voorouders stond; maar wat ik dieper betreur, is de verdwijning van merkwaardige gedenkteekens uit het verledene, van gebouwen die het knagen des tijds en de verwoestingen der oorlogen hadden weerstaan, en die in onze vreedzame en beschaafde eeuw, zonder dringende noodzakelijkheid, op bevel van de stedelijke overheid, werden afgebroken. Wat wilt ge, ik ben geen koopman of geen ingenieur, en het rechtmaken of verbreeden van eene straat, of zelfs het persoonlijk belang van 't een of 't ander kopstuk der bewindvoerende partij, kan mij niet troosten over het verdwijnen van de Keizerspoort, den Blauwen Toren, en bovenal van die beteekenisvolle Kipdorppoort, waaraan eene zoo roemvolle herinnering gehecht was.

In de welgekasseide, goed onderhouden straten, stroomt op mijn doortocht een ontelbare menigte bijeen, gelijk ik er nooit in de schoonste dagen der vroegere welvaart bewonderd heb. En in aller oogen bespeur ik meer helder licht. De geest heeft zich ontwikkeld, het welzijn is gegroeid. Wel is waar is de kleeding stiller en eentoniger. Nauwelijks kan zij mij helpen onderscheiden tot welke landstreek, tot welken stand een persoon behoort. De werkman in zijne zondagkleederen gedost, verschilt van zijn baas slechts door kleine bijzonderheden, die voor het oog van een ouden reus als ik, onvatbaar zijn.

Want ik word oud. Drie eeuwen en half, dat is een zwaren last, zelfs voor reuzenschouders. Ernstige avondgedachten wellen in mij op. Dikwijls ben ik treurig te midden der woelige vroolijkheid van de kermisdagen. Ik ben een overblijfsel van het verleden, een gedenkstuk van vroeger dagen; ook bestaat tusschen mij en de menigte, die ik van de hoogte mijns wagens aanschouw, die hartelijke vriendschap, die innige toegenegenheid, die gulle bewondering niet meer, die mij eertijds aan de oude

[p. 115]

burgers van Antwerpen verbond. Ja, mijn aanzien is gedaald, en de kinderen van heden zijn niet langer bang van mijne reusachtige gestalte en mijn zwarten baard; maar ik zal mij daarover troosten zoolang ik bij de bewoners mijner herboren stad, een laatste glimp van deelneming voor den ouden getuige der onheilen en der grootheden hunner vaderen vinden zal.

(Wordt voortgezet).

L. van Keymeulen.