De Vlaamsche School. Jaargang 33

J.A. van Droogenbroeck (Jan Ferguut).
(Vervolg van blz. 104.)

Verlangt men nu den vlaamschen Ferguut, in het vlaamsch denkend en sprekend, zoo leze en geniete men den dichtbundel door zijnen dubbelganger J.A. van Droogenbroeck in het licht gegeven onder den titel: Dit zijn zonnestralen, Gedichten voor onze Vlaamsche jeugd.

De lof, waarmede ‘De Kunstbode’ (Februari, 1874) de verschijning van het boek begroette, was niet gering: ‘Wij beschouwen dit werk, - zoo luidde het - als het beste, dat onze Vlaamsche poëzie op het gebied der kindergedichten heeft voortgebracht.’ En wie, misschien, geneigd is dat oordeel wat al te stellig en uitsluitend te vinden, zal het toch gereedelijk met ‘De Schoolbode van Groningen’ (Febr. 1874), eens zijn, dat ‘men den dichter eene eereplaats naast Goeverneur en Heije niet kan weigeren.’

Zoo kunstvol als het boek der Makamen is, zoo ongekunsteld schijnen integendeel de Zonnestralen. En toch ook zij zijn vol kunst; want kunst is het en groote kunst, steeds zoo juist den toon te treffen, zoo bevattelijk voor de kleinen te wezen en tevens zoo eigenaardig, zoo verschillend van de andere kinderdichters. En wat zijn we hier ver van de stelling als moeten kinderversjes, om dat te wezen, noodzakelijk opgepropt vol staan van verkleinwoordjes en kinderpraat!

Van Droogenbroeck slaat een gansch anderen weg in, en al schijnt hij ook overal jongen met de jongens, kleine met de kleinen, nergens toch vergeet hij, dat hij hun dichter, zegge hun leeraar, is, en nergens zal zijn kinderlijke toon bij middel van uitgangetjes of van kinderachtigheid gezocht worden.

Kinderlijke eenvoud en rondborstige gemoedelijkheid aan gezonden zin en gepaste opvatting gepaard, voor de gedachte; afwisselend rhythmus en levendige voordracht in gekuischte taal en verzorgde prosodie vervat, wat den vorm betreft, - dat zijn wel vast de hoofdeigenschappen van den bundel.

De dichter raakt beurtelings al de snaren aan, die in het kinderhart trillen, en steeds met het beste welgelukken. Nu eens treurt hij bij ‘Het zieke Broerken;’ dan weer is hij opgeruimd, waar hij zingt van ‘Zijn Hond.’ Hier vertelt hij, als in ‘Onze Kat’ of in ‘De Bron;’ ginder beschrijft hij als in ‘De Lente’ of in ‘De Winter.’ Soms spelt hij ernstig en bondig eene zedeles voor, maar zingt dan ook weer aldra een vroolijk lied. Stukjes als ‘De Muis, Minneken-Poes en Baron,’ ‘de ledige Plaats’ - en zoo zijn er meer - noem ik eenvoudigweg meesterstukjes in het vak van kindergedichten.

Wij hebben, in het voorgaande, de uittreksels reeds zoo zeer vermenigvuldigd, dat we haast aarzelen hier nog iets uit de ‘Zonnestralen’ af te schrijven. En toch ruimen we nog een plaatsje in voor het volgende keurig tafereeltje, ‘de Sneeuw’ getiteld:

‘Ha, ha! nu is er sneeuw!
En zie! hij ligt al dik,
En 't sneeuwt maar altijd voort!
Dat is nu waarlijk goed!
- En ginder, in den hof,
En wijder op het veld
't Is alles wit, wit, wit;
De wereld heeft vandaag
Haar zondagshemdjen aan!’
Zoo riep de kleine Jan
En klapte vol van vreugd
In zijne handen. - ‘Ei!
Nog fraaier! Onze kat
Loopt ginder heen, ze heeft
Nu witte kousen! Daar
Ze schuddebolt en rept
De pootjes; vast heeft zij
In 't sneeuwen weinig zin;

[p. 119]

 

Maar ik zooveel te meer!’

 

..........

 

‘Zwijg jongen, morde Piet,

 

De sneeuw is slecht; ik wou

 

Dat het maar dooide, ik wou

 

Dat er geen' sneeuw en waar'!

 

Ik had zoolang gespaard

 

Voor schaatsen; 'k heb er nu.

 

Het ijs was sterk genoeg,

 

Ik meende een' fraaie sneê

 

Te leggen dezen dag,

 

En nu, nu sneeuwt het! 'k Wou

 

Dat er geen' sneeuw en waar'!’

 

Dit zeggend ging hij weg

 

Van aan het vensterglas,

 

Hij plaatste zich vol spijt

 

Naast hunne stoof, en zweeg.

 

Maar Jantje riep opnieuw:

 

‘Nu schooner nog! De zon

 

Begint te schijnen, o

 

Hoe alles glanst en blinkt;

 

Het is als diamant!

 

Ik ga eens buiten; kom,

 

Wij gaan eens buiten, Piet!’

 

...........

 

De jongens uit de buurt,

 

Wel twintig! waren reeds

 

In gang aan 't werken; Piet

 

Vergat zijn spijt: hij hielp

 

Ook rollen, wentlen, droeg

 

Ook bij; en kort daarna....

 

- Wat stond hij fiks, de man

 

Van sneeuw! Zijn lijf was dik

 

Als eene ton, zijn kop

 

Met oogen, mond en neus

 

En alles, was gemaakt

 

Alsof hij leefde! ‘Zet

 

Die bodemlooze mand

 

Hem op: dat is zijn hoed!

 

Geeft dezen kegel ijs

 

Hem voor sigaar! Hoera!

 

Hij rookt!’ .....

 

.... - En moeder keek

 

Door 't venster, vader kwam

 

Ook zien.......

 

.... En ging dan juist

 

Niet de onderwijzer daar

 

Voorbij, en zag het ook?

Wel vast zag hij het, en het was ongetwijfeld toen, dat hij zijn tafereeltje schilderde, zoo gansch naar de natuur. En wij ook zien de ‘mannen’ - zoo toch heeten onze jongens elkander - aan het werk; wij zien ze, al zegt de dichter er niets van, met hunne wangen blozend van gezond bloed, hunnen neus rood van de koude, hunne oogen tintelend van levenslust, zooals zij daar juichen en dansen rondom hunnen sneeuwman, standbeeld wellicht van dezen of genen held, over wien ze in de les van geschiedenis hoorden, of spotbeeld veeleer - de sigaar laat het vermoeden - van een of anderen rookenden dikzak uit de buurt. Ja, wij zien ze, en al is het verhaal hier afgebroken, wij kunnen raden, dat zij straks, na genoeg bewonderen hunner meesterlijke schepping, den sneeuw een ander tijdverdrijf zullen afvergen, dat van hunnen held met ballen te bestormen.

Inbeelding, zegt men misschien? - Heel wel, doch inbeelding gansch natuurlijk opgewekt door de levendigheid zelve der schildering, al is zij nog zoo zuinig in hare lijnen en kleuren. En daaraan herkent men het werk van den meester.

Doch laat ik hier deze vluchtige studie van Ferguut's gewrochten staken.

Met tegenzin gun ik, bij het einde, toegang aan de vraag, die waarschijnlijk meer dan eenen lezer op de lippen ligt: Is de lof voor van Droogenbroeck's geschriften dan zoo volstrekt en onvoorwaardelijk, dat er niets aan af te dingen valt, dat er niets te gispen overblijft?... Met tegenzin, omdat die vraag bij ieder menschenwerk overbodig is; met tegenzin, daar het aandeel der afkeurende critiek zoo gering is, dat het vitterij zou heeten. De taalpurist zal - misschien niet zonder grond - met hier en daar een enkelen vorm min vrede hebben; de strenge prosodist zal wel soms eene stomme of stomme sylbe beklemtoond aantreffen, als, bijv., in 't laatst afgeschreven stuk:

Dat het maar dooide, ik wou

Dat er geen sneeuw en waar';

of - veel zeldzamer toch - eene lange kort gebezigd, als de pyrrichius onze in het ‘Wandellied’ uit de Zonnestralen:

Laat onze stemmen klinken, maar....

en, wat verder:

Alle onze rangen blijven recht. -

Het zij zoo: ik laat hun dien roem. Voor mij, ik houd het met Horatius:

Ubi plura nitent in carmine, non ego paucis
Offendar maculis, quas aut incuria fudit,
Aut humana parum cavit natura,

en sluit met den wensch, dat van Droogenbroeck op zijne reeds welverdiende lauweren niet ruste, maar ons nog lang en dikwijls vergaste op nieuwe vruchten van zijn steeds rijper talent, als taalkenner, als prosodist en als dichter.

Naschrift. - In het begin van ons artikel schreven we: ‘Van Droogenbroeck zag het eerste daglicht te St.-Amands, eene wijk der fraaie en volkrijke gemeente Puurs, waar zijn vader - bedrieg ik mij niet - het ambt waarnam van onderwijzer.’ We bedrogen ons inderdaad, zooals we later uit de beste bron, namelijk van den heer van Droogenbroeck zelf, vernamen: de onderwijzer in zake was zijn oom. Ten gevolge echter van welke omstandigheden, het dorp St.-Amands in dienzelfden volzin voorkomt als eene enkele wijk van Puurs, is eene te lange en te belanglooze geschiedenis om hier verteld te worden; genoeg zij het aan te merken, dat St.-Amands eene gemeente uitmaakt op zich zelven. De benaming van bureeloverste, een weinig verder aan den heer Delcroix gegeven, is niet nauwkeurig: deze toch is, eigenlijk, wat men noemt afdeelingsoverste, terwijl de heer van

[p. 120]

Droogenbroeck zelf aan het hoofd staat van het ‘Vlaamsch Bureel.’

Voegen wij hier ten slotte nog bij, dat aan van Droogenbroeck, dezer dagen, eene nieuwe en verdiende onderscheiding ten deel viel, waar de Maatschappij voor Taal- en Letterkunde van Leiden, hem, en tevens twee andere leden der koninklijke vlaamsche academie, heeren hoogleeraar Willems en Frans de Potter, hare lidmaatschap aanbood.

S.D. Daems.