De Vlaamsche School. Jaargang 33

[p. 190]

Oudheid- en geschiedkundig congres te Brugge.
(Vervolg, zie blz. 187.)

In de laatste algemeene vergadering van het congres, 's Woensdags, den 24^en Augustus, ten 11 ure, hield de heer G. Kurth eene voordracht. Deze hoogleeraar had reeds, op het congres te Antwerpen, over de Folk-lore gesproken, doch wilde thans er op terugkomen, om ze nogmaals, den oudheidkundigen maatschappijen, bijzonder aan te bevelen.

De Folk-lore begrijpt de studie van den volksgeest, zooals hij, onafhankelijk van allen hoogeren invloed, op verschillige wijzen, 't zij in liederen, verhalen of legenden, 't zij in de zeden, gebruiken of gewoonten, wordt uitgedrukt. Deze stof is dus zeer uitgebreid en kan van op verschillende standpunten behandeld worden.

Lang heeft men de oude liederen misacht en voorbijgezien, en nochtans, zij waren zoo aangenaam en schoon, zij drongen tot in de ziel des volks. Ondanks de minachting, den volksliederen bijna algemeen betoond, waren er toch steeds eenige personen, die ze wisten te waardeeren. Sedert eenigen tijd worden zij ook weder opgezocht. Men is er thans zelfs gretig op uit, en men is dank en hulde verschuldigd aan de Coussemaker, de Baecker, Willems, Snellaert, Lootens, Feys en andere geleerden, die er zoovele hebben verzameld.

Het is evenwel niet genoeg, de verouderde liederen, in hunne taal, vorm en inhoud, te bestudeeren; men behoort tevens te zorgen, dat zij opnieuw ingang vinden bij degenen, voor wie zij werden gedicht. De burgerij, het volk zou ze meer en meer moeten kennen en zelfs zingen. Vóór jaren, wanneer, in de groote zaal des huizes, feest werd gevierd, was men beschaamd, een oud lied te laten hooren. Heden, is men, te dien opzichte, beter gestemd; maar men zou ook moeten verkrijgen, dat, in de muziekalbums, nevens de pianos ten toon gelegd, de Fransche liederen door Vlaamsche worden vervangen.

In het Walenland is men, voor wat het vergaren der oude gezangen betreft, den Vlamingen verre ten achter. Daar heeft men een vreemden invloed ondergaan, daar is het Parijsche het inlandsche komen verdringen. Wat Vlaanderen deed, moet in de Waalsche gewesten nog begonnen worden. Men zou, op de dorpen, in de huizen moeten gaan, om er de oude liederen op te schrijven, welke men er soms nog hoort zingen. Dit werk is een van die, welke de leden der oudheiden geschiedkundige genootschappen 't best kunnen volvoeren.

Doch het volk kent ook vele vertellingen, overleveringen, door grootvaders aan kleinkinderen meegedeeld, legenden, aan iedere provincie eigen. Hoe belangrijk zou het zijn, die op te zoeken, zich bij den haard der bewoners neder te zetten en te luisteren naar 't gene zij verhalen! In sommige landen heeft men de volksvertellingen reeds verzameld. In Vlaanderen noch in 't Walenland werd zulks, op eene groote, op eene voldoende schaal, verricht. En voor de legenden of sagen, die hier vergaard en die uitgegeven werden, heeft men het werk aan vreemden te danken. Het betaamt, dat wij die taak zelven vervullen! Dat men navorsche en men zal ruimschoots vinden! In het hertogdom Luxemburg is een boek verschenen, getiteld Le trésor des légendes; het behelst twaalfhonderd legenden en kan leerzaam voor ons zijn.

De gewoonten en gebruiken, die weinig met den tijd veranderden, omdat hel volk er zeer aan verkleefd was, mogen insgelijks niet onbemerkt voorbijgegaan worden. Hoe vierden onze voorouders de plechtige feestdagen des jaars, of die, waaraan voor hen eene dierbare herinnering was gehecht? Bij geboorten, bij huwelijken, bij sterfgevallen werden er schikkingen genomen, die soms van plaats tot plaats verschilden. Elk jaargetijde bracht zijne vermaken mee, elke gewichtige gebeurtenis in 't leven ging met oude gebruiken gepaard. Men bleef getrouw aan 't gene men van ouds had zien doen; het stond noch in boek noch op perkament geschreven; 't was de gewoonte, 't was 't voorbeeld dat het in voege hield. In onze dagen verdwijnen langzamerhand die gebruiken, en wil men later weten hoe men tot nu toe, hier en daar, placht te handelen, dan is het grootelijks tijd dat men in schrift brenge wat 't verleden ons heeft achtergelaten.

Men verzamele dus de oude liederen en legenden en de bewijzen der gewoonten en gebruiken! De oudheid- en geschiedkundige genootschappen moeten zich daarmee gelasten. Maar hoe begonnen? Eerst is het noodig, een algemeen en grondig gedacht op te vatten van de wijze, die men, met nut, zal volgen, en dan moet men de middelen aanwenden om het voorgestelde doel te bereiken. Men heeft beide reeds overwogen en 't beste dat men doen kan, om tot een voorspoedigen uitslag te geraken, zal zijn het rondzenden van goede vraaglijsten, rakende alles, wat nog, in de steden of op den buiten, gekend of in voege is. De heer G. Kurth stelde derhalve voor, dat het congres eene commissie zou benoemen, om zulk eene duidelijke vraaglijst op te maken en haar in het eerstkomende congres voor te dragen. Soortgelijke vraaglijsten, vroeger uitgedeeld, bleven menigmaal onbeantwoord, omdat men ze niet aan bekwame, aan bevoegde personen had gezonden. Indien men zich wendt tot hen, die begrijpen wat men beoogt en die geschikt zijn om de verlangde inlichtingen te verschaffen, en zulke personen zullen er toch wel overal bestaan, dan zal men de vraaglijsten niet vruchteloos uitgeven. Hadde men eene goede vraaglijst, men zou veel vernemen. Met geduld en volharding nochtans, zal men te werk gaan; immers, alles kan niet in eens verzameld worden.

Het opstellen van dergelijke lijst zal dus het begin zijn van vele nuttige bezigheden, waartoe elk genootschap, elk lid, gedurende lange jaren, hulp kan verleenen. Men onderneme deze zaak met moed, men volharde steeds en de arbeid zal beloond worden!

Na de voordracht van den heer G. Kurth, werden de verslagen der vier afdeelingen gelezen en de wenschen en voorstellen, aldaar gedaan, door het congres aanvaard. Het voorstel van den heer G. Kurth, in dezer voege gewijzigd, dat het Brugsche genootschap de Emulatie zal gelast worden voor eene vraaglijst te zorgen, werd insgelijks goedgekeurd. Men besloot ook, dat in 1888, het congres te Charleroi zal gehouden worden. De heer D. Van Bastelaer, voorzitter van de oudheidkundige maatschappij van Charleroi, welke, in 1888, haar vijf en twintigjarig bestaan zal vieren, dankte de

[p. 191]

vergadering, omdat zij de uitnoodiging, door hem en zijne medeleden tot haar gericht, zoo goedwillig bejegende. Volgens een gedrukt opstel⁽¹⁾, te Brugge uitgedeeld, zal men toekomende jaar, vijftien kilometers der Romeinsche keizerlijke baan van Bavay naar Trier, in rijtuig, afleggen en op de plaatsen stilhouden, waar reeds gedeeltelijke opzoekingen werden ondernomen.

De heer baron Kervyn sloot de zitting met zijne erkentenis te betuigen aan al de geleerden, die te Brugge tot het welgelukken van het congres hadden meegewerkt; hij raadde allen aan, hunne geschied- of oudheidkundige studiën voort te zetten en wenschte hun voorspoed in de toekomst.

Des namiddags, ten 2 ½ ure, legde men een bezoek af in het museum van oudheden ter Halle, in het seminarie, dat schoone handschriften bezit, in de kerk van Jeruzalem en in het museum der Potterie.

Ten 6 ½ ure des avonds, had het banket plaats in het Hôtel du Sablon. De spijskaart was goed geteekend en in kleuren gedrukt. Bij het nagerecht werd er gedronken door den heer baron Kervyn, op Leopold II, koning der Belgen, aanmoediger en beschermer der wetenschappen, kunsten en letteren; door den heer Bonvarlet, op den voorzitter van het congres en op de voorzitters, ondervoorzitters en secretarissen der afdeelingen; door den heer Feys, op het welzijn der toegetredene maatschappijen van het land en uit den vreemde; door den heer D. Van Bastelaer, op de inrichtingscommissie en de leden van het congres van Brugge; en, eindelijk, door den heer graaf de Marsy, op den gouverneur, den provincieraad, den burgemeester en de schepenen der stad, op de voorzitters van de vorige congressen en op den voorzitter van het toekomende congres, den heer D. Van Bastelaer.

Een bronzen penning is, ter herinnering aan het congres van Brugge, geslagen geworden.

Den volgenden dag (25^en Augustus), deed men een uitstapje naar IJper en bezichtigde men, in die Vlaamsche stad, de Sint-Maartenskerk, een schoon gebouw uit de xiii^e eeuw⁽¹⁾, en haren kunstschat; de Halle en hare muurschilderingen, de prachtige herstelde schepenzaal, door Guffens en Swerts met muurschilderingen versierd; de stedelijke archieven, die talrijke zeer oude en goed bewaarde oorkonden bevatten; het museum van oudheden, waar het zwaard berust met hetwelk de graaf van Egmond werd gerecht; en eenige andere instellingen.

Het getal der oudheidkundigen, die voor het congres van Brugge hadden ingeschreven, beliep 248; vele hunner woonden de zittingen bij. Verscheidenen werden reeds hooger genoemd, degenen, wier namen volgen, hebben ook aan het congres deel genomen, te weten: mgr. baron F. Béthune, de heeren baron J. Béthune, H. Crepin, G. Cumont, L. De Backer, De Bailliencourt, A. De Behault de Dornon, baron X. de Bonnault d'Houet, I. De Coussemaker, kanunnik A. De Leyn, eerw. heer A. Delvigne, E. De Peneranda, Fr. De Potter, eerw. heer De Schrevel, kanunnik A. Duclos, J. Dufief, P. Errera, Edw. Gailliard, J. Geerts, E. Gife, eerw. heer P. Goffin, A. Hanon de Louvet, eerw. heer E. Jamart, graaf K. Lair, d^r. Lebon, H. Lebon, P. Lohest, E. Neelemans, professor Roersch, V. Tahon, E. Tandel, D. Van den Casteele, E. Varenberg en Witteryck.

De bond der oudheid- en geschiedkundige genootschappen, in 1885, te Antwerpen, ingesteld, blijft, voor de wetenschap, goede vruchten voortbrengen; het congres van Brugge heeft veel leerzaams en nuttigs gesticht; het inrichtings-comiteit heeft zijne taak opperbest en met gewenschten uitslag gekweten; dat van het toekomende congres, men mag er zeker van zijn, zal ook de zijne, getrouw en met iever, vervullen.

Antwerpen, den 14^en September 1887.

H.V.C.

Wij bieden onzen welgemeenden dank aan de congresleden, die ons inlichtingen hebben verschaft, voornamelijk aan de heeren baron Kervyn, E. De Munck, A. Nelis, E. Poswick, E. Soil en den eerw. pater J. Van den Gheyn.

(1) Quinze kilomètres de la voie romaine impériale de Bavay à Trèves parcourus en voitures. Excursion projetée par la Société archéologique de Charleroi sur le terrain de plusieurs fouilles antiques. Communication faite par cette société au 3^e congres national d'archéologie de Belgique. Bruxelles, Gust. Deprez, 1887.

(1) Zie, voor eene beknopte beschrijving met plaat van deze kerk, de Vlaamsche School van 1856, blz. 169.