De Vlaamsche School. Jaargang 32

De olifant.

In dien voorhistorischen tijd, waarin geen menschengeheugen meer kan reiken, waarin wellicht nog geen mensch het aanzijn had ontvangen, omdat zijn tijd nog niet was gekomen; in dien voorhistorischen tijd, waaraan slechts enkele sagen van hemelbestormende Titans en reuzen, die Jupiter met zijn bliksem verpletterde en Neptunus met zijn drietand bedwong, zijn verbonden, - toen, toen de bergen als schuimblazen uit het binnenste der aarde opstegen, toen rotsen over rotsen stortten en de zeeën buiten hare oevers dreven, - toen bestond een geweldig diergeslacht, een geslacht van monsters en kolossen, onder wier schreden de aarde beefde, voor wier stoot de boomen als grashalmen bogen, wier krachtige tanden het hout der takken verbrijzelden, als onze schapen het kruid des velds. Deze monsters behoorden tot den omwentelingstijd des aardbols; in de eindelooze wildernissen, waar varenkruiden, als dennenboomen zoo hoog, weelderig opschoten, waar het gras als een dicht bosch de bedding der stroomen insloot, waar de wouden met reuzenboomen bevolkt waren, - daar vond ook de vraatzuchtige reuzenluiaart, megatherium genoemd, en zijn mededinger, dinotherium, met de beide geweldige zijwaarts gebogen houwers, ruimte en voedsel voor zijn leven. Tegenover deze reuzen der oude wereld verhief zich een andere kolossus in de nieuwe wereld, wien de wetenschap den naam mastodon gegeven heeft. Ofschoon in vele opzichten met den olifant overeenkomend, is hij toch in bouw en grootte van dezen zeer verscheiden; de sterkte zijner beenen is veel grooter dan bij den olifant; een enkele tand, waaruit vreeselijke spitsen opschieten, weegt twee pond en daarboven. Dit dier leefde op vochtige moerasgronden en aan den oever der rivieren, waaruit het met zijne geweldige slurf het water opzoog.

De inboorlingen van Virginia hebben eene merkwaardige sage, die verhaalt, dat de Schepper den mastodon vernietigd heeft, opdat de menschen zich konden uitbreiden. Maar de strijd was verschrikkelijk geweest. De monsters hadden vastgestaan als rotsen en hadden niet willen wijken. Toen had Manito, de Groote Vader, naar zijnen donder gegrepen en ze allen ter aarde geworpen, één slechts uitgezonderd. Deze laatste reus had de bliksems met zijnen kop afgeweerd en den een na den ander, zooals zij waren gevallen, weer afgeschud. Eindelijk echter, in de zijde gewond, was hij naar de groote meren gevloden, waar hij thans nog leeft.

Dieren, gelijk de genoemde, konden niet op aarde blijven. Toen de stormen, die de zeegolven over de bergen joegen, hadden uitgewoed, en het vuur, dat den granietsteen deed koken, uitgebrand was, toen schiep de Heer der wereld den mensch, en met hem kwam evenwicht en overeenstemming, orde en vrede in het ontroerde element. In het nieuwbegonnen leven, in de nieuwe menschelijke orde der dingen vonden die dierkolossen geen plaats meer; daarom liet de Schepper ze ondergaan. Slechts de olifant, de rhinoceros en het nijlpaard hebben hunne zwaarwichtige massa's uit de schipbreuk der oude geslachten gelukkig gered, om getuigenis af te leggen van een verdwenen geweldigen tijd, en om de menschen te

[p. 142]

herinneren aan de reuzen der voorwereld, die door dezelfde kracht werden gevormd en vernietigd, die de mugjes in den zonneschijn komen laat en verdwijnen.

Als het laatste lid van 't ondergegaan dierrijk moeten wij den mammouth aanmerken. Deze komt in alle hoofdkenmerken met onzen tegenwoordigen olifant overeen, die in allen gevalle eene spruit van dezen zijn voorvader is. In het ijs van Siberië, namelijk aan den Lenastroom, is die oude olifant niet alleen met zijne beenderen, maar ook met vleesch, huid en haar nog gaaf bewaard gebleven Hij was 18 voet hoog; grove roodachtige wol vormde zijne huid; lange, zwarte stijve haren vielen hem als manen over den rug af. Zijne leden waren nog plomper, zijne slagtanden nog geweldiger, dan die van den olifant onzer dagen. In zijne maag vond men vermolmde dennentakken - nevens zijne wollige bedekking der huid, een bewijs, dat het klimaat van Siberië in geenen deele heet was.

Onzen olifant vinden wij echter slechts nog in de heete zon van Azië en Afrika, en zijne bijna naakte huid, ofschoon een duim dik, is zelfs voor insectensteken gevoelig geworden. Doch in grootte en kracht komt hij dicht bij den mammouth. De Aziatische olifant bereikt nog altoos eene hoogte van 14 tot 15 voet; zijne beide slagtanden zijn de helft langer dan de grootste man, namelijk 9 voet, en ieder tand is zoo zwaar als een volwassen mensch: 150 pond. Zoo is de olifant een waardig nakomeling van 't verdwenen reuzengeslacht. Bij hem vergeleken, is de sterke leeuw, de koning der dieren, zwak en klein evenals een hond tegenover een os, en de vreeselijke tiger slechts als een katje tegenover een paard. Met zijne slurf zuigt de olifant niet minder dan anderhalf centenaar water op en blaast het 10 voet in de hoogte. De kameel, als het sterkste lastdier, vermag den zwaren last van 1200 pond te dragen, maar de olifant torscht 40 centenaars op zijn geweldigen rug; dat hij vroeger een geheelen oorlogstoren met strijdbare soldaten in den slag bracht, is immers bekend Zijne kracht is zoo groot, als die van zes paarden. 't Gewicht zijns lichaams komt met dat van 50 menschen overeen, want het bedraagt de ontzettende zwaarte van 8000 pond.

't Wonderlijkste aan den olifant is zijne slurf of tromp. Deze slurf is een verlengde neus, eene dubbele buis, die zich uitwendig in de neusholten voortzet, en inwendig met eene dradige zenuwachtige huid bekleed is, waar rondom duizende kleine spieren liggen, die in elkander geslingerd zijn en zoo aangelegd, dat de slurf zich verlengen, verkorten en naar alle richtingen heenbuigen kan. De olifant kan zijne slurf, die 7 tot 8 voet lang wordt, tot op 2 voet intrekken; hij bezit daarin zulk eene kracht, dat hij niet alleen een mensch, maar den sterksten tiger er oogenblikkelijk mee ter aarde slaat, boomen uitrukt, en een gewicht van tweehonderd pond gemakkelijk opheft.

Zooals de os zijne horens, de leeuw zijne klauwen, zoo heeft de olifant zijne slurf tot een vreeselijk wapen ontvangen. De arm van den sterksten man, van den grootsten reus is zwak tegen dezen arm. En toch is zij ook weer de teederste, fijnste hand, die men zich maar kan voorstellen, in staat, om de kleinste geldstukken en zelfs verscheidene te gelijk van de aarde op te heffen, knoopen los te maken, sleutels in deuren om te draaien en bloemen te plukken; want de slurf eindigt in eene spits, die veel overeenkomst heeft met een vinger en nog buigzamer is dan de menschenvinger, en even fijn kan voelen als deze. Ja, nog meer, deze vinger kan ook ruiken, want in 't midden is eene opening, op wier binnenste men de beide neusgaten ziet, zoodat men met recht pleegt te zeggen: de olifant heeft zijnen neus in de hand. En deze neus is zóó fijn, dat het dier uit een gezelschap dadelijk dien persoon vindt, die iets voor hem in den zak heeft. Kortom, deze slurf is het volmaaktste werktuig, dat eenig schepsel op deze aarde bezit; maar ze is ook zeer gevoelig en aan vele gevaren blootgesteld, want als er muizen of andere kruipende diertjes insluipen, kunnen die den grooten olifant om 't leven brengen. Daarom houdt hij haar in den slaap zoo dicht aan den grond, dat er niets anders dan lucht kan binnendringen.

De slurf, dit bewonderenswaardig meesterstuk der natuur, verheft den olifant verre boven zijne verwanten, den onbetembaren rhinoceros, het domme rivierpaard, het ruwe zwijn. Bij deze dieren is de bovenkaak verlengd, de slurf aangewezen, maar hare volle ontwikkeling is halverwege staande gebleven; en zoo is ook in hunne zielen niet dat heldere licht opgegaan, 't welk ons plotseling uit den olifant te gemoet straalt en verrast. De slurf vormt eene oneindige klove tusschen den olifant en de leden zijner familie, die de natuurkundige ‘dikhuiden’ noemt, even als de vrije beweegbare duim aan onze hand ons 't recht geeft, om alle geestelijke verwantschap met den orang-outang, die vier handen en vier vingers heeft, te ontkennen. Want de ontwikkeling der geestelijke kracht geschiedt altoos tegelijk door de ontwikkeling van het werktuig des lichaams, waaraan de werkzaamheid der ziel is verbonden; als een nieuw hooger werktuig ontstaat, ontstaat ook de nieuwe hoogere kracht.

De vier pooten des olifants staan als vier dikke, sterke zuilen, waarop het zware gebouw des reusachtigen lichaams rust. Plomp en stijf, kunnen zij slechts vertrappen en verpletteren, wat onder hun bereik komt. Even als het zwijn, met zijn korten stijven hals en onbeweeglijken rug, is ook de olifant niet tot snelle wendingen geschikt; maar zijne slurf maakt hem buigzaam, die wendt hij met bliksemsnelheid naar alle zijden, naar boven en beneden, rechts en links. De bek des olifants ligt zoo diep in 't benedendeel van den kop, dat hij een deel der borst schijnt te zijn. De olifant zou zich te vergeefs moeite geven, daarmee aan den grond te reiken, om zijn voedsel te vatten; want de hals, waarop de kop zit, is zoo kort, stijf en dik, dat hij zich in 't geheel niet laat buigen. De slurf echter plukt het gras, gelijk zij 't loof van de boomen scheurt; zij put het water en spuit het in den bek. Zijn de olifanten heet en dorstig, dan zuigen zij water in de slurf en besproeien alle deelen huns lichaams daarmee. Zetten zich insecten in de plooien en weeke deelen der huid, dan trekken zij de laatste samen, om de vliegen dood te drukken, en slaan naar haar met staart, ooren en slurf; wordt de plaag erger, dan breken zij met de slurf takken van de boomen, om de lastige gasten te verjagen, of maken lange stroobossen, om daarmee te waaien; helpt dit alles nog niet, dan verzamelen zij eene menigte zand in de slurf en bedekken alle gevoelige plaatsen daarmee, wat zij, slim genoeg, vooral dan doen, als zij zich gebaad hebben. Wat ware de olifant zonder slurf? Bij al zijne sterkte, een zwak dier, bij al zijne

[p. 143]

loosheid, ongeschikt; hij moest verhongeren en verdorsten en kon in 't geheel niet leven.

Inderdaad, als een dier op den grond zijn voedsel zal zoeken, moet de lengte van zijnen hals in verhouding staan tot de lengte der pooten; het moet, door zijnen kop te buigen, de aarde met de lippen kunnen aanraken, zonder de pooten te krommen. Zijn die pooten lang, dan moet ook de hals het zijn; maar deze inrichting was niet overeen te brengen met zulk een grooten, zooveel honderde ponden wegenden kop, als die van den olifant, wiens gewicht zooveel te zwaarder zou te dragen zijn, hoe langer de hals was. De giraffe, die haar voedsel met den bek moet grijpen, heeft een langen buigzamen hals, maar ook een kleinen lichten kop. Daarentegen moet bij dieren, wier kop sterk en zwaar is, en bestemd om krachtige sterke bewegingen uit te voeren, de hals meer of minder kort zijn, zooals bij de ossen. De olifanten echter zijn veel grootere dieren, met een van de aarde verwijderden kop, wiens omvang in verhouding staat tot de reusachtige slagtanden, waarmee de bovenkaak gewapend is. Het gewicht des lichaams is buitengewoon en vandaar is de dragende hals zeer kort. Maar de lengte der slurf vervangt de kortheid van den hals en hare buigzaamheid zijne stijfheid.

Door zijne hooge pooten kan de olifant toch zijne groote plompe massa zeer snel bewegen, zoodat zijn gewone gang overeenkomt met den draf des paards; zijn draf echter is nog sneller dan de galop van het snelste paard. De mensch, dien hij oogenblikkelijk in den loop inhaalt, zou hem niet kunnen ontkomen, als het dier zijne groote lichaamsmassa zoo snel zij- en rugwaarts wenden kon, als hij haar voorwaarts beweegt; zoo echter ontkomt men hem door gepaste wendingen. Hij is ook een zeer goed zwemmer en draagt groote lasten gemakkelijk over rivieren, waarbij hij, om lucht te scheppen, zijne slurf in de hoogte houdt.

(Wordt voortgez.)