De Vlaamsche School. Jaargang 25

[p. 51]

De jonge grootvader.
(Vervolg van blz 39.)

Vrouw Pieters was het laatste slachtoffer, hetwelk de cholera in de Nieuwstraat maakte; maar in Gent bleef de geesel in de ongezonde wijken en straten immer voortwoeden, en eerst met de septemberdagen begon men geruster te ademen. De familiën mochten hunne leden tellen, en zonder verderen kommer om de levenden, de dooden gedenken.

Alzoo ging het op dit tijdstip in het huis der Nieuwstraat: allen hadden stillekens het werk hernomen; maar de geliefde dooden werden nu eerst volop betreurd. Er ging geen morgen voorbij, dat de baas niet met rood bekreten oogen beneden kwam. De dokter had hem het wandelen aanbevolen; maar hij zat liever in den winkel o[f] in den tuin sprakeloos te mijmeren; en hij zou aan geen wandelen hebben gedacht, hadde niet Karel hem nu en dan liefderijk gedwongen met hem een uitstapje te doen.

En Karel zelve? Hij treurde om de geledene rampen: hij had de beste der moeders en de verkleefdste vrienden verloren, maar 't was vooral de toekomst, die hem nog benauwde: de toekomst zonder Roza, de geliefde zijns harten, de eenige vrouw die hij beminnen kon.

En Roza! Met liefde en onderwerping, was zij van daags na den dood der bazin hare taak als troosteres begonnen. Zij was het, die het meest den baas ondersteunde en voorthielp, hem hoop insprak en moed op gelukkiger dagen.

De winkel was stillekens aan weder in volle bedrijvigheid geraakt. Al de knechten waren er weder verschenen, één uitgenomen, die aan de ziekte was bezweken. Thomas was volkomen genezen van zijnen schrik. Naar alle waarschijnlijkheid had hij zijn testament op zijde gelegd, tot later. Lang waren de laarzen van Felix vóór hem op 't venster blijven staan en 't onderwerp en 't voorwerp zijner alleenspraken gebleven. Alleen toen Karel hem ernstig deed inzien, hoe die reliquieën allen en vooral den baas tot nog grootere droefheid stemden, had hij ze naar zijne kamer verhuisd.

Op eenen namiddag der maand September was de baas met den kleinen Willem ter kerk gegaan. Karel verliet den winkel waar hij zat te werken en begaf zich bij Roza in de keuken.

- Roza, sprak hij, laat ons voor een oogenblik in 't opkamertje gaan, ik wou eens met u spreken.

Hij ging voort, zij volgde hem.

- Roza, zegde hij, toen zij zich in het kamertje bevonden, gij weet, hoe het met ons stond, wanneer nicht is overleden en nu moet gij welhaast de vrouw worden van... kozijn!...

Hij hield een stond op en droogde zich het zweet van 't gelaat. Het meisje had den blik ten gronde gewend en was uitermate bleek geworden.

- Ik weet het, vervolgde hij, 't is onze plicht. Door de laatste begeerte van nicht te volbrengen betalen wij slechts een gedeelte onzer schuld. Dat moet zóó geschieden. Alleen is het niet noodig, denk ik, dat wij elkander bij 't volbrengen eener zoo moeielijke taak in den weg loopen. Wij moeten alles vermijden, wat kozijn zou kunnen doen vermoeden, dat er vroeger eenige... genegenheid tusschen ons bestond... Ik wil zeggen, Roza, als wij iets doen, laat het ons voluit goed doen.

- Ik begrijp u niet goed, Karel, zei het meisje, dat nu blikken opsloeg, waaruit smart en medelijden zoo duidelijk spraken, dat Karel 't gelaat moest afwenden.

- Gij moet de tweede vrouw worden van kozijn, zegde hij; welnu, Roza, moet ik hier blijven om getuige te zijn van die plechtigheid, die mijn levensgeluk vernielt?

- o, Spreek zoo niet, snikte zij, beneem mij den moed niet, dien ik zoo noodig heb.

Hij bezag haar met een pijnlijk gebaar; maar geen traan kwam in zijne oogen: hij leed te veel.

- Zuster, sprak hij, en zijne stem klonk nu nog zoeter dan naar gewoonte, zuster, wij behoeven voor elkander het offer, dat wij brengen, niet te verkleinen. Gelijk ik het zegde: wij geven 't geluk van ons leven ten beste. En, hoe grooter het offer is, hoe grootscher, hoe edeler wij handelen in de oogen van God. Onze liefde, het beste van ons leven, is verbrijzeld; maar een ander genoegen wacht ons: de zoete overtuiging van ze te hebben opgeofferd voor 't welzijn van een gezin, aan hetwelk wij alles zijn verschuldigd.

Roza knikte.

- Nu, Roza, vervolgde hij, ik wilde zeggen, dat, om geen hinderpaal te worden voor 't geen gij doen moet, om u en mij nutteloos lijden te sparen, ik mij voorstel te vertrekken... zoo gauw mogelijk. Wat dunkt u daarvan?

- Waarheen? vroeg 't meisje, haar betraand gelaat naar hem opheffende.

- Ik weet het niet, zegde hij; maar ik heb geld genoeg om een vol jaar te reizen, als 't moet zijn. Bovendien moet ik niet verlegen zijn seffens werk te vinden en God zal mij geleiden.

Roza keek hem verwonderd aan: zooveel moed, zooveel edelheid had zij in haren broeder niet vermoed; zij zelf voelde er den invloed van.

- Ja, broeder, zegde zij, rechtstaande, God zal u zeker geleiden: wij zullen Hem allen bidden voor u.

- Zoo keurt gij mijn ontwerp goed? vroeg hij.

- Ik keur het goed, bevestigde zij. Gij handelt als man, als christen.

- Ik vertrek dan morgen vroeg, zegde hij: om alle opheldering te vermijden, zeg ik niets aan kozijn. Ik zal hem schrijven en laat u den verderen last mij bij hem te verrechtvaardigen.

- Reken daar op.

- En daarmede, zuster, zullen wij afscheid nemen: ik wensch u vrede, geluk en voorspoed!...

Hij reikte haar de hand: zij legde er de hare in, die koud was als ijs.

- Vrede, geluk, voorspoed, is ook mijn hartelijkste wensch voor u, zegde zij; vaarwel, broeder.

De tranen braken weder los bij haar en bij hem.

- Een eerste en laatste kus tot afscheid, zegde hij bitter.

- Neen, broeder, laat ons ook dat ten offer brengen, zegde zij: vaarwel, vaarwel!

En zijne hand loslatende, liep zij de kamer uit. Maar aan de

[p. 52]

deur bleef zij staan, zag om, en als met één sprong was zij weder bij Karel, die op eenen stoel was neergezakt.

- Broeder! schreide zij, en zijn hoofd tusschen hare handen nemende zoende zij hem met drift op het voorhoofd, dat tevens met hare tranen besproeid werd.

- Zuster, snikte Karel, en hij drukte zijne lippen op hare natte wangen: vaarwel, vaarwel.

- Vaarwel, herhaalde zij en liep nu zonder weder om te zien of een woord verder te spreken de kamer af naar den tuin.

- O, snikte Karel, u zal God niet verlaten, engel op deze aarde!

Hij kwam met trage stappen het kamertje uit en bleef een oogenblik in de keuken voor het venster staan.

- Ik moet morgen vroeg bepaald weg, zegde hij tot zich zelven. Wat gaat er van mij geworden! Doch, geene wanhoop, maar moed en wilskracht. 't Lot is zoo. Nu de laatste maatregelen genomen voor kozijn.

Karel droogde zich 't gelaat wat af, bracht zijn haar wat in orde, en trok naar het kabinetje, waar zijn lessenaar stond. Hij nam een blad papier en schreef:

‘Lieve kozijn,

Ik moet uit Meulestede weg en de wijde wereld in; maar ik ben jong, en bezit kennis en moed: de wereld staat voor mij open...

Zeg niet, kozijn, dat ik een ondankbare ben, omdat ik u thans verlaat. Neen, kozijn, maar denk: als Karel dat deed, moest hij daartoe zijn gedwongen! En alzoo is 't. Met den dood van nicht zaliger is er mij eene soort van treurnis overgekomen, die ik te voren nooit kende: ik voelde in eens, dat ik hier vreemd was, dat ik er eene plaats innam, waarop ik geen recht had. Al 't geluk, dat ik hier genoten heb, stond als een droom voor mijne oogen; maar dit geluk was voortaan onmooglijk voor mij. En dit huis en de personen, die mij dit verloren heil herinnerden, werden mij onverdraaglijk. Ik moet weg, of ik zou zot worden of sterven van verdriet.

En als ik van u geen afscheid neem, kozijn, is 't omdat ik vrees, dat gij mij wederhouden zoudt. Dat ware 't ergste. Anders hadde ik u gaarne op de knieën bedankt voor al uwe liefde, voor al uwe goedheid!... Maar dit papier, met mijne tranen doorweekt, zal het u ook zeggen, hoe dankbaar ik u ben, hoe duurbaar gij mij zijt. Mijne vurigste wenschen, mijne hartelijkste beden zullen altoos zijn voor uw geluk, voor dat mijner zuster, voor dat uwer kleinkinderen!

Vaarwel, kozijn! Indien ik wat lang mocht wachten om u tijding te geven, wijt het niet aan mijn hart, maar alleen aan de opvatting mijner plichten!

Lieven zal mij zonder moeite in den winkel vervangen: hij is geleerd, eerlijk en trouw. Ik heb hem den sleutel van mijnen lessenaar gegeven.

Ik zal dezen brief in de post steken aan de groote statie: als gij hem krijgen zult, ben ik reeds verre weg.

Nogmaals: vaarwel!

Karel Stoens.’

Hij stak den brief in eenen omslag, sloot hem, stelde er het adres op en frankeerde hem[.] Daarna begaf hij zich in den winkel en deed Lieven en Thomas [t]eeken met hem naar boven te gaan. Met hen op zijne kamer gekomen sprak hij:

- Ik heb u hier gebracht om u eenen dienst te verzoeken; belooft mij vooral, en dat is het eerste verzoek, aan niemand hoegenaamd een woord te spreken over 't geen hier zal gezegd worden. De verwonderde werklieden beloofden zulks.

- Welnu, hervatte Karel, ik vertrek morgen en ik weet niet of ik nog wel ooit terugkeeren zal. Mijn tweede verzoek is, dat gij mij niet tracht te wederhouden en mij niet vraagt, waarom ik vertrek.

De beide knechten waren ston van verbazing.

- En wat zegt onze baas daarvan? vroeg Thomas.

- Hij zal het eerst morgen weten, antwoordde Karel. 't Is meest om voor den baas te zorgen dat ik u hier heb gevraagd: ik heb op u alle twee gerekend om mij hier zoo goed mogelijk te vervangen. Zult gij het doen? dat is mijn derde en laatste verzoek.

Lieven zegde ‘ja!’, stak de hand achter zijnen voorschoot aan de borst, haalde een zakdoek te voorschijn en begon te weenen. Thomas had niets gezegd; hij was naar 't venster gestapt, waar hij een treurmarsch roffelde op de ruiten. Dit ontroerde Karel.

- Wat zal 't morgen zijn met kozijn, Roza en de kinderen zegde hij tot zich zelven.

- Thomas zoo ging hij voort, gij moet kozijn opbeuren en gij, Lieven, zult kozijn doen begrijpen, dat hij, door langer te treuren, de laatste begeerte zijner vrouw wederstreeft; dat hij opgeruimd moet zijn om Roza en de kinders niet te bedroeven. Dat gij den winkel goed moet oppassen, behoef ik u niet te zeggen. Beleefdheid, voorkomendheid tegenover de kalanten, stiptheid en eerlijkheid in 't werk: dat is tot heden de faam van onzen winkel geweest: gij zult die houden staan. Dit nog: ga zelve naar den leertouwer om leder te koopen: betaal liever eenige centiemen meer per kilogram dan een stuk half-leder te verwerken. Voor de geldzaken moet gij de onderrichtingen vragen van kozijn. En daarmede is hier alles afgehandeld; Vergeet mijn verzoek niet: spreek over dit alles aan niemand, zelfs niet onder malkander. Hier heb ik nog voor ieder van u eene gedenkenis.

Met deze laatste woorden overhandigde hij aan Lieven eene schoone pijp en aan Thomas een zilveren zakhorloge.

- En nu, voor u beiden veel geluk, veel voorspoed.

Des anderendaags 's morgens, heel vroeg, trad Karel buiten met eenen reiszak in de hand; Thomas en Lieven volgden met een groot koffer. Vooraleer de straat in te stappen, bekeek de jongen nog eens wel de woning, die hij verliet, zuchtte, wreef eenen traan weg en volgde dan de knechten, die reeds met het koffer voorop traden.

Aan de laatste huizen van Meulestede stond een rijtuig te wachten. Het koffer werd er boven op geladen, Karel drukte de knechten de hand en sprong in het rijtuig dat naar de stad voortrolde. Lieven en Thomas bleven het nazien tot het achter de huizen der Muidepoort verdween.

[p. 53]

IX.

Het rijtuig, waarin wij Karel zagen vertrekken, bracht hem naar de groote statie. Daar nam hij eene kaart voor Brussel, waar hij in den voormiddag aankwam. Hij verbleef er vier dagen, en trok den vijfden dag naar Leuven, waar hij zijnen intrek nam in het Oud gulden kruis, eene herberg, welke hem in Brussel als een goed voorloopig logement

Karel Stoens en zijn neef.

was aangeprezen.

Hier maakte hij kennis met eenen student, welke juist dien dag zijn examen op de meest voldoende wijze had afgelegd, en die niemand anders bleek te zijn dan zijn eigen vollen neef, een zoon van den broeder zijns vaders. Ook de student heette Karel Stoens. Al spoedig kwam het tusschen de beide bloedverwanten tot vertrouwelijke ontboezemingen. De Karel Stoens dien wij kennen verhaalde zijne geschiedenis als volgt:

- Gij zult vernomen hebben, dat mijn vader zaliger in 1845 overleden was, na eene kortstondige ziekte. Mijne moeder, die ziekelijk was sinds eenigen tijd, bleef hierbij zonder bestaan met mij, die pas vijf jaren telde. Met het weinige, dat vaders gereedschap kon opbrengen, was er nauwelijks genoeg om de onkosten van vaders ziekte en begraving te betalen. Moeder kon nu niets anders doen dan op 't land gaan werken, en zij deed dat ook, zoolang zij kon, voor haar en voor mij, hoewel zij, om hare teedere gesteldheid, nergens werd gezocht en de menschen haar het dagloon als eene aalmoes toetelden. En alzoo kwam het jaar zes en veertig! En tot overmaat van ongeluk werd de veldarbeid aan moeder onmogelijk, en weigerden de boeren haar langer te betalen voor 't weinige, dat zij verrichten kon. Reeds waren er eenigen uit Oostcamp naar Brussel getrokken, die min in nood waren dan wij; maar bedelen, als men 't nooit gedaan heeft, kozijn, dat moet zeer lastig wezen. En toch, de nood dwong moeder tot vragen, min nog voor haar - zij behoefde zoo weinig - dan voor mij. Zij wendde zich eerst tot een schatrijken oom mijns vaders, die te Oostcamp woonde. Maar de man was schrikkelijk vrekkig en ontving moeder met een half misnoegd gelaat. Hij zou mij wel bij hem genomen hebben, zei hij, maar hij had slechts eene oude meid, die reeds meer dan haar werk had met oom Bernard, vaders broeder.

- Mijn vader zaliger, zuchtte de student.

- Zoo! vervolgde Karel: ik wist niet dat oom Bernard toen gehuwd was en een zoon had... Nu, ik was dan ook nog zoo jong, en als ik deze dingen heb onthouden, 't is omdat zij zulken diepen indruk maakten op mijnen jongen geest. Aldus: die meid had te veel werks, zei grootoom, met oom Bernard, die ziek lag. Hij gaf aan moeder twee franken en raadde haar aan, naar Brussel te trekken: haar toestand en mijne jeugd zouden daar wel den eenen of anderen rijken mensch tot medelijden opwekken! Moeder vertrok met de dood in het hart!... Wat kon zij doen? 's Anderendaags ondernamen wij de noodlottige reis naar Brussel. O, kozijn, dan heb ik geleden! Stap voor stap sukkelden wij voort, nu eens langs steenwegen, dan eens langs voetpaden, en meestal in de brandende zon!... Twee malen viel moeder in bezwijming eer wij Gent bereikten: en de tweedemaal bevond ik mij met haar gansch alleen in eene soort van heide! En zoo kwamen wij te Gent aan, na vijf dagen te hebben gereisd: de nachten hadden wij doorgebracht in de schuur van den eenen of anderen landbouwer. Mijne moeder dierf echter in Gent niet blijven om te slapen: zij vreesde de politie, en bovendien liet ons geld niet meer toe zelfs weinige centen aan logement te besteden: wij stapten dus maar door tot Melle. Mijne moeder was zoo afgemat, dat zij zich eindelijk op mijne jonge schouders moest steunen. Vooraan in Melle, liet zij eensklaps mijne schouders los, en viel zoo goed als levenloos nevens mij. Op mijn wanhopig geschreeuw, kwamen er lieden toegeloopen, en onder deze was er een geneesheer. Wat hij aan de menschen zeide, verstond ik niet wel: maar het moest ernstig en droevig zijn, want vele vrouwen begonnen te schreien. Eene van hen naderde mij en nam mij bij de hand, terwijl zij mij trachtte te troosten. Moeder werd in het huis dier vrouw te bed gelegd, en des anderendaags bezweek zij!

- 't Is wreed, o, 't is wreed om hooren! zuchtte de student, met tranen in de stem,

- Ik hoop, dat moeder gelukkig is, zei Karel; die hoop is altoos een groote troost geweest voor mij; maar ik ga voort. De vrouw, welke ons uit medelijden had ingenomen, had aan moeder beloofd voor mij te zullen zorgen. Zij deed zulks ook, en

[p. 54]

werd eene tweede teedere moeder voor mij. En nochtans, de goede vrouw was zelve arm. Haar man was hovenier en onderhield eenige tuinen in Melle: van zijn dagloon en van de opbrengst van een klein winkeltje moest hij zijne vrouw en zijn klein meisje - toen pas een jaar oud - voeden en de pacht van zijn huisje betalen. En toch wilde de vrouw niet, dat het armbestuur van Oostcamp voor mij zoude worden lastig gevallen, zelfs dan nog niet, als zij, twee jaren later, weduwe geworden, in de meest bekrompene omstandigheden begon te verkeeren. Helaas, in Juni 1851 bezweek mijne tweede moeder: zij liet twee weezen na: hare vijfjarige dochter Roza en ik. Eene buurvrouw nam ons bij haar tot dat wij zouden uitbesteed worden door 't armbureel; maar een verre kozijn van vrouw Zegers - alzoo heette mijne tweede moeder - kreeg kennis van onzen toestand. Eerst werd Roza en daarna ik ik zelf ingenomen.

Het overige van des jongelings wedervaren is onzen lezers bekend. Zijnerzijds, verhaalde de student het volgende:

- Mijn vader, uw oom Bernard, was getrouwd, maar was weduwenaar geworden bij mijne geboorte. Daar ik eenig kind was, werd ik te voedsteren gedaan in Jabbeke, en daarbij komt het vast, dat gij van mij nooit iets hebt vernomen. Mijn vader had als klerk zijnen intrek bij oom Karel, die zaakwaarnemer was en vele eigendommen bestuurde voor heeren uit Gent en Brugge. Wanneer gij met uwe moeder in 1846 vertrokken zijt, lag vader te bed met de koorts. Eerst toen hij genezen was vernam hij, hoe oom u beide had ontvangen, en hoe gij beide - 't staat in Oostcamp zoo opgeteekend - onderwege Brussel waart bezweken van gebrek. Die tijding trof mijn vader zoo hevig, dat hij herviel, en eene nieuwe ziekte opdeed aan welker gevolgen hij het jaar nadien overleed. Eer hij stierf, had hij echter de voldoening oom Karel te zien weenen over 't ongelijk dat hij u had aangedaan, en dat hij beloofde te herstellen met zoo goed hij kon voor mij te zorgen. Oom Karel hield woord: hij liet mij leeren, en behandelde mij als zijn eigen zoon. Hij was ook mijn peter en daaraan is het wellicht te wijten, dat wij beiden zijn naam dragen. Nu, die oudoom is twee jaren geleden gestorven, en ofschoon ik ook, ten gevolge van uwe doodakte, de eenige erfgenaam was van gansch zijn fortuin, bezette hij mij zijn vermogen nogmaals bij testament, doch het zal met een waar genoegen zijn, met een dankbaar gevoelen jegens hem, dat ik jegens u eenigszins zijne plichten zal kwijten, door u het gedeelte zijner erfenis, dat u volgens de wet toekomt, af te staan.

Karel verklaarde aanvankelijk niets van eene dergelijke schikking te willen hooren, maar de student drong met zooveel kracht op zijnen edelmoedigen voorslag aan, dat de andere zich daar niet langer bleef tegen verzetten.

X.

Tien maanden zijn verloopen, en wij zijn in de eerste dagen van Juli. Het is omstreeks twee ure namiddag, als onze kennis Thomas Van Diest, uit Meulestede te Leuven aangekomen, na lang zoekens het huis binnentreedt, in hetwelk de student Karel Stoens en zijn neef en naamgenoot boven gewoond hadden. Met niet geringe teleurstelling vernam hij, dat de Karel dien hij zocht, niet daar was. De vrouw des huizes, die hem te woord stond, vertelde hetgeen zij wist over de ontmoeting van de twee Karels en hoe het groot fortuin des eersten met den tweeden werd gedeeld.

- Zij zijn in 't begin van October naar Oostcamp getrokken, vervolgde zij, en hebben daar hunne zaken vereffend. Dan zijn zij den ganschen winter Leuven komen bewonen. In het begin van Mei zijn zij alle twee, hij en zijn kozijn de dokter, naar Duitschland vertrokken, maar we hebben juist gisteren bericht ontvangen, dat zij heden of morgen zullen terug zijn.

Thomas deelde mede, dat hij door zijnen meester, Karels pleegvader, die gevaarlijk ziek lag, gezonden was om den jongeling te verzoeken, aan den kranke een bezoek te brengen, dat wellicht het laatste zou geweest zijn.

De knecht besloot, eenen dag in Leuven te vertoeven, om Karel op te wachten. Werkelijk kwam deze 's anderdaags aan en niet zoodra had hij kennis ontvangen van de droevige boodschap, of hij besloot onverwijld, met den eerstvolgenden spoortrein naar Meulestede te vertrekken. Zijn vriend, de jonge geneeskundige, verklaarde hem te willen vergezellen.

Wij loopen onzen reizigers wat vooruit en brengen onze lezers naar de Nieuwstraat, in het huis van den meester schoenmaker.

Veel is hier echter niet geschied sedert het vertrek van Karel.

Wanneer de baas 's morgens met bevende handen en tranende oogen den brief van Karel had gelezen, gaf hij hem zonder één woord te spreken aan Roza, die hem met gebroken hart stond aan te zien, en trok naar zijne kamer. De eenzaamheid: dat werd voortaan zijn leven!

Alzoo werd het nieuwjaarsdag, en Leonie meende deze gelegenheid te moeten waarnemen om het huwelijk weder te berde te brengen. Wel was hare hoop gedeeltelijk verijdeld door 't vertrek van Karel; maar Sofia was weder Mieken gaan raadplegen, en 't orakel had gesproken: het huwelijk van den baas en Roza moest dat van Leonie voorafgaan. De baas was met alles tevreden; Roza was bereid hare opoffering te voltrekken. Alles werd dus geschikt tegen Mei. Maar op 't einde van April werd Sofia zeer ziek en dit bracht een groote ommekeer bij haar te weeg; opgewekt door den vreeselijken aanblik eener onzekere eeuwigheid, ontwaakte Sofia's geweten. Zij liet baas Pieters dringend verzoeken bij haar eens te komen met Roza; en toen beide vóór haar bed zaten, bekende zij hun, in korte woorden, gansch hare schuld. Ook Leonie was daarmede ontmaskerd. Nu verstond baas Pieters 't schrijven van Karel; maar hij begreep nu ook, wat er hem te doen stond om 't verloren geluk zijner beide kinderen te herstellen. Hij wilde van 's anderdaags zelf op reis om Karel te gaan zoeken. Natuurlijk verzette Roza zich hier tegen, want de baas was zeer verzwakt. Hij nam sedert lang weinig of geen voedsel meer en sliep geene twee uren in een ganschen nacht. De nieuwe ontroering, welke 't verhaal van Sofia hem veroorzaakte, verergerde zijnen toestand zelfs dermate, dat hij drie dagen later door hevige koortsen overvallen werd; natuurlijk bleven nu de

[p. 55]

begonnen opzoekingen naar Karel uitgesteld; alleen toen de geneesheer verklaarde, dat het tijd was den priester te roepen, dewijl hij bij een nieuw uitbreken der koorts niet meer voor het leven van den baas verantwoorden dierf, - alleen dan kwam de begeerte om den pleegzoon weder te zien onweerstaanbaar op bij den zieke. Wij weten reeds, hoe men Karel op het spoor kwam en wij kennen ook den uitslag der reize van Thomas.

De baas ligt nu op 't smartenbed uitgestrekt. Diep ingevallen zijn de rimpelige wangen, en 't vuur der koorts zet aan de gezonken oogappels des lijders eene akelige schittering bij. Zijne ademhaling is belemmerd, en onder een snerpend piepen jaagt zijne hijgende borst pijnlijk op en neder. Op eenen stoel nevens de bedstede zit Roza; hare wangen zijn bleek, hare oogen zijn rood bekreten; drie kinderen zitten aan den voet der bedstede te bidden. Over het bed staat eene tafel met een kruisbeeld tusschen twee kaarsen, een glas met wijwater, waarin een palmtakje steekt en eene karaf met drinkwater. Van tijd tot tijd brengt 't meisje eene tas van dit laatste aan de lippen des zieken, die ze telkens met zekere gulzigheid ledigt.

- Wil ik u nogmaals de litanie van Onze-Lieve-Vrouw voorbidden, kozijn? vraagt Roza zacht aan het oor des lijders.

- Ja, kind, zoo hijgt hij.

Roza begint te bidden, en 't is aandoenlijk de zilveren stemmetjes der drie kinderen, voor het tafeltje geknield, het smeekgebed ‘Bid voor ons!’ te hooren herhalen.

Eensklaps hoort men iemand vol haast de trappen opkomen. De deur gaat open en Karel, bleek van ontroering, staat voor de bedstede.

Er zijn van die korte oogenblikken op welke de tegenstrijdigste gevoelens onzen geest in eens overrompelen: vreugd en smart persen dezelfde tranen uit onze oogen, dwingen ons denzelfden lach, denzelfden kreet af, of wegen gezamenlijk op ons gemoed om alle gevoelsuitdrukking onmogelijk te maken.

Alzoo was het wederzien bij dit sterfbed. Niemand sprak. De grijsaard kuchte, Roza stond nog met het kruisbeeld in de hand als aan den grond genageld, en Karel staarde als een zinnelooze op dat misvormd gelaat, dat hem wilde tegenlachen. De kleinen zelven keken verbaasd naar den fraai gekleeden man, in welken zij schier niet meer hun ouden vriend dierven herkennen.

Eindelijk hief de baas de klamme hand op en reikte ze bevend naar Karel. Maar deze boog zich over den zieke, kuste hem teederlijk, en legde dan zijn hoofd een oogenblik nevens het zijne. De tranen begonnen te stroomen, de harten zouden zich ontlasten: de snikken van Roza braken de stilte af.

- Wat ben ik blijde,... Karel,... u nog te zien voor ik... sterve, hijgde de baas.

- Kozijn, lieve kozijn, murmelde de jongen: moest ik u zoo wederzien!

- God wil het zoo, zei de zieke; het is zoo wel, mijne vrouw heeft voor mij gebeden, en Felix en Francisca... gij verliet... hunne gebeden... waren de krachtigste.

- Och, kozijn, wie hadde zulks gedacht, snikte Karel: o, hadde ik u nooit verlaten.

- Gij hebt schoon en edel gehandeld, antwoordde de baas, hem de hand drukkende; ik weet alles, Karel... Hadde ik het vroeger geweten... hadde ik... maar geweten.. waar gij verbleeft, niet waar, Roza?

- Ja, snikte 't meisje.

Karel hief nu 't hoofd op en blikte naar zijne pleegzuster, welke de oogen beschaamd nedersloeg.

- Roza! zegde hij, haar de hand reikende.

- Karel, antwoordde zij blozend, hare bevende vingeren er in leggende.

- Ik hadde u nooit mogen laten scheiden, sprak de zieke; die panharing... de Heer vergeve haar 't leed, dat zij ons en u heeft aangedaan. Vertel eens, Roza, aan Karel wat er is geschied... Met Sofia... hij moet het weten!..

Het meisje verhaalde in korte woorden wat zij van de zaak wist.

- Zoodat, zei Karel, nadat het meisje ophield met spreken, de laatste begeerte van nicht niet volbracht is?

- Ik heb het... niet gewild, vriend, zei de zieke; mijne vrouw was bedrogen en ik kende het bedrog!...

Karel stond nog een oogenblik te peinzen.

- Kozijn, zegde hij, aan mij ook is er veel gebeurd, sedert ik hier ben vertrokken: ik heb mijne familie teruggevonden!

En hij vertelde zijne ontmoeting met zijnen kozijn.

- Mijn kozijn, vervolgde hij, wacht beneden: mag ik hem eens boven brengen? Als dokter zal hij hier niet ten onpas komen.

- Ja, zei de baas.

Karel ging en bracht een oogenblik later zijnen kozijn bij den zieken. Nadat de dokter den pols van den zieke had gevoeld, vroeg deze:

- Niet waar,... mijn einde is nabij?

- Vriend, sprak de dokter, uwe koorts gaat af; gij zijt zeer zwak.

- Is er geene hoop op genezing? smeekte Karel.

- De zieke gevoelt zijnen toestand, antwoordde de dokter; hij handelt verstandig met zich aan 't ergste te verwachten: wij moeten allen eens sterven, en weinigen komen tot een zoo schoonen ouderdom. Er is echter geen dadelijk gevaar.

- Welnu, zei Karel, dan moet de laatste wil van nicht zaliger worden volbracht: kozijn moet Roza tot vrouw nemen!

- Waar denkt gij aan, jongen? vroeg de baas.

- Luister, kozijn: op die wijze wordt Roza de grootmoeder van deze weesjes hier, en verkrijgt zij 't recht om ze na uwen dood te beschermen.

- Ik versta u, antwoordde de zieke.

- Dus stemt gij toe? vroeg Karel.

- Ik stem toe, sprak de grijsaard, als Roza tevreden is.

- Ik ben tevreden, kozijn, antwoordde het meisje sidderend.

- En, vervolgde de zieke, zult gij dan, Karel, de tweede grootvader worden van mijne kleinkinderen?

- Als het noodig is en Roza wil het, ja, antwoordde Karel. Het meisje sprak geen woord; zij had haren zakdoek weder voor hare oogen gebracht en weende.

De baas had een tamelijk gerusten nacht: hij kon wat slapen.

[p. 56]

Sofia, wier ziekte, reeds van daags na hare rouwvolle bekentenis, eene gunstige wending had genomen en die thans volkomen genezen was, loste Roza dien nacht af aan 't ziekbed. Karel en zijn kozijn deden nog denzelfden dag de noodige stappen om 's anderendags het huwelijk te doen plaats grijpen. Dit geschiedde om tien ure 's morgens. De baas lag reeds weder in de koorts; 't zou de laatste zijn: kort na het huwelijk voelde hij zijn einde naderen. Hij zegende eerst zijne kleinkinderen, drukte de hand des dokters, die zijne laatste stonden zooveel mogelijk had verzacht, en toen de hand van Karel nemende legde hij ze in die van Roza: ‘Leeft gelukkig samen! murmelde hij: ik ga hierboven voor u bidden! Karel, Roza, kinderen, vaarwel!’

En hij blies zachtjes den laatsten adem uit.

Omtrent een jaar later waren Karel en Roza getrouwd, waardoor Francisca's weesjes een jongen grootvader en eene jonge grootmoeder bekwamen.

De dokter heeft zich in Meulestede gevestigd.

Thomas is nog altoos bij Karel, die nog steeds meester-schoenmaker is, hoewel hij een aanzienlijk vermogen bezit.

Sofia werkt wederom in het huis der Nieuwstraat: doch hare rol is uit.

Leonie, wier moeder stierf, toen Sofia ziek werd, is, als ze dezer bekeering vernam, in een afgelegen hoek der stad gaan wonen.

Assenede.

E.M. Meganck.

einde.