De Vlaamsche School. Jaargang 32

[p. 94]

In den vreemde.
Aanteekeningen op eene reize door Spanje en Portugal.
X.

Van Sevilla naar Valencia, waarheen ons reisplan liep, bedraagt de afstand niet minder dan vijf en twintig uren sporens. Dit was inderdaad al te veel, en wij besloten, nog een paar dagen te Cordova stil te blijven. 't Is waar, dat wij er reeds lang genoeg hadden vertoefd; maar wat gaf dit? Behalve dat wij er eens goed konden uitslapen, zouden wij de beroemde moskee nogmaals bezichtigen, hoogstwaarschijnlijk voor de laatste maal.

Na vier uren rijdens, stapten wij er in dezelfde fonda af, welke wij bij ons eerste bezoek hadden betrokken, en het bevreemdde ons al aanstonds, dat wij uit het levenslustige Sevilla, eensklaps in eene stad waren aangeland, die als uitgestorven scheen. Doch wij vonden op het postkantoor brieven en dagbladen, met tijdingen van huis, aan ons adres, en dit verschafte ons een oneindig genoegen. Hoe verder men van nabestaanden en vrienden is verwijderd, des te meer welkom is het minste bericht, dat ons van hen toekomt, en na de brieven werden de dagbladen, van voor tot achter, tot zelfs in de aankondigingen, zorgvuldig nagezien, gelezen en herlezen. Men moet in verre streken verbleven hebben, om dit genot te kunnen waardeeren.

Nog tweemaal bezochten wij de moskee, welke wij reeds goed meenden te kennen, maar die niettemin onze aandacht hield geboeid. De eerste maal had er ongetwijfeld een kerkelijk feest plaats, want nadat er eene groote mis gecelebreerd was, gingen de priesters, koorknapen en kerkbedienden, onder het zingen van psalmen, een paar keeren rondom den oranjekoer, en dan trok de kleine processie weer de kerk binnen.

Den volgenden dag wandelden wij een paar uren door de verlatene straten van Cordova, verlustigden ons in de schoone hovingen van het Alcazar, verschaften ons eenigen voorraad en stapten ten 2 1/2 ure in den trein, waarin wij nog ruim twintig uren moesten doorbrengen, alvorens Valencia te bereiken.

De Spanjaarden zijn practische lieden op reis: wanneer ze eenen nacht in waggon moeten blijven, komen ze met hun beddegoed, een hoofdkussen en een deken, naar den trein aandragen, en zoodra de duisternis invalt, strekken zij zich ongestoord op de banken uit, dekken zich warm toe, en snorken niet zelden tot 's morgens voort. Op onze nachttreinen, waar men in Spanje gedurig doorheen moet, waren wij daar reeds dikwijls getuigen van geweest; eens zelfs wilden wij aan die slaaplustigen niet goedwillig plaats inruimen, maar alsdan deden zij hun beklag bij den spoorwegbediende, welke met het nazicht der kaartjes was gelast, en deze kwam ons beleefdelijk verzoeken, aan de vraag van die caballeros toch te willen voldoen.

Het geviel nu evenwel, dat er te Valencia een of ander feest ophanden was, en onderweg kwamen er zooveel reizigers op den trein, dat al de plaatsen bezet werden en niemand van zijn beddegoed gebruik maken kon. Er was zelfs geene kans om een uiltje te vangen, want zij die niet goed gezeten waren, hadden ongemeen veel klaps en hielden de anderen wakker. Daarenboven was de lucht smachtend heet en in elke statie, waar stilgehouden werd, schreeuwden allen om ter hardst, ten einde agua fresca te bekomen. Dien nacht zullen wij niet licht vergeten.

Wij waren blijde, toen het daglicht aanbrak, en nog meer tevreden, toen wij, rond 11 ure voormiddag, te Valencia aankwamen, waar wij in de fonda de Oriente, in de calle de las Barcas, een goed onderkomen vonden.

Het was ons reeds halvelings bekend, dat er te Valencia niets van belang te zien was; ook zouden wij er niet hebben stilgehouden, doch na eenen tocht van een en twintig uren rijdens, hadden wij wel het recht, om van het spoorweggeschok een beetje uit te rusten.

Het eerste, dat wij er 's morgens te zien kregen, was een lijkstoet, die langs onze fonda kwam; den volgenden dag kwam er nogmaals een voorbij. De begraafnisplechtigheden gebeuren daar zoo omtrent gelijk bij ons, behalve dat de lijkwagens heel eenvoudig zwart en zonder eenige versiering zijn, en ook, dat er eenige kloosterzusters in den stoet aanwezig waren. Dit zijn de eenige kloosterlingen, die wij op gansch onze Spaansche reis in de straten hebben gezien. Ook ontmoet men in dit land slechts hoogst zelden eenen priester; wij zagen er wellicht geen dozijn.

Rechts en links, liepen wij de stad door; zij scheen ons de morsigste van al de steden, waar wij verbleven hadden. Stellig, waren de straten er in langen tijd niet gereinigd geweest, en in de kathedraal lag de grond met zagemeel en aarde bestrooid. Daar, evenals in de andere kerken, zoekt men te vergeefs naar eenig meesterwerk in de kunst. En dit is insgelijks het geval in het provinciaal museum; verscheidene zalen zijn met schilderijen behangen, maar ongelukkiglijk is er alles zeer middelmatig.

Overigens heeft Valencia veel weg van eene moderne stad, en het is ongetwijfeld daarom, dat de Spanjaarden haar Valencia la hermosa, het schoone Valencia, noemen. Zij ligt in eene vlakte, op een groot half uur van de zee, en heeft eene bevolking van ongeveer 60,000 inwoners. De Guadalaviar is eene schier altijd droogstaande rivier; al haar water wordt aangewend, om de talrijke landerijen, die de stad omringen, voortdurend te besproeien, want het regent er slechts zeer zelden.

Van overblijfsels uit den tijd der Moorsche regeering is er geen spoor meer aanwezig, alhoewel deze Afrikaansche volken er gedurende vijf eeuwen meester waren. Zij bemachtigden de stad in 713; Abdul-Azis stichtte er, in 1020, een onafhankelijk koninkrijk, iets wat door velen zijner landgenooten met nijdige oogen werd aanzien. Ook, toen de Cid, ten jare 1094, het beleg voor Valencia sloeg, vochten velen hunner in zijne gelederen. Bij verdrag, had de overgaaf plaats, hetgeen niet belette dat de zoo hoog geroemde Cid zijn gegeven eerewoord schond en den bevelhebber, Ahmed-el-Moaferi, levend deed verbranden, ten einde hem te doen bekennen waar de koninklijke schat verborgen was. Vijf jaren later viel de stad terug in de macht der Mooren, welke haar tot in 1238 behielden.

Tijdens ons verblijf, heerschte er buitengewoon veel beweging. Het Spaansche kostuum is er sinds lang door het onze verdrongen, maar van de recht eigenaardige kleederdracht

[p. 95]

der landlieden uit den omtrek, kregen wij, op de markten, nog eenige staaltjes te zien. In de straten liepen eene menigte gitaarspelers, die daar onze orgeldraaiers vervangen. Zij tokkelen de snaren evenwel op zulke erbarmelijke wijze, dat men die lieden, weldra honderd uren verre van zich wenscht.

Er was voor binnen een paar dagen een groot stierengevecht aangekondigd, dat wij volgaarne hadden willen bijwonen; maar wij hadden zoo iets van een cholera-gerucht vernomen, en aan het spreekwoord gedachtig: ‘Schuw de plaatsen, waar de plagen vallen,’ besloten wij onverwijld tot de afreis. Dit gerucht was ongelukkiglijk gegrond, en niet vele weken nadien, woedde juist te Valencia de cholera het hevigste en vielen daar de meeste slachtoffers.

Om Barcelona te bereiken, hadden wij weeral eenen spoorwegrit van ruim tien uren af te leggen. Rond den middag, namen wij plaats in den trein en reden door eene bergachtige, doch zeer vruchtbare landstreek. In de bergwanden zagen wij talrijke holen uitgegraven, waarin arme Spanjaarden, bij zomer en winter, verblijven. Het zijn sterk gebruinde lieden, voor welke een paar stuivers per dag voldoende zijn, om in hun sober onderhoud te voorzien. Zij zijn overgelukkig en tevreden, wanneer zij zich in de zon mogen koesteren en hunnen blauwen hemel bewonderen. Bij gebrek aan iets beters, voeden zij zich met eenige magere wortelen, die zij hier en daar in de bergspleten weten te vinden.

Het was 10 ½ ure des avonds, toen de trein te Barcelona stilhield. Een rijtuig voerde ons naar de fonda del Commercio, nabij de plaza Reale, waar wij spoedig ons bed opzochten.

Na Madrid, is Barcelona de grootste en tevens de meest moderne stad van Spanje; als handelstad is zij de voornaamste van allen. Zij ligt langsheen de Middellandschezee, aan den voet van een hoogen rotsberg, waarboven de sterke citadel Monjuich is gebouwd. Hare haven wordt als de beste en meest bezochte van het gansche land geroemd, en dat er geen gebrek was aan schepen van allerhande natiën, daarvan konden wij ons met eigen oogen overtuigen.

Barcelona is de voormalige hoofdstad van Catalonië, en het scheen ons toe, dat hier een ander slag van Spanjaarden woonde, meer handeldrijvend, meer werkzaam dan ergens elders, en daarbij zeker zoo levenslustig als te Sevilla; zelfs ongedwongener en luchthartiger. Nu reeds bedraagt de bevolking omtrent 200,000 zielen, en dit getal belooft nog immer te zullen aangroeien. Weinige jaren geleden, werden de wallen geslecht, en al de versterkingswerken, behalve hoogergenoemd kasteel, gesloopt. Door de daarvan voortgekomen gronden, werd de uitgestrektheid der stad schier verdubbeld. Er zijn daar reeds ettelijke gebouwen opgetrokken, maar er is nog plaats voor duizende woningen. Wanneer dit alles zal volbouwd en bewoond zijn, zal de bevolking er minstens met nog 100,000 zielen zijn aangegroeid.

De Rambla, eene met vier rijen iepenboomen beplante, prachtige wandeldreef, doorsnijdt de stad van aan de plaza del Pax, nabij de haven, tot aan de plaza de Catalùna. Van weerszijden, is die lange, breede laan met winkels, koffiehuizen, schouwburgen en wat al meer bezoomd. Onophoudelijk, duurt de beweging er voort; vooral des avonds, komt er ieder heen, en op Zon- en feestdagen is het volk er zoo talrijk, dat men er niet op zijn gemak wandelen kan. Zooals haar naam aanduidt, is de Rambla op de bedding eener afgeleide rivier gemaakt. Zij heeft wel iets van de bedrijvigheid der Parijzer boulevards, en waren het niet de Spaansche uithangborden die men ziet en de Spaansche gesprekken die men rondom zich hoort, men zou zich soms te Parijs op den boulevard des Italiens kunnen wanen. Dit komt waarschijnlijk, omdat Barcelona eene grensstad van Frankrijk is.

Met eenen tramwagen, reden wij, door de nieuwe wijken heen, naar de voorstad Gracia, thans, evenals de voorsteden van Antwerpen, aan de stad verbonden. De welhebbende Barceloners hebben zich daar, op de omliggende heuvelen, schoone lusthovekens doen bouwen. Die sterk bevolkte voorstad wordt overigens, voor het meerdere gedeelte, door werkende menschen bewoond.

Aan den kant der haven, vonden wij eene lange laan, met twee rijen hoogstammige palmboomen beplant, wier breede bladeren er u aan denken doen, dat gij nog in een vreemd land zijt.

De Barceloners houden eraan, niet met de overige Spanjaarden te worden verward; zij beweren, Cataloniërs te wezen, en de Spaansche kleederdracht heeft er teenemaal voor de onze plaats gemaakt, tenzij bij de jonge, over het algemeen bekoorlijke senoritas, die het kanten hoofdtooisel nog blijven dragen en met den waaier pronken, en die geene andere bezigheid schijnen te hebben, wanneer het weder niet al te heet is, dan den ganschen dag te wandelen. Een Franschman, sedert meer dan twintig jaren te Barcelona gevestigd, en met wien wij kennis hadden aangeknoopt, vertelde ons, dat de Spaansche juffrouwen hoegenaamd niet houden van werken, en niets liever doen dan zich opschikken, gaan flaneeren en zich in het beschouwen van hunne helder blauwe lucht verlustigen. Wanneer ze in het huwelijk zullen treden, waarschuwen zij heel liefderijk haren toekomende, dat ze als jonge dochters zeer weinig hebben gewerkt, en dat ze, eens getrouwd zijnde, dit in het geheel niet meer zullen doen.

Onze vraag, of de jonge heeren, in bestuurlijke of andere ambten, veel geld wonnen, beantwoordde hij ontkennend, zeggende: dat er in Spanje minstens twee feestdagen per week worden gevierd, en soms wel drie, waarop niets wordt gedaan; dat in de brievenpost, en ook in nog andere besturen, het werk door een onvoldoende personeel wordt verricht - iets dat wij, ook te Barcelona, reeds ondervonden hadden - en dat de bureelen altoos vroeg gesloten werden; dat de fabrikanten van zijden, wollen en katoenen stoffen, enz., niet veel meer laten werken dan voor het dagelijksch verbruik en voor zoolang de aanvraag voortduurt. Wij drukten hem onze verwondering uit, en vroegen, hoe die jonge huwelijken, met die nietsdoende, pronkerige wijfjes, toch het eene einde van het jaar aan het andere konden knoopen. Met een wijsgeerig lachje en knipoogend, antwoordde onze vriendelijke zegsman: ‘Il y a des accommodements avec le ciel.’ Zou onze vriend zich hier niet aan achterklap, jegens de Spaansche schoonen, hebben schuldig gemaakt?

In den beginne, verwonderde het ons, dat er te Barcelona zoo schrikkelijk veel slecht geld in omloop en gangbaar was. Wanneer wij, in tramwagen of koffiehuis, een douro lieten wisselen, gaf men ons eene handvol allerlei oude Spaansche

[p. 96]

munten, waarvan sommige gansch onkennelijk en versleten; zilverstukken, grooter dan een tweefrankstuk, doch niet meer dan een pezeta doende; stuivers, ruim twee stuivers dik, enz. Het goed Spaansch geld is er eene zeldzaamheid en krijgt men schier niet dan toevallig in handen. Wij hadden die zonderlinge gewoonte nergens anders aangetroffen; maar dewijl iedereen dit slecht geld zonder morren ontvangt, heeft men er niet tegen te pruttelen.

De hoofdkerk van Barcelona bezit geene noemenswaardige kunstwerken. Het is een groot, onbehagelijk gebouw, dat van het jaar 1058 dagteekent; de voorgevel is immer onvoltooid gebleven. Binnen de galerijen van het aan de kerk palende klooster, is een allerliefste hofje, met talrijke fonteintjes. Dit is het schoonste plaatsje, dat men wenschen kan, om er te zitten mijmeren en droomen; stil en eenzaam. Het geritsel van het water der fonteintjes gaf aan 't geheel eene dichterlijke kleur. Jammer, dat wij nu juist geenen lust hadden om verzen te schrijven.

De parochiekerken, ten getalle van negen, zijn van minder beteekenis. Wij liepen er eenige binnen, doch kunstwerken vonden wij er niet.

Onder de neringrijkste straten, is de calle Fernando VII eene der schoonste, breedste en langste. Zij begint aan de Rambla en loopt op de nieuwe wijken uit; van weerszijden, is zij, over gansch hare lengte, met winkels bezoomd. Op onze wandeling, langs dien kant der stad, kwamen wij aan een overschoon, groot wandelpark, voor hetwelk wij dat van Antwerpen wel zouden willen inruilen. Er zijn daar heerlijke bloemen, benevens eene rijke keus van vreemde gewassen, die er weelderig tieren. Te midden van den hof, is een allerbevalligst waterpaleis opgericht, met kunstmatige grotten eronder en een prachtige waterval voorop. Dewijl dit inderdaad sierlijk gebouw op eene hoogte staat, maakt het een ongewoon effect.

Indien men mag geloof hechten, aan wat oude kroniekschrijvers verhalen, dan zou Barcelona, ruim 200 jaren voor onze tijdrekening, door de Carthagers gesticht zijn. Nadien waren de Romeinen en Westgothen er beurtelings meester, tot de Mooren, omtrent de viii^e eeuw, de stad bemachtigden. Zij konden er zich evenwel niet lang staande houden, want in 801, werd ze door de woeste krijgsbenden van Karel-den-Groote veroverd, die er deerlijk huis hielden.

Zooals overal elders in Spanje, heeft ook te Barcelona de geesel der inquisitie gewoed en talrijke slachtoffers gemaakt. Men mag echter gansch de Spaansche natie voor die wraakroepende wreedheden niet verantwoordelijk doen zijn: de beterdenkenden, zooals Juan de Avila en zijn leerling Luïs de Granada, waren van een tegenovergesteld gevoelen en met den wezenlijken geest van het evangelie bezield. Beiden leefden nochtans in die onverdraagzame xvi^e eeuw, omhelsden den geestelijken stand en werden beroemde predikers van hunnen tijd. Niet met brandstapel of pijnbank, maar door hun overtuigend woord, en vooral door hun voorbeeldig leven, wilden zij de verdwaalden tot de Roomsche kerk terugvoeren; en dat alleen was de rechte weg! Doch van hoogerhand werd er, tot schande van het menschdom, aan dwang en geweld de voorkeur gegeven.

J. Staes.