De Vlaamsche School. Jaargang 26

De Muze der Geschiedenis.
(Vervolg van blz. 161.)

Het vierde tafereel vangt aan met het Vloekmotief, in drijdubbel fortissimo uitgebraakt door al het zwaar basgetuig: de verdelging slaat de hand aan 't werk.

Maar geen grijsaard, geen man, uit een dorp, uit een stad,
Of zijn hand heeft een knods, heeft een wapen gevat!...

Zoo antwoorden de koren op bemoedigenden toon. Heel het orkest schudt en woelt zich los in eene onoplosbare dooreenwarreling van vormen en accenten, van kreten en rythmen, waartusschen de groote trom buldert en waarboven van tijd tot tijd oorlogszuchtig trompettengeschal zich laat vernemen. Een opwekkend krijgsmotief lost zich eindelijk uit door het koperwerk, om verrassenderwijze plaats te maken voor een statig koor zonder begeleiding, gebouwd op het Vloekmotief in heldere tonaliteit:

En dan knielden zij neer,

En zij kusten den grond;

En zij kusten hem weer,

Met een trillenden mond...

Het rumoer her begint en groeit ontzagwekkend aan; het vloekthema komt terug met beknellender accenten, allerlei marsch-motieven wriemelen daaronder op zenuw-

[p. 173]

achtig geroffel der trommels; het opwekkend krijgsmotief schettert bij tusschenpozen in het koper boven alles uit, worstelend met het vloekthema, en dommelende tromslagen bommen en bulderen met duizelingwekkend gedruisch. - Plots eene transitie, en met geestdriftigen zwier klinkt het van uit het koor:

Maar eer dien dag de zonne zonk,

Was 't zegezang die boven 't slagveld klonk...

Eene feestelijke uitgelatene fanfare, eene verrassende modulatie, en plechtig en grootsch verschijnt het Vloekmotief in majeur:

‘Heil over 't land tusschen Noordzee en Rhijn!’
Zoo zongen de helden en schimmen te samen;
‘'t Graf vonden zij die met ketenen kwamen...
Nooit zijn wij slaven, en nooit een woestijn
't Land dat zich uitstrekt van Noordzee tot Rhijn!’

Met eene nieuwe treffende modulatie, in heerlijke sonoriteit van 't orkest en op juichende uitgalmingen van het groote koor, hervatten hier onvoorziens de kinderen den jubelzang, die nogmaals wordt herhaald door al de stemmen unissono. Bij 't eindigen, een machtig zwellend crescendo, sluitende met een algemeen uitbundig en herhaald: Hoera!

Tot daar het Oratorio.

Het kinderkoor opent de Cantate, die zich aan het Oratorio verbindt door eene blij opsteigerende fanfare, begeleid door de twee afgezonderde orkesten. Hierop spreekt Antwerpen:

Hoog is mijn toren,

Ruim mijn gebied!...

Het groot orkest valt in, gezamentlijk met het groot koor:

Maget laat hooren

Wat gij al ziet!...

Het kinderkoor herneemt:

Bedekt zijn de banen

Met juichende scharen on wapprende vanen...

Waarop het uit het groote koor jubelend antwoordt:

Broederen, broederen komen tot ons!...

De bruggen der wallen,

Laat ze allen nu vallen:

Broederen komen tot ons!

Vurig trompetgeschal weerklinkt, en juichend herneemt het groot koor: ‘Hoezee! Die van Gent!’ Terstond daarop verneemt men een bijzonder koor van tenors en bassen, met een vrolijk Gentsch refrein (De Paling), op eene eenigzins ruwe begeleiding van houtblaaswerk en bazuinen:

Uit de stad van Artevelde

Brengen wij den trotschen geest;

Uit het dal van Lei en Schelde,

Vreugdezangen op dit feest!

Bij het slot van dit deuntje kondigt het groot koor de Bruggelingen aan. Het Brugsch lied klinkt en weerschalt hoog en wijd, op eene zoete en fijne begeleiding van strijkkwartet, fluiten en harpen:

Wij hebben de zee op de kust hooren klateren...
De stemme der Kerelen steeg uit de wateren:
Zij rolde en zij dreunde langs Vlaanderens reê...

Broederen, ja, de zee

Zingt het lied der vrijheid meê!

Brugge zwijgt, en het groote koor hervat: ‘Hoezee! De Luxemburgers!’ Drij jachthoorns begeleiden den eigenaardigen zang van Aarlen:

Boven de stemmen van evers en wolven
Klonk in ons bergen die stemme der golven.

Tra la la la la la la

Tra la tra la (hoog gegild)

De echos der dalen

Herhalen

Er trotsch:

Staat voor de Vrijheid,

Staat als een rots,

Staat voor 't Vaderland,

Staat als een rots!

Tra la tra la!...

Terwijl de jachthoorns zich vergeten in hunne herhaalde fanfare, juicht reeds het groot koor: ‘Hoezee! De Henegouwers!’ - Deze verschijnen met het Bergsch volkslied ‘El Doudou’ op eene koddige begeleiding van hoorns, cornetten en eene bazuin:

Nous irons vir l'car d'or

A l'procession de Mon.

Ce s'ra l'poupée d'Saint-Geor

Qui nous suivra de long.

C'est l'doudou, c'est l'mama,

C'est l'poupée, poupée, poupée....

C'est l'doudou, c'est l'mama,

C'est l'poupée d'Saint-Georg' qui va.

Op dit lied, waarvan het refrein veel heeft van ons oud Vlaamsch ‘In de Mei’ ent zich het volksdeuntje der ‘Gilles de Binche’ per fragmenten voorgesteld door het scherpe blaaswerk, met triangel, trommel en groote trom. Dit is van het plezierigst effekt.

Het groote koor verkondigt de komst der Namenaars. Twee allerliefste liedekens: de liefdesage ‘La Belle se siel’ (xv^e eeuw) en ‘l'Bia boquet’ van Nic. Bosret, worden door Namen voorgedragen, op eene diepgekleurde begeleiding van laag blaaswerk:

La Belle se siet au piet de la tour,
Qui pleure et sospire et maine grant dolour.
Son père li demande: ‘Fille, que voleis-vous?
Voleis-vous marit ou voleis-vous Seingnour?’
- Je vuelhe marit, ne je ne veulhe Seingnour;
Je veulhe le mien ami qui paurist en la tour.
- Pardieu! ma belle fille, à celi faureis-vous;
Car il serat pendu demain au point do jour.
- Pére, s'on le pent, je m'en souyeis desous....
Ensi diront les gens: Ce sont loyals amours!

C'est d'main li djou di m'mariache;

Apprêtez, apprêtez tos vos bouquets;

Vos les mettrez au coirsatche

Des bauchelles do banquet....

Mais c'est l'menn li pu il jolie

Ossi vraiment d'ji m'rafie

D'li donner l' bia bouquet...

Elle aurat li bia bouquet!

Luik volgt daarop, begeleid door hoogschaterende fijfers, met het gekende lied:

Valeureux Liégois,

Marchez à ma voix,

Volez à la victoire!

La liberté

De la Cité

Vous couvrira de gloire!

Célébrons par nos accords

Les droits sacrés d'une si belle cause,

Et rions des vains efforts

Que l'ennemi nous oppose!

Bij het slot van dit lied verneemt men de komst der Limburgers. Een echt pereltje is het veldliedje dat Hasselt hier komt kwelen, op eene nabootsing van doedelzakken, en met voortdurend baspedaal:

[p. 174]

 

Het is er zoo stil in de heide,

 

Zoo groen en zoo frisch in de weide,

 

Het is er, zoo stil in de heide,

 

In de weide zoo groen en zoo frisch!...

 

Wie schippert op Maas of op vaart,

 

Mijmert: ‘Wat rust

 

Hier op aard!

 

Zijn alle de liefjes in slaap gekust?...’

 

Maar ziet

 

Hoe Limburg wakker schiet:

 

Het zingt voor de Vrijheid het aardigste lied!

Op den slotzin van dit lied vallen de koren in met een brommend en gestadig herhaald: Ha!

Het effekt daarvan is zeer eigenaardig, men is in het wijde.

Hier nu komen de Brabanders. Wat Brussel zingt is door Benoit zelf gecomponeerd, en beweegt zich tamelijk loom op eene begeleiding van zwaar basgetuig en trompetten:

Rond het oude Braband staat gij hand in hand,

Strengelt gij een band;

Naar kindren van twee moeders,

Ten Noord, ten Zuid,

Strekt Braband de armen uit:

Het Vrijzijn maakt ze broeders,

Het vrijzijn!

Terwijl Brussel zijn lied eindigt, hoort men de stemmen van Noord-Nederland en België afwisselend in den volkshymnus ‘Wilhelmus van Nassouwen’ uit het Oratorio ‘De Schelde.’

Wilhelmus van Nassouwen!

Uw broederen ook zijn wij:

Wij komen met vertrouwen

Feestvieren aan uw zij.

In de oude Nederlanden

Zijn allen vrij en koen;

Wij reiken u de handen,

Wij bieden u den zoen!

Antwerpen volgt daar onvoorziens op met het Beiaardlied, gezongen door het kinderkoor:

Nu mag de beiaard spelen

Van alle torentransen!

Nu mag de grijsheid kwelen!

Nu mag de jonkheid dansen!

Deze optocht der negen provintiën sluit zich terstond aan met het Vaderlandsch Finaal. Op het laatste vers van het Beiaardlied, maakt het orkest een kadens, en de Genius des Vaderlands laat een blik van blijde fierheid varen over de toegestroomde menigte:

Ja, bloemen gestrengeld on loover geplant!

Alle oogen en harten vol blijheid!

Dit is een koor zonder begeleiding, dat een grooten indruk maakt. Het antwoord der bassen:

Gegroet, gij die zweeft en die waakt over 't Land,
Gij, Geest van den Roem en de Vrijheid!

is prachtig door zijne declamatieve uitdrukkingskracht.

Na eene herhaling van dien laatsten zang in grootsch unissono, vallen de Thebaansche klaroenen uit, met eene sonnerie in drijdubbel fortissimo, en iets als een ongeduldig afgewacht en ontzaggelijk ‘Rompez les rangs!’ druischt u plotselings tegen, in een oorverdoovend en aanhoudend geroffel van al de trommels te gelijk. Dat werpt u opeens in den vollen drang der volksmenigte; de kort hortende uitval van al de bazuinen der beide orkestgroepen, welke boven dit geroffel komt schallen, maakt dien indruk nog levendiger. Pauken en trommels wisselen elkander gedurende eenigen tijd af in dommelend dialoog, de groote trom bomt eronder, en de klaroenen werpen bij tusschenpoozen uit de verte hunne schetterende staande noten midden in dat rumoer.... Onvoorziens vervormt zich de dialoog van het roffelwerk in een vasten marsch-rythmus, waarop de groep van Thebaansche klaroenen losbreekt met het Vaderlandsch lied, terwijl feestelijk trompettengeschal zich overwerpt van den eenen orkestvleugel tot den anderen.

Na dien aanhef door de klaroenen, wordt het Vaderlandsch lied overgenomen door geheel het snaarkwartet in diep unissono, en een eigenaardige, Vlaamsch gecadenceerde Volksmarsch ent zich daarop, bij middel van het fijn houtblaaswerk; intusschen komt er langzamerhand meer lucht en breedheid in de rythmieke roffelbegeleiding, die het tempo in toom houdt. - Bij 't eindigen van deze thematieke dooreenvlechting, gekenmerkt door eene karakteristieke oktaven-opvolging, heffen de trompetten der beide orkestvleugels een nieuw Volkslied aan, op fragmenten der Volksmarsch met invallen van snaarkwartet en klaroenen. Hierop volgt eene laatste dooreenvlechting van de drij karakteristieke themas in hun geheel: het Vaderlandsch lied in de klaroenen, de Volksmarsch in het hoog blaaswerk, het Volkslied in de bassen, en fanfaren schateren van het eene orkest over het andere. Die wonderlijke samenbrenging waarin ook de stemmen hunne rol hebben, leidt eindelijk tot eene breede herneming van het Vaderlandsch lied, unissono door al wat zingt, blaast, strijkt.... en roffelt, - een unissono dat klinken moet tot over de grenzen. moge het eindelijk ook daar den lof verbreiden van den reus die met forschen arm en fieren moed het vaandel der Vlaamsche kunst ophief en hoog houdt.

Antwerpen.

Edward Keurvels.