De Vlaamsche School. Jaargang 33

XX^e Nederlandsch taal- en letterkundig congres te Amsterdam.

Nadat 's Woensdags, 14 September, omstreeks 9 ure 's avonds, eene schaar congresleden op het stadhuis, te Amsterdam, verwelkomd was geworden door den heer burgemeester G. van Tienhoven, wiens hartelijke taal namens de Vlamingen werd beantwoord door de heeren D. Delcroix en J. Van Ryswyck, werd 's anderdaags, des morgens ten half tien, in de groote zaal van Felix Meritis, die geheel met belangstellenden (waartusschen de Belgische gezant te 's-Gravenhage) was gevuld, de eerste algemeene vergadering geopend, onder kennisgeving, dat ongeveer 600 personen, waartusschen een tachtigtal Vlamingen, zich als lidmaten van het congres hadden doen inschrijven. Als algemeen voorzitter werd benoemd de heer H.G.P. Quack; als ondervoorzitters: de heeren J. van Beers, N. Beets, J. Vuylsteke, W.J. Hofdijk, M. de Vries, M. Rooses; als secretarissen: de heeren N. de Roever, G. Kalff, H.L. Berckenhoff, J.N. van Hall.

Het bestuur der afdeelingen werd samengesteld uit de nagenoemde heeren: 1^e afdeeling (Nederl. taal- en letterkunde): J. Verdam, J. de Geyter, J. ten Brink, voorzitters, R.A. Kollewijn, J. van Ryswyck, Taco de Beer, secretarissen; 2^e afdeeling (Nederl. geschiedenis, oudheidkunde, kunstgeschiedenis, archiefwezen en boekbeschrijving): P. Fredericq, P. Alberdingk Thijm, W.H. de Beaufort, voorzitters, G.L. van Logchem, R.W.P. de Vries, A.A. Vorsterman van Oyen, secretarissen; 3^e afdeeling (Nederl. tooneel, zang en toonkunst, boekhandel): A.G. van Hamel, D. Sleeckx, M.A. Perk, voorzitters; S.J. Bouberg Wilson, J.H. Rössing en Tj. van Holkema, secretarissen.

De heer voorzitter Quack sprak vervolgens eene meesterlijke redevoering uit, aanvangende met eene gulle verwelkoming der vergaderden in Amsterdam. Nadat hij, ter gelegenheid van het derde eeuwgetijde van Vondels geboortedag, den grooten dichter op eene zijner waardige wijze had herdacht, verklaarde hij, ter bepaling van het verder onderwerp zijner rede, in eenige beschouwingen te willen treden over de macht der taal en daarbij aan te toonen, wat zij van hare beoefenaars eischt. Niet slechts, zoo sprak hij, is de taal eene bezielde, levende schepping, maar in haar ligt eene natuurlijke scheppingskracht, die sterker werkt dan berekening of overlevering van kamergeleerden. Zij ondergaat den invloed der tijden, maar de vormende kracht, die in haar is, drijft haar vooruit. Geen natuurlijker wensch dus, dan dat wij onzen rijkdom willen kennen, en eene schatkamer van onze taal willen bezitten. Onze congressen hebben het begrepen en den stoot gegeven tot het tot stand brengen van een woordenboek der Nederlandsche taal. Hier bracht de spreker eene diepgevoelde hulde aan den hoofdbewerker van het Nederlandsch woordenboek, den Leidschen hoogleeraar Matthijs de Vries. Maar, zoo vervolgde hij welsprekend, het woordenboek geeft geene regels, slechts vormen. Het zegt slechts bij uitzondering: zoo moet het zijn; gewoonlijk vermeldt het: zóó was het, zóó is het. Voor de toekomst vertrouwe men op het scheppingsvermogen onzer taal, die wij, met den schoonsten naam, dien wij kennen, moedertaal noemen. Die moedertaal is de uit-

[p. 154]

drukking en het onderpand onzer nationaliteit. Wat ons Vlamingen en Hollanders als twee zonen uit één stam doet erkennen, dat is de moedertaal. En voor gansch Europa, voor geheel de wereld willen wij het weten, dat wij broeders zijn. Wat de taal van ons eischt? Zij verlangt, dat wij zelven leven; wij moeten leven, wil onze taal waarlijk vooruitgaan en bloeien. Onze schrijvers en dichters moeten van de spraakmakende gemeente drie eigenschappen overnemen: den eenvoudigen kinderlijken zin, die zich bepaalt, de natuur af te luisteren, de volkomen oprechtheid en waarheid, en eindelijk, naast de oprechtheid, moet er liefde of haat zijn: het volk vraagt gevoel en desnoods drift. In dien zin dan werken volk en taal op elkander in. Op die wijze ontvangt de taal van het volk, die haar hanteert, stevigheid en kracht. Maar er is nog meer noodig: de taal roept telkens naar geesten van grooter afmeting, naar eersten in rang, naar leiders; zij vraagt het leven in zijne sterkste spanning, zijne diepste innigheid, zijnen breedsten zwaai. De taal vraagt: ‘Geef mij één groot man, één slechts, en ik zal u ontwikkeling van spraak en letterkunde geven.’ Zulk een man heeft de zeventiende eeuw gehad in Vondel, den oudsten en den rijksten van onze dichters, wiens adel van karakter wedijvert met den rijkdom van zijn genie. De gloed en de lieflijkheid zijner dichtergave wordt begeleid door zijn scherp vernuft en zijne degelijke kennis. Maar niets haalt bij zijn tooveren met de Nederlandsche taal. Het begrip ‘moedertaal’ is van wijderen omvang dan dat van vaderland. Het moet onze leuze zijn, den kring van die moedertaal uit te breiden, met volle eerbiediging der staatsgrenzen. Met het oog daarop kunnen wij zeggen, dat onze taal nog eene schoone toekomst heeft. Ons taalgebied is zoo klein niet, al is het in Europa in omvang afgenomen, sedert in de zeventiende eeuw onze regenten, tegenover de landpolitiek der Oranje's, de staatkunde der zee, de heerschappij van den Oceaan, met het bezit der koloniën in het verschiet, deden zegevieren. Nieuw-Amsterdam heeft zich niet kunnen staande houden tegenover Nieuw-York; maar in Zuid-Afrika staan de kansen weder schoon. Wanneer in de Transvaal een groot en vrij volk bloeiend zal leven; wanneer daar een dichter opstaat om de daden van dien volksstam te bezingen: dan zal het ons duidelijk worden, wat wij, waarlijk niet door eigen werken en inspanning, gewonnen hebben. De macht der taal zal dan eenen triomf vieren. Maar ook naderbij kan men op triomfen wijzen. In 1847 schreef Gerrit de Clercq: ‘Dat in een democratisch land als België, de Vlaamsche beweging moet zegevieren, behoeft bijna geen betoog.’ En in Augustus 1887 sprak voor het eerst een Belgisch troonopvolger, de jonge prins Boudewijn, te Brugge, de Vlamingen in het Vlaamsch aan. Dit is een teeken des tijds, dat wij hier in Holland met vreugde begroeten.

De redevoering van den heer Quack, waarvan het bovenstaande slechts een zeer beknopt uittreksel is, bracht een grooten indruk te weeg en werd luidruchtig toegejuicht.

De heer J. Alberdingk Thijm voerde daarna het woord als vertegenwoordiger van de Nederlandsche regeering, ook uit naam van den heer D. Delcroix, den vertegenwoordiger der Belgische regeering.

(Wordt voortgezet.)