De Vlaamsche School. Jaargang 24

De jonge grootvader.

V.

Vijftien jaren!... Een groot tijdperk voorwaar in 't korte en brooze menschenleven! Vijftien jaren zagen den roem van Napoleon, die Europa als omkeerde, bloeien en verwelken; en die andere doorn in 't oog der Engelsche politiek, het prachtig koninkrijk der Nederlanden, als opgeschoten uit de zegerijke plassen van Waterloo, verging vijftien jaren later onder het broedermoordend strijden van 1830!

Ook in den kleinen kring, die ons omgeeft, wat al veranderingen in vijftien jaar! De knapen, welke voorheen, in toomelooze wildheid, 's daags over grachten en slooten sprongen, 's avonds gingen trekken aan de bellen der buurt en altoos de plaag waren van de al te geduldige veldwachters en politieagenten, - de meesten er van zijn thans mannen geworden, mannen van ernst, die handel drijven, ondernemingen besturen en moedig vooruit streven, elk in zijn vak. De kleine meisjes, welke, opgesmukt als popjes, op den arm of aan de hand eener meid of oudere zuster naar school werden gebracht of naar buiten trokken, - zouden wij die nog wel durven herkennen in die zwierige deernen met schalksche, lonkende oogen en prachtigen dosch? Hoeveel personen, die wij vóór vijftien jaar nog zagen werken en heerschen als krachtige mannen en bloeiende vrouwen, zitten nu afgesloofd, kuchend en klagend aan den eenzamen haard! Hoeveel van die goede ouderlingen, welke ons zoo lief waren, als beschermers en vrienden onzer kindsheid, zijn nu reeds aangekomen, waar zij dan sukkelend henenreisden: in de eeuwigheid! En hoeveel machtige armen, hoeveel jeugdige harten zijn intusschen niet stil gevallen voor den adem van dien immer werkzamen vernieler, - den dood! En waar zijn onze vrienden en gezellen van vóór vijftien jaren, welke nog in 't leven zijn? - Helaas, meestal verspreid, Oost en West, waar 't geluk hun wenkte, of waar het onheil hen dwong te wijken!

Vijftien jaren! Van wat ontgoochelingen en wendingen der fortuin kunnen zij niet getuigen! Gij, ouders, die eene toekomst van goud droomdet voor uwe lieve kinderen, wat hebt gij u verheugd en zalig gevoeld bij 't aanschouwen van 't geluk, dat hunne proefjaren ten deel viel! En dit geluk heeft ze verlamd, bedorven, vernietigd, heeft er ellendelingen van gemaakt. Wie heeft er niet soms medelijdend de schouders opgehaald, wie soms niet gegrimlacht, bij de bittere teleurstellingen van een kind des tegenspoeds? En nochtans, die tegenspoed is voor den jongen een goede voogd geworden, die hem geleerd heeft, gericht en gesterkt; hij heeft er dien man van gevormd, die nu het noodlot te gebieden schijnt en met meesterlijke hand de meest ingewikkelde werkingen geleidt.

En konden wij eens vijftien jaren vooruitzien?... Danken wij echter de Voorzienigheid, dat zij ons dien blik, met al zijne naarheid en wanhoop, heeft onmooglijk gemaakt, en er ons toch al het leerzame heeft van gelaten in den rustigen en boeienden terugblik op 't verleden!

Wij zijn dus vijftien jaren verder geraakt en gekomen tot in de eerste dagen van Mei 1866.

Het huis in de Nieuwstraat te Meulestede heeft eene kleine verandering ondergaan: de vensters in den winkel zijn echte winkelvensters geworden en zijn nu voorzien van een drietal borden, waarop de sierlijkste laarzen, schoenen en bottinnen staan uitgestald; en in plaats van twee vinden wij thans ('t is twee ure namiddag) zeven personen in den winkel aan 't werken.

Vooreerst bemerken wij den baas, die bezig is met een paar schoenen op te zetten, en de bazin, die, achter hem gezeten, bottinnen boordt. Hoewel nu in de 70, houden beide echtelingen zich nog zeer recht, maar beider gang zal vast vertraagd zijn en verstild. 't Zijn wat men gewoonlijk fraaie menschen noemt. Dat de bazin grijs is en de baas wat kaal begint te worden; dat

[p. 164]

beide wat zouden mogen klagen over de ontrouwe tanden, welke de eene na den andere deserteeren, als of zij 't dienen moede waren; dat alles is aan hunnen graad van ouderdom, dien zij niet loochenen kunnen, verbonden; en de oude lieden getroosten zich gewoonlijk ook over dien af- en uitval, met eene wijsheid, als hunnen jaren past. Zelfs hebben onze oudjes er niet eens ernstig aan gedacht om voor het mond-arsenaal plaatsvervangers te koopen. Zij vertrouwen dat vreemd goedje niet, dat al te dikwijls wegens slechten dienst tijdelijk opgeschorst en eindelijk voor goed afgestraft moet worden.!

Naast den baas zit een filinke jongeling, een krullekop met blozende kaken en gullen aanblik, die in den winkel 't hooge woord schijnt te voeren, en niet alleen den gasten, maar zelfs den baas aanmerkingen maakt over 't werk. Indien wij baas Pieters niet kennen, zouden wij den pas zes en twintigjarigen moeial voor den meester des huizes houden. En mocht iemand de al te groote goedheid van den baas bewonderen, die zijn geliefden pleegzoon, Karel Stoens - want deze is 't - alles toegeeft: hem leder laat koopen, het werk beredderen, de gasten aannemen, besturen en afdanken, de klanten bedienen, het geld ontvangen en uitgeven, ja, die hem zelfs vragen gaat, wat hij, baas, het best verrichten zou; - deze toch zou den meesterschoenmaker geen al te groot ongelijk geven, als de goede oude den winkel zou aantoonen, die thans de beste van de stad op zijde streeft; als hij bovendien verzekeren zou, dat er, behalve de vier gasten op den winkel, nog drie maannen en vier vrouwen in hun eigen huis voor zijne rekening werken; en als hij ten slotte zou zeggen: dat alles heb ik aan onzen Karel te danken! Hoe dat gekomen is? Wel, tot op zijn zestiende jaar moest de jongen, die reeds wat geleerd was, eene goede school bezoeken; dan eerst had de baas hem zijn herhaald verzoek toegestaan, en hem eene plaats in den werkwinkel ingeruimd. Op betrekkelijk korten tijd was Karel een volmaakt werkman geworden; geene kunstgreep in 't behandelen van 't leder, of hij wist er achter te komen; en weldra moesten Thomas en de baas voor hunnen leerling den duim leggen. Stillekens aan had Karel in den winkel verbeteringen ingevoerd en het werk eene grootere uitbreiding gegeven; dit alles tot groot genoegen van zijne pleegouders, die hem beminnen met eene teederheid, welke vele natuurlijke ouders beschamen kon, en alleen geëvenaard werd door de dankbare liefde des jongelings voor zijne weldoeners en gansch hun gezin.

Eene blondlokkige maagd met groote blauwe oogen, zit naast de bazin: het zachte rood harer welgevulde wangen en fluweelfijne lipjes lost zich bekoorlijk op te midden van het hagelwit, dat het overige van haar zoet gelaat als bedauwt. De tengere ledematen van 't meisje bezitten nog die rondheid, welke dat iets kinderlijks kenmerkt, - 't schoonste sieraad der negentien jaren, en 't welk zelden aan de een en twintig (ouderdom der maagd) bijblijft. 't Is Roza Zegers, de pleegzuster des jongelings, het troetelkind der echtelingen Pieters, de schat van het heele huisgezin. Een tijd lang is zij op school geweest, en zij bezit eene zeer goede burgergeleerdheid. Voor 't gemak van de betrekkingen met Walen en Franschen, heeft zij, zoo wel als Karel, zelfs eenige lessen genomen in 't Fransch; zij drukt zich dan ook tamelijk wel uit in die taal, zonder echter eenige aanspraak te willen maken op den fijnen tongval. Gelukkig voor haar, is zij niet in de gelegenheid geweest om die verkeerde neigingen op te doen, welke de gewone vruchten zijn van het verblijf in de kostschool, - de schadelijkste instellingen van onze eeuw. Alzoo ligt er in haar karakter niets van dien belachelijken hoogmoed, het gevolg van den gemeenzamen omgang met meer bemiddelde of reeds bedorvene gezellinnen; geen ijdel zelfvertrouwen, geput uit zwetserij en lichtzinnige raadgevingen van onervarene vriendinnen. Neen, het meisje, dat dáár zoo vlijtig te naaien zit, heeft aan den huiselijken haard zelve van hare pleegmoeder al de deugden der goede huishoudsters afgeleerd. 't Is schoon om te zien, hoe zij tot de kleinste bijzonderheden der keuken weet waar te nemen; men gevoelt het geluk der huisgenooten, als men getuige mag zijn van de teedere voorkomendheid, waarmede zij door allen hare gepaste zorgen weet te doen aannemen! 't Voorgevoelen van de werkvrouw Sofia is ook eene waarheid geworden: buiten den ‘grooten wasch’ tweemaal 's jaars, behoeft er geene werkvrouw meer te komen bij de Pieters: met de geringe hulp, die de bazin haar geven wil, verricht 't meisje er alles.

Bij Karel zit Thomas van Diest, en recht over hen de drie overige knechts, welke allen flink den pekdraad hanteeren. Thomas is schier niet meer te herkennen. Vooreerst is hij schrikkelijk dik geworden, en dan, hij draagt eenen bril! Wel hebben die twee omstandigheden den knecht - die er anders nog altoos vijftien jaar jonger uitziet, dan hij is - wat verouderd; maar toch heeft hij er eenen zweem van deftigheid en een verstandig uitzicht mede gekregen, waarvan hij natuurlijk bij elke gelegenheid partij trekt, Thans zingt hij onder 't werken het referein van ‘den Vlaamschen Leeuw,’ dat hij van de Zanglust heeft afgeluisterd. Er ontbreken Thomas maar twee hoedanigheden, om een goed zanger te zijn: 't gevoel van de beteekenis der woorden, die hij onbarmhartig radbraakt, en een weinig muzikaal gehoor. Hoezeer hem vooral dit laatste moet te kort schieten, schijnt eene beweging van Roza te bewijzen; 't meisje toch brengt hare beide handen beduidend aan de ooren.

- Thomas, zegde een der knechten, die rechtover hem zat: gij moest maar uitscheiden met zingen, jongen: de kanarievogels van onzen buurman zullen de stuipen krijgen.

Voor antwoord wierp deze een verachtenden blik op den spreker en stiet daarop 't referein uit met een bulderend fortissimo, dat den winkel deed dreunen en het gelach der overigen volkomen verdoofde.

- Nu, Thomas, hernam dezelfde knecht, als gij geen medelijden hebt met de arme muzikanten van den buurman, dan moet gij toch deernis hebben met de goede Roza, die op uw hartroerend gezang is aan 't schreien gegaan!..

't Meisje had nu haastig een deel van haren voorschoot voor 't aangezicht getrokken, en beet er hard in om in geen luidkeels lachen te moeten losbreken.

- Is dat waar, Lieven? zei Thomas, verwonderd omziende.

[p. 165]

Waarachtig!.. Nu, dan zal ik maar zwijgen... Mijn liedje is nochtans zoo treurig niet.

- 't Is hartroerend, zeg ik u, hervatte zoo ernstig mogelijk de knecht, dien Thomas had Lieven genoemd: 't is zeer hartroerend gezongen. Of 't lied droef is, dat geeft er niet aan. Ja, jongen, wildet gij in onze Zanglust maar komen, wij zouden wat uitvoeren met uwe stem!

- Ja, dat geloof ik, zei Thomas, nu ten uiterste gevleid: men heeft mij dat nog gezeid.... En evenwel, Lieven, heb ik nooit muziek geleerd.

- 't Is eene ingeborenheid, zei Lieven, en dat kan elkeen, zelfs met muziek te leeren, niet krijgen.

- En waarom komt gij dan niet in onze zangmaatschappij? zei Karel luimig: uwe drie gezellen zijn er in, ik ben er in, onze baas is er eerelid van: gij alleen ontbreekt er!

- 't Is allemaal wel, Karel jongen, zei Thomas op half treurigen toon; er in zijn, dat is eene schoone zaak; maar er in komen, er in geraken, dat is wat anders!

- Er in geraken! zei Lieven; wie zegt, dat gij daar niet zoudt in geraken?... Wel, wel!...

- Alsof ik niet wist, op welke manier men daar kan inkomen, antwoordde Thomas: de president heeft mij alles gezeid, Lieven, alles!...

- Zoodat gij er den president reeds over gesproken hebt? vroeg Karel.

- Zeker, antwoordde Thomas, reeds van voor lang. Maar verschieten dat ik deed, toen ik dat alles hoorde!.. Jandorie!.. 't en is geen klein bier!.. Eerst een half jaar leven met water en brood, en dan nog riskeeren van u armen en beenen te breken!..

Allen keken verwonderd en nieuwsgierig naar Thomas; zij mochten niet lachen, wilden zij iets meer weten; want het was hun duidelijk, dat men Thomas wat had opgedraaid om hem zijn voornemen te doen opgeven.

- Maar, Thomas, zei de baas, de anderen een teeken van verstandhouding gevende, maar, jongen, dat is toch om te lachen, dat gij een half jaar zoudt moeten vasten; en dan nog gevaar loopen van armen en beenen te breken om in de Zanglust te geraken!...

- Neen, 't is zoo, bevestigde Thomas. 't Is goed te zien, baas, dat gij slechts eerelid zijt. Maar vraag het eens aan de kameraden hier, als zij willen de waarheid zeggen!

- 't Is zoo, bevestigden de andere knechten, terwijl zij op hunne lippen beten en 't hoofd wat over hun werk bogen om hun lachend gezicht voor Thomas te verbergen.

- Maar, hernam de baas, hoe zijn de andere er dan ingeraakt?

- Vooreerst, baas, zij zullen niet zeggen, wat zij hebben afgezien; maar, bovendien, zij wegen zoo zwaar niet als ik!

- Zoo is 't! zei Lieven, met zulken ernst, dat al de anderen ondanks hunne krachtigste inspanning in een schaterend lachen uitborsten.

- Kan ik er nu iets aan doen, dat ik geen reiger ben? zei Thomas misnoegd. Weet gij wat uwe Zanglust is? Een geheel gezelschap van reigers en spieringen!...

- Thomas jongen, zei Karel: 't is slecht van u, de Zanglust alzoo uit te maken: al de leden er van zijn u genegen, zoowel als de president. Maar gij meendet daar seffens, dat wij met u lachten, en gij waart er boos om, niet waar? Nu, gij hebt gelijk van niet met u te laten gekken; maar gij hebt ongelijk van te denken, dat ik dan zoude mededoen!.. Neen, jongen, wij zijn allen in eenen lach geschoten om te barsten, toen wij zagen, dat onze baas zoo een aardig figuur trok!... De man weet niet, hoe het in de Zanglust gaat!

- Als 't zoo is, baas, zei Thomas, dan zal ik u eens zeggen, alles wat ik er van weet, maar op een zwijgen, hoort ge; want ik heb den president geheimhouding moeten beloven.

De baas had zijnen neusdoek genomen en hield zich kwansuis, alsof hij geweldig moest niezen. Hij wist geen ander middel meer om zijne lachbui in te houden.

- Zoodan, zei Thomas, een jaar geleden ging ik mij bij den president aanbieden om in de Zanglust te worden aangenomen. De president ziet mij heel gaarne, en hij ontving mij allervriendelijkst in zijn kabinetje, waar zijne piano staat. Ik moest eerst zingen: do, re, mi enz. Dat ging zoo wel, dat de president uitscheidde met spelen en mij alleen liet doorzingen; en als ik eens aan den gang was, zong ik als eene lijster, van alles wat ik kon. De president had echter buikpijn gekregen, en lag over zijne piano met het hoofd in zijne handen. Ik had er deernis mede en scheidde uit, de buikpijn van den president ging dan over, en hij vroeg mijnen ouderdom.

- 't Was met mij juist hetzelfde, zei Lieven.

- Met ons ook, zeiden de anderen, weder het hoofd bukkende over hun werk.

- De president weet nog al veel van buikpijn, zei Karel.

Roza was met den neusdoek aan haren mond opgestaan en naar de keuken geloopen. De bazin, die gelukkiglijk achter Thomas zat, schudde van 't lachen.

- Hij vroeg mij dan, hoe oud ik was, vervolgde Thomas, en boog bedenkelijk 't hoofd op mijn antwoord. Dan bracht hij mij in zijnen winkel, deed mij in de balans stappen en woog mij: hij telde vijf en tachtig kilogrammen!... ‘Thomas, jongen,’ zeide hij daarop, ‘het ware best voor u, dat maar uit uw hoofd te stellen!’... Of ik stond te kijken!

De baas proeste zijn lach uit, iets waarin al de anderen hem onmiddellijk volgden. Thomas dierf er zich niet meer om stooren en vervolgde dus:

- Gij moet weten, baas, niemand wordt in de Zanglust aanvaard, of hij moet eerst een ‘opsignorken!’ uitvoeren! Maar, als gij zoo blijft lachen, kan ik niet voort.

- Maar, jongen, zei de baas, laat ons eens lachen op ons gemak: ik verzeker u, dat het niet om u is!.. Gij zegt dan, een ‘opsignorken!’ Hoe gaat dat?

- Wel, vervolgde Thomas, men neemt een stuk zeildoek en plaatst u daarop. Vier kloeke mannen houden de hoeken vast. De muziekmeester geeft u den toon: ut, en hij zegt: een, twee, drie! Gij begint ut te zingen, en op dezelfde maat geven de mannen, die den zeildoek houden, u eenen wip, en gij vliegt omhoog, den ut aanhoudende tot dat gij beneden komt: en alzoo

[p. 166]

noemt gij re, mi, fa en al de andere tonen, telkens met eenen wip omhoog.

- Maar waarom dat? vroeg de baas.

- Dat weet ik niet, zei Thomas.

- Ik wel, zei Lieven: dat is om te onderzoeken of de man in quaestie zoowel omhoog kan zingen als omlaag!

Bij dien uitleg hadden Karel en de knechten hun werk van den schoot laten vallen; zoo uitbundig moesten zij lachen.

- En 't en is nog niet al, zei Thomas, die nu zelf vermaak scheen te vinden in dit lachen: als gij alzoo al de noten hebt afgezongen, krijgt gij eenen dubbelen wip, de mannen vangen u op in den uitgespannen zeildoek... En hier ligt nu de knoop: zijt gij te zwaar, zoo schiet gij er door, en niet alleen betaalt gij dan de waarde van den doek, gij zijt bovendien afgewezen; schiet gij er niet door, dan krijgt gij eenen schok, dat geheel uw lijf kraakt, - en zit gij niet al te wel in een, dan komt gij er af met gebrokene ledematen: maar dan zijt ge in alle geval aanvaard!

- Zoo! deed de baas, de tranen wat afdrogende, welke 't overvloedig lachen had doen vloeien: maar waarom geldt het vallen door den doek eene afwijzing?

- Zie, dat heeft de president mij niet uitgelegd, antwoordde Thomas.

- Wij weten dat zeer goed, zei Lieven: bij ons vervangt de doek de mande. Gij hebt nog hooren zeggen van iemand, die mislukt is: ‘hij is door de mande gevallen!’ Nu, in de Zanglust valt men door den doek!

- Ja, dat moet het zijn, zei Thomas. En gij zult nu voorzeker ook allen begrepen hebben, waarom ik het inderdaad uit mijn hoofd heb moeten steken lid der Zanglust te worden. Vast ware ik met mijne vijf en tachtig kilogrammen door den doek geschoten, gelijk de kogel door een gat. 't Is waar, ik kon een goed half jaar op water en brood leven, en ware dan misschien zoo mager geworden als juffrouw Leonie: maar dan liep ik, met mijne oude een en vijftigers, gevaar zoo goed als uiteengeschokt te blijven liggen!... Maar als men van den duivel spreekt... Ust, jongens!... Mademoiselle Leonie!... Bon.... jour!...

Die laatste woorden, op ongemeen hooghartigen toon uitgegalmd, met eene vrij lange poos tusschen de drie elementen der groetenis, moesten onvermijdelijk voor gevolg hebben de juffrouw, die nu juist vóór de deur stond, met een hoonend gelach te doen begroeten, en hadden in dat geval den spreker eene geduchte les van Karel doen krijgen; maar aller lachspieren waren vermoeid, en het eerbiedig ‘Dag, juffrouw Leonie’ van de andere knechten en van de huisgenooten, belette de binnenkomende zich in het minst aan de gekke maar toch welgemeende woorden van Thomas te stooren. Zij groette dan ook allen zeer beleefd.

(Wordt voortgezet.)

E.M. Meganck.

o Gij, die nog eenen vader en eene moeder bezit, dank God daarvoor, op den dag waarin uwe ziel van vreugdetranen vol is en eene borst noodig heeft, aan welke gij ze vergieten kunt.
Jean Paul Richter.