De Vlaamsche School. Jaargang 31

In den vreemde.
Aanteekeningen op eene reize door Spanje en Portugal.
III.

De Puerta del Sol is wel degelijk de meest bezochte plaats van Madrid; niet om hare grootte of schoonheid, want zij heeft niets buitengewoons; evenmin is er iets van eene zonnepoort te zien, waaraan zij haren naam ontleent. Men verbeelde zich eene halfronde plaats, niet zoo lang als de Meir te Antwerpen, maar breeder. De negen voornaamste straten van de stad loopen er op uit, en dit is voorzeker eene der oorzaken van het onophoudelijk verkeer, van het immer voortdurend heenen weergeloop dat er heerscht. Overigens, het is ook daar dat de flaneurs bijeenkomen en uren lang samen staan te praten. Uitventers van verschillende voorwerpen ontbreken er natuurlijk evenmin en de meeste tramwagens houden er stil. Te midden der plaats staat eene fontein en daar vlak tegenover is de Gobernacion, of het ministerie van binnenlandsche zaken; er zijn daar sierlijke winkels, groote koffiehuizen en verscheidene voorname fondas of hotels.

Wij waren in eene dier fondas afgestapt, waar wij eenen Gentenaar als boekhouder in dienst vonden; de man was hoogst gelukkig, met ons zijne moedertaal te

[p. 151]

kunnen spreken. Van 's morgens af waren wij, van uit ons balkonvenster, getuigen van het gewoel op de Puerta del Sol, hetwelk, altoos even levendig, tot een eind in den nacht voortduurde. De gazetverkoopers maken er, vooral in den vooravond, een oorverdoovend leven. Fransche bladen zagen wij geen enkel, maar des te meer Spaansche, meestal klein van formaat, met vinnige artikels tegen de regeering, andere met spotprenten tegen de ministers of tegen de monniken: men kan zien dat de drukpers er eene onbeperkte vrijheid geniet.

Madrid is eene zeer groote, doch ook eene zeer gewone hoofdstad, met eene bevolking van 335,000 inwoners. Wij zouden aan de waarheid te kort blijven, indien wij verklaarden dat er, buiten het koninklijk museum van schilderkunst, veel merkwaardigs te zien is: lange breede straten, maar allen volkomen aan elkander gelijk, niet zelden berg op, berg af; hooge huizen, omtrent allen volgens een zelfde plan gebouwd. Er zijn verscheidene kerken, doch allen zijn zeer klein en onbeduidend; stoelen vindt men daar niet: gedurende de goddelijke diensten knielen of zitten de geloovigen op matten, welke op den grond liggen uitgespreid.

Het koninklijk paleis onderscheidt zich door zijne grootte. Wij werden er niet in toegelaten, dewijl het vorstelijk paar er verbleef. Op de wandelingen, welke de schoone namen van Prado, Delicias, enz., dragen, stonden boomen en planten in den steengrond te treuren; ook moest ge eens zien met wat bezorgdheid de minste paardendrek en vuilnis op de straten worden bijeengescharreld, om dien mageren grond maar eenigszins te kunnen mesten en verbeteren.

De Plaza de Oriente, vlak voor het koninklijk paleis, is een kleine halfronde wandeltuin, rondom ontsierd door een twintigtal min of meer kunstelooze beelden; maar te midden ervan staat het inderdaad prachtige bronzen ruiterbeeld van Philip IV. Het zoo sierlijk steigerende paard heeft blijkbaar tot model gediend aan het ruiterbeeld van Lodewijk XIV, dat, te Parijs, de Place de la Victoire versiert. Aan de overzijde der Plaza de Oriente is de Spaansche operaschouwburg. Er werden tijdens ons verblijf geene voorstellingen gegeven; maar El Favorita was voor een lateren datum aangekondigd.

De Plaza Mayor is eene groote vierkante plaats, rondom met colonnades, waaronder kleine winkels en kleine koffiehuizen. Het was daar, dat vroeger de stierengevechten plaats hadden, en waar ook nu en dan de brandstapel werd ontstoken, voor de ketters die ten vure ware gedoemd. Te midden der plaats staat het ruiterbeeld van Philip III. Stellig heeft de artist, die daarvan het plan teekende, als model voor zijn paard, eene merrie voor oogen gehad, die wat al te blijkbaar het spoor draagt van een bezoek bij den hengst.

Doch wij verwachten tijding van huis en gaan naar de post onze brieven afhalen. Ongelukkiglijk kwamen wij daar in den namiddag, en de postrestanten worden er slechts des morgens van 9 tot 12 ure afgeleverd. Ook wilden wij er postzegels koopen, maar die waren er niet te bekomen, en, iets wat ons niet weinig verwonderde, men verzond ons daarvoor in de tabacos of tabakwinkels!.... Wij mogen hier bijvoegen, dat de postinrichting er nog al wat te wenschen overlaat: er lagen brieven en dagbladen aan ons adres; maar dewijl wij enkel de letras en niet de diarias hadden gevraagd, gaf men ons de nieuwsbladen niet.

Madrid ziet er minder Spaansch uit dan Burgos en Valladolid. Voor de kleederdracht volgt men er meer de Parijsche mode. Wij zagen er veel meer dames met hoeden dan met mantillas, of zwart kanten sluiers op het hoofd; alleen de vrouwen uit den minderen stand houden nog aan die dracht, maar laten daartoe dan ook allerlei kleurige doeken dienen. De waaiers zijn er evenwel nog door de zonneschermen niet verdrongen.

Ook in Spanje's hoofdstad scheen ons de kennis der Fransche taal weinig verspreid: wij kochten in voorname winkels verschillende voorwerpen, die wij op onze verdere reis dachten te zullen noodig hebben; nergens sprak men Fransch.

Des avonds bezochten wij, op en nabij de Puerta del Sol, eenige groote koffiehuizen. Er komt veel volk en in sommige wordt muziek gemaakt, aan Italiaansche en Fransche operas ontleend. Men drinkt er over het algemeen meer limonade dan koffie; ook wel wijn, maar weinig bier. Dit laatste is er buitengewoon duur: voor ééne flesch cerveza del pais liet men ons twee pezetas, dat is iets meer dan twee franks, betalen. Wanneer men den mozo (koffiehuisbediende) noodig heeft, hoeft men hem niet te roepen; men klapt enkel in de handen, en oogenblikkelijk staat hij aan uwe zijde.

De calle de Toledo is eene zeer lange straat en wordt, met de talrijke er doorheensnijdende en omliggende straten, door menschen uit den minderen stand bewoond, welke er allerhande winkeltjes houden. Ook is daar eene groote overdekte markt, waar men de echte volkstypen van Madrid kan leeren kennen. Die straat bracht ons, door eene schoone poort, aan de kolossale brug, die over den Manzanares ligt. De Manzanares is die ‘prachtige’ rivier, welke door de Spaansche poëten, zoo dichterlijk is bezongen en verheerlijkt. Welnu, die heeren poëten hebben ons heel eenvoudig knollen voor citroenen verkocht, want die zoogezegde rivier is bijna teenemaal uitgedroogd; hier en daar vliet nog een streepje water, waar men gemakkelijk kan over heen springen en dat door de waschvrouwen wordt benuttigd. Zij waren er buitengewoon talrijk en ijverig aan het werk, want het is daar dat al het vuil lijnwaad van de gansche stad wordt

[p. 152]

versiering der Koninklijke Academie van Antwerpen in 1864, zie de volgende bladzijde.
teekening van victor-lucas schaefels, houchaefels, houtsnede van ed. vermorcken.

gewasschen. Het wordt er ook ter plaatse gedroogd.

Madrid heeft ook een standbeeld aan Cervantes willen oprichten: het staat op de Plaza de Cortez. Wij meenden eerst dat het een ridmeester of zoo iets moest verbeelden; maar het opschrift hielp ons uit onze dwaling. Oneindig schooner is datgene van den befaamden Spaanschen kunstschilder Murillo, op den Prado, waar insgelijks twee inderdaad sierlijke fonteinen worden gevonden. Murillo staat nabij het koninklijk museum van schilderijen, waar niet minder dan zes en veertig doeken van hem ten toon hangen. Volgens ons bescheiden oordeel verdient dit museum, door zijnen rijkdom en kunstwaarde, de voorkeur boven den Louvre van Parijs, zoowel als boven de National Galery van Londen en de Galleria degli Uffizi van Florence, waar evenwel geen gebrek is aan meesterstukken; maar het museum van Madrid is ruimer bevoorraad, vooral wat de Nederlandsche schilderschool betreft. Al onze beste schilders: Rubens, Van Dyck, Massys, Breugel, Teniers, Jordaens, Van Ostade, Van Eyck, Franck, Sneyders, Seghers, Wouwermans, De Vos, Rembrandt, Porbus, Ruisdael, en nog ontelbare andere, zijn daar op eene voortreffelijke wijze vertegenwoordigd, even als de Italiaansche en vooral de Spaansche school.

Men verwachte niet van ons, dat wij onze geringe krachten aan eene beschrijving van die overheerlijke kunstverzameling zouden wagen; bevoegder pennen hebben dit reeds gedaan. Doch wij kunnen in gemoede verklaren, dat wij er menig aangenaam uur hebben doorgebracht en veel gelukkige stonden hebben beleefd, omringd door al het merkwaardige dat de kunst ooit heeft voortgebracht. Zie, om van al dit schoone volop te kunnen genieten, daarom alleen zouden wij te Madrid wel een paar jaren willen wonen.

Wij bezochten er ook nog andere verzamelingen, als daar zijn de academie van San Fernando, de museums van natuurlijke historie, van oudheidkunde, van wapentuigen, enz.; maar het koninklijk museum op den Prado heeft bij ons de diepste herinnering nagelaten.

Op een schoonen zonnigen morgen deden wij een uitstapje naar Toledo, waar wij, na omtrent drie uren rijdens, aankwamen. Het is eene oude Moorsche stad, echt eigenaardig en zeer schilderachtig op een hoogen rotsberg gelegen. Wij klommen en klommen immer

[p. 153]

verder, voorbij eene groote Arabische poort, ook Puerta del Sol geheeten en waar nog spreuken uit den koran op te lezen staan, en toen wij eindelijk de hoogte hadden bereikt, waren wij al spoedig in de ontelbare enge straatjes verdoold.

Zoo wij ergens een gids noodig hadden, dan was het wel hier, om ons door dien doolhof heen te leiden. Er was waarlijk geen gemis aan candidaten; minstens een half dozijn was ons van aan de spoorwegstatie opgevolgd, allen min of meer havelooze jonge Toledoanen. Met een hunner troffen wij eene overeenkomst: voor een pezeta zou hij ons het geheele stadje rondleiden en er ons al de zeldzaamheden van aanwijzen.

Eerst vooral lieten wij ons naar de kathedraal brengen, eene kerk, welke door haren rijkdom van beeldhouwwerk, degene van Burgos evenaart. Er zijn vijf beuken, en evenals in al de voornaamste Spaansche tempels, staat hier ook de coro, of het hooge koor met het gestoelte, juist te midden van den zeer hoogen middenbeuk; eene slechte gewoonte, want het algemeen zicht in de kerk wordt er teenemaal door bedorven. Het notelaren gestoelte is een wezenlijk meesterstuk, vooral het lagere gedeelte; het sierlijk halfverheven beeldhouwwerk vertoont ridderspelen, gevechten, belegeringen, enz. Het hoogaltaar is door beeldhouwwerk overladen. Wij traden in verschillende kapellen, rondom in de kerk; in die van Santiago zagen wij de meesterlijk gebeitelde witte marmeren praalgraven van don Alvaro de Luna en zijne vrouw.

Waarheen men in de kerk ook den blik wende, wordt het oog getroffen door overtolligheid van versiering: marmeren borduurwerk, festoenen en beelden. En dit alles is in een geheimzinnig licht gehuld, dat er door de echt kunstig geschilderde glasramen wordt opgeworpen.

Verder liepen wij in de stad nog een viertal kleine kerken binnen, onder andere die van Santa Maria la Blanca, welke voor honderde jaren eene moskee en nadien eene synagoge is geweest, en die van San Juan de los Reyes, waarvan wij ook het half in puin gestorte klooster rondwandelden, met zijne schoone colonnettes en sierlijke bogen. In het daaraan palend museum worden talrijke middelmatige schilderijen en vele oude voorwerpen bewaard.

Toledo is onbetwistbaar eene der oudste steden van

[p. 154]

Spanje. Vroeger moet ze veel grooter geweest zijn dan nu, want oude kronieken verhalen, dat zij, in haren vollen bloei, toen zij de hoofdstad van een Moorsch koninkrijk was, eene bevolking telde van omtrent 200,000 zielen; thans zijn er slechts nog ongeveer 20,000. De bochtige straatjes, meestal met puntige keien belegd, klimmen en dalen zonder ophouden en zijn zoo eng, dat er nauwelijks twee menschen naast elkander kunnen doorgaan. De huizen zijn er op eene echt eigenaardige wijze gebouwd, met een patio of open koer te midden, waar men eene door bloemen en planten omringde fontein vindt. Schier aan elk der vensters van den voorgevel is een rondom in glas besloten balkon, dat door de Spanjaards mirador wordt genaamd. Waren ze niet gesloten, dan zou men, door de engte der straatjes, van het eene balkon gemakkelijk in dat aan de overzij kunnen overstappen, zonder eenig gevaar te loopen van armen of boenen te breken.

Van op het terras voor het Alcazar heeft men een prachtig uitzicht op het geheele stadje en op den Taag, die het langs drie zijden insluit. Het Alcazar zelve, voorheen een Moorsch paleis, is teenemaal herbouwd en hoogst onbeduidend. Te midden van den grooten koer, zagen wij een standbeeld van keizer Karel, dat weinig aandacht verdient.

Wij hadden onzen tijd in Toledo niet verbeuzeld; in die zonderlinge stad hadden wij gedurende een halven dag, schier aanhoudend rondgewandeld, en nu voelden wij ons tot rust genoopt. Wanneer men alles op betrekkelijk korten tijd zien wil, moet men zich ook wel een paar vermoeide beenen weten te getroosten.

In den laten namiddag namen wij de terugreis aan. In onzen waggon vonden wij een jongen, doch veelbelovenden Antwerpschen kunstschilder, de heer L. Vollen, metterwoon te Lyon gevestigd, en die geheel alleen in Spanje op reis was. Het was eene aangename kennismaking; evenals wij, had hij een halven dag in Toledo rondgedwaald, doch, jammer genoeg! wij hadden elkander er nergens ontmoet. Wij brachten den ganschen avond te Madrid in zijn gezelschap door en moesten beloven, hem op onze tehuisreis in Lyon te komen bezoeken.

De omstreken van Madrid zijn Spanje's hoofdstad niet waardig; het is al steengrond, waar men over rijdt, en rotsbergen, welke men te zien krijgt. Slechts hier en daar, op eene half vruchtbare strook land, ontwaart men enkele magere olijfboomen. Wij hadden dit reeds opgemerkt, toen wij het Escuriaal verlieten, en waren er nogmaals getuigen van, toen wij naar Toledo reden. Eerst in de nabijheid van die laatste stad, ziet de grond er vruchtbaarder uit: de olijfboomen worden talrijker, en geiten ontbraken er niet; maar koeien en ossen waren er uiterst zeldzaam.

En hoe is het met de Spaansche keuken? vraagt mij wellicht iemand. - Zij moge goed zijn voor den landaard, doch niet voor onze Vlaamsche magen. Alles wordt er met olie en look toebereid, en alsof dit niet voldoende ware, gieten de Spanjaards nog een goeden teug van die olie over hunnen schotel. Daarbij staan er op de tafels schoteltjes met olijven, iets grooter dan eene hazelnoot, waarvan zij er gedurig in den mond steken. Wij zouden schier gaan denken, dat ze door dit overtollig olieverbruik zoo bruinvellig zijn geworden. Wat daar ook van zij, wij hadden te Burgos met de Spaansche keuken een proefje willen nemen; doch slecht, zeer slecht bekwam het ons, en van dan af zochten wij bij voorkeur overal naar fondas, waar de spijzen op zijn Fransch of Engelsch werden toebereid, en op onze verdere reis vonden wij dit in de voornaamste hotels van elke stad. Koffie wordt er des morgens niet gedronken; maar wij, die van onze gewone levenswijze zoo weinig mogelijk wilden afwijken, bekwamen er alle dagen. Er wordt tweemaal per dag gegeten: des voormiddags, tusschen 10 en 1 uur, en des avonds, ten 6 of 7 ure, telkens met een overvloed van vleesch en visch. Groenten bekomt men zeer zelden, ofschoon ze bij hoopen op de markten te koop liggen, maar garbanzos, een soort van groote witte boonen, ontbreken er nooit; die worden u bij elken maaltijd geregeld voorgezet. Jonge wijn van de streek staat, naar ieders believen, in karaffen op de tafel en is in den prijs van het eetmaal begrepen; doch over het algemeen doet men, zonder bijbedoeling gesproken, in Spanje nog al veel water in zijnen wijn.

J. Staes.