De Vlaamsche School. Jaargang 23

In Londen.

Onder dezen titel is onlangs bij G.L. Funke, te Amsterdam, een bundeltje reisschetsen van Johan Gram verschenen, waarop wij met ingenomenheid de aandacht vestigen van het publiek, verzekerd als wij zijn dat geen lezer het nette boek van 103 bladzijden over Engelands hoofdstad, onvoldaan nederleggen, maar het integendeel meer dan eens ter hand nemen zal. Men kan het bestellen bij alle boekhandelaars. De prijs bedraagt slechts 90 centen. Tot meerdere aanbeveling, stellen wij de volgende uittreksels uit het boeiende reisverhaal van den verdienstelijken schrijver onzen lezers onder de oogen:

* * *

Op straat. Een flaneur behoort thuis in Parijs, een wandelaar in Duitschland en een harddraver in Londen.

Geenszins omdat Londen niet verdient langzaam en drentelende bezien te worden, maar omdat de eindelooze straten, de squares zonder tal, als van zelf den stap doen versnellen. Misschien brengt de haastige Londensche wereld om u heen er ook wel 't hare toe bij, want alles loopt, jaagt, draaft en rept zich. Een Londenaar kent al het bekoorlijke van 't flaneeren niet, en ik zou durven wedden dat hij Socrates, die volgens Töpfer tot zijn 40^e jaar flaneerde, zonder plichtpleging een onpractischen dwaas noemt.

Alles jaagt en draaft, zoo op de breede trottoirs als over den rijweg: de zware omnibussen van boven en onder gevuld; de hooge tramwagens er naast; de vlugge cabs die zich daar tusschen slingeren; de logge bierwagens van den onsterfelijken Bass met de hoog opgestapelde vaten, door ranke hansoms voorbijgesneld, als zwaluwen die langs nijlpaarden vliegen.

[p. 154]

Het zal eene kortstondige drukte zijn - troost ge u. Maar straks, over een uur, over drie uur, eeuwig voortgaande als Sisyphus' arbeid, blijft die onophoudelijke trein, dat bont door elkaar dwarrelen van vijf, zes rijen wagens, karren, hansoms en andere rijtuigen aanhouden. Dat hollen en hotsen, dat geschreeuw, gerommel en gedreun neemt slechts enkele uren in den nacht een einde.

‘Ik zou nog liever op een der hoogste Montblanc-toppen alleen willen zijn,’ roept een mijner reisgenooten uit, ‘dan hier in dit dichte menschengewoel en gedrang!’

Hij heeft gelijk. Eenzamer, meer verlaten en ellendiger zal men zich moeilijk kunnen voelen, dan alléén in dat eindeloos steenen woud van huizen, tusschen den altijd voortjagenden stroom van menschen die hun hartstochten onder een koel onverschillig gezicht weten te verbergen. Niemand bekommert zich om u, iedereen denkt aan zijn eigen zaken, kijkt noch rechts noch links, maar vóór zich uit. Alléén in Londen te zijn, zonder eenig sterveling die u kent of u eenige belangstelling toont, is min of meer een cellulaire gevangenisstraf gelijk.

Hoe kan in dat bonte gedrang en dien wedloop nog de eerzucht staande blijven? Hoe kan iemand nog den moed behouden, om zich onder die honderdduizenden te willen onderscheiden? Hij is en blijft immers een worm, een niet onder die massa met haar verdrietig, ernstig gezicht?

De menschenstroom spoedt zich steeds voort. Van de omnibus-impériale gezien, waar al die Pikcwick's, Sam Weller's, Pendennissen, Newcomb's, in bonte afwisseling doo relkaar dwarrelen, waar Arabier en Griek, Turk en neger, zonder 't oog tot zich te trekken, zich in dien wedloop wagen - gelijkt die massa ‘levende draden, geweven met koortsige snelheid,’ zooals Vosmaer in zijn pittoresken Londinias het kenmerkt. Die veelkleurige naast en door elkaar geweven levende draden bewegen zich tusschen de hooge berookte huizen van Strand, Fleetstreet en City, welke als de bontste livreibedienden, van 't hooge dak tot de stoep, met de kleur en wapenen hunner eigenaars, aankondigingen, uithangborden en reusachtige letters bekleed zijn. Zoo snort en jaagt alles om, onder en boven u; ginds op dien viaduct vliegt de trein boven de straat, naast u ter linkerzij, eveneens, en onder den grond zijn de ijzeren werken steeds aan den gang!

Alles is in drukte en beweging - behalve de politieagent, die rustig op de grens van trottoir en rijweg heeft post gevat en wiens scherpen blik niets ontsnapt. Zou men in Londen, evenals voor de paarden die de groote vaten bier vervoeren, een afzonderlijk ras voor politie-agenten hebben? Het is alsof ze allen in denzelfden vorm gegoten zijn: groote, breede, stevige mannen met blonden baard en snor. Beaf en ale gedijen goed aan hen, en is hun moreele invloed groot, de lichamelijke kracht dezer flinke krijgshaftige mannen moet ontzag wekken.

Het publiek spaart ze niet, die krachtige vertegenwoordigers van het gezag. Is hun oog altijd bezig, hun mond staat geen oogenblik stil en hunne hand is steeds in beweging om als wegwijzer iedereen van dienst te zijn. De police-man is de groote vraagbaak voor de vreemdelingen en provincialen te Londen. Hij is kort in zijn adviezen, maar daarvoor is hij Engelschman en politie-agent. ‘Strait down; dan 2 straten rechts en zes links.’ 't Is voldoende. Zijn collega, die post heeft gevat in 't midden der straat tusschen de aanhoudende file der rijtuigen welke hem rakelings voorbijsnorren, wisselt een blik met hem. Aan weerszijden der trottoirs en op de vluchthaventjes in 't midden der straat, verbeidt eene ongeduldige menigte het gunstig oogenblik dat zij tusschen en om de wagens, equipages, karren en rijtuigen den overkant zal kunnen bereiken. De police-man in het midden der straat heft nu eenvoudig de hand in de hoogte - de gansche file van voertuigen houdt plotseling stil, en verschaft hierdoor den voetgangers aan weerszijden de gelegenheid om, als eene vlucht opgejaagde vogels, naar de overzij te snellen.

Geen der tallooze voerlui, van den wit gepruikten koetsier der equipage tot den smerigen arbeider op de steenkolenkar, heeft er aan gedacht, zich tegen het billijk bevel te verzetten.

De zwerm is aan weerszijden voorbijgetrokken - de police-man laat den arm zakken, en onmiddellijk, zonder eene seconde te verliezen, is de schakel hersteld, de file in beweging en zetten de tallooze voertuigen hun rit weder voort.

Hyde-Park. Het is nu vijf uur en dus de juiste tijd om in Hyde-park den optocht der equipages en cavalcades te zien. De onophoudelijke stoet van rijtuigen met de gestaartpruikte koetsiers en palfreniers ziet men op zijn gemak, in een der gemakkelijkste ijzeren stoelen liggende, die naast elkaar op het breede voetpad staan. De beau-monde stelt hier haar rijkdom ten toon; dames, heeren, kinderen, vrouwen, rijtuigen en paarden: alles krioelt door elkaar. De cabs, hansoms en bussen zijn echter uit het weeldrig park verbannen. Men hoort slechts 't deftig gesnor der victoria's en clarences.

Nu wandelen we, tusschen bloembedden en ijzeren stoelen met zwijgende menschen, naar de andere zijde, naar eene onafzienbare, breede renbaan, die uitsluitend voor ruiters ingericht is en daarvoor bijzonder onderhouden wordt. Het is een gezicht voor onzen Rochussen. Groepen van amazones, rijdende, pratende, lachende, coquetteerende misses, wier fijn teint door witte sluiers nog verhoogd wordt. Rotten-row is een Peri's tuin voor mooie amazones. Met dozijnen vliegen ze u voorbij op de rapste en edelste paarden, en als ge aan het tellen gaat, brengt ge het tot vier, vijf honderd en gelooft dat ge er nog vergeten hebt. Daar zweven ze langs u, in wippende of golvende beweging, in galop of draf, al die sylphides in haar nauw omsluitend rij-kleed met den veelgeliefden hoogen cilinder, of wel met kleine ronde hoedjes in allerlei vormen en kleuren. Zij zijn in 't zwart, blauw, grijs, paarsch en tot onze verwondering, niet in het rood gekleed. Zij draven, rennen, galoppeeren, springen, praten en lachen door elkaar, en als men, tegen de ijzeren balie leunende, 't einde der onafzienbare breede rijlaan trachtte ontdekken, bespeurt het oog niets dan fladderende amazones.... en ruiters, van wie ik echter niet spreek, omdat ik ze te veel benijd.

Soms teekent de schalksche wind den gracieusen vorm eener amazone zoo volkomen, als een Grieksche beeldhouwer dit met zijne vochtige draperieën vermag, of brengt de Zefir een fijn rijlaarsje voor den dag, dat de karwats in het smal gris de perle handje weer ijlings doet verdwijnen.

[p. 155]

Zoo duurt dit heen en weer rijden, dat coquetteeren te paard tot zeven uur. Alles houdt dan plotseling op en de amazones spoeden zich zoo snel naar huis, als waren zij Asschepoetster die het op 't bal middernacht hoorde slaan. In een oogenblik is Hyde-Park door al die beau-monde verlaten, en alleen nog maar spelende kinderen en lezende misses vertoeven er verderop onder de hooge eiken achter de serpentine.

Het South Kensington museum. Zonder een voet te verzetten, op een makkelijke bank gezeten, desnoods in een der wagentjes rond rijdende, die aan de ingangen te huur staan, aanschouwt ge in deze eerste ontzaglijke ruimte: een afgietsel van de reusachtige kolom van Trajanus, van Rome; het portaal van de hoofdkerk van Santiago de Compostella in Spanje; een hoek van een klooster uit Toledo; het Schreyer-gedenkteeken uit de Sebalduskerk te Neurenberg; een schoorsteenmantel uit Villeroy; de wereldberoemde schoorsteen uit het paleis van justitie te Brugge; een afgietsel van Akhbar Khan's troon, in Indië, en zoo gaat het voort.

Van alle volkeren en uit alle tijden is hier oordeelkundig bijeengebracht wat door vorm, lijnen, kleur of samenstelling, studie en beschouwing verdient. Naar alle landen en oorden heeft het museum kunstenaars gezonden, om afgietsels te maken van het schoonste dat zich op kunstgebied daar bevindt; men gaat daarmede voort en tracht zelfs in die nabootsingen de oorspronkelijke stof zoo nauwkeurig mogelijk terug te geven.

Duizenden en duizenden bezoeken deze zalen en galerijen; en zelfs zij die alleen uit ijdele nieuwsgierigheid zijn gekomen, doen er kennis op van velerlei, waaromtrent zij vóór dien tijd volkomen onkundig waren.

Er ontstaat dus eene belangstelling, die er te voren niet was, en hieruit volgt het verlangen om de verzameling weer eens te bezoeken en er meer van te weten.

Menigeen, die niet weet wat in hem sluimert, zal door 't museum slenderen om een verloren half uur te vullen. Zijn oog valt op een voorwerp dat hem bijzonder belang inboezemt, en met dankbaarheid ziet hij later op dat toevallig bezoek terug. Er treft hem een denkbeeld, hetzij ter verbetering van een of ander werktuig, hetzij ter toepassing van eene of andere nog niet beproefde kunstrijke versiering; nieuwe gedachten kunnen opgewekt of het aanzijn gegeven worden aan sluimerende krachten, waarvan men zich zelven wellicht niet eens bewust was.

Men zal door zulk eene inrichting niet in de eerste twintig jaren een evenknie van Michel Angelo, Benvenuto Cellini of Bernard Palissy in 't leven roepen; even min als de uitbreiding van het onderwijs in de laatste jaren Dante, Vondel of Shakespeare heeft voortgebracht; genieën zijn en blijven zeldzaam, maar het algemeen peil van kennis zal stijgen; goede smaak zal er meer algemeen door worden gekweekt.

Wil nu de oningewijde zich een algemeen begrip vormen van de geschiedenis der hoofdklassen van kunstnijverheid, dan koope hij in het museum voor een schilling (zestig centen) een mooi gedrukt boek, dat 240 kleurige houtgravures bevat en in 274 bladzijden eene belangwekkende beschrijving van de industrieele kunsten geeft. Het is getiteld: The industrial arts. Historical sketches with numerous illustrations: Published for the Committee of Council on Education by Chapman and Halle, 193, Piccadilly. Dat alles wordt in Engeland tot opbeuring der kunstnijverheid gedaan. En nog oneindig meer dan dat; want de kunstscholen, die aan het museum verbonden zijn, vormen eene kweekschool van degelijke onderwijzers, die later in de provincie, waar eveneens musea zijn, hunne kennis onder anderen verspreiden. De aanstaande handwerksman ontvangt er onderwijs in het teekenen, met toepassing op zijn vak. Hij woont er voordrachten bij, kan in het museum teekenen, zien of vergelijken, in de groote bibliotheek boeken lezen of werken over zijn vak bestudeeren, gravures en photographieën raadplegen.

Het cristal Palace. Geeft het South-Kensington museum de voorwerpen van smaak en kunst van vele volkeren en tijden te aanschouwen, dit paleis biedt op zijne beurt een prachtig en eenig beeld van de beschaving te allen tijde.

't Is eene les in de kunstgeschiedenis die men nooit vergeet. Aan weerszijden van het groote middelvak vindt men nabootsingen van verschillende soorten van bouw- en beeldhouwkunst, van de eerste tijden tot op onze dagen. Eerst treden we een Egyptischen tempel in, dan komen we in Griekenland, waar de schoonste antieken en pleisterafgietsels prijken. Het Alhambra van Grenada, met het leeuwenhof, de rechtszaal en andere ruimten, is hier met al de keurigheid van bewerking weergegeven.

Eene geheele Romeinsche woning uit den tijd van Titus, wat vorm en versiering betreft, nauwkeurig naar een der ontdekte huizen in Pompeji gevolgd.

Nu volgen de Byzantijnsche en Romaansche binnenhoven met proeven van bouwkunst van de vi^e tot de xi^e eeuw. Daaraan schakelen zich de middeleeuwen, waar men het kenmerkend onderscheid van Duitsch, Engelsch en Fransch Gothisch in heerlijke specimina aanschouwt. De Renaissance in al hare weelde sluit zich daaraan.

* * *

Wij denken, dat het hier medegedeelde voldoende wezen zal om eenen voorsmaak van 't geheel te geven die naar meer verlangen doet. Wij zullen ons dan ook voor alle verdere aanhaling bepalen bij het overschrijven van de titels der hoofdstukken, waarin de heer Johan Gram zijne reisschetsen heeft afgedeeld. Hiermede zal men zich eene volledige voorstelling kunnen maken van derzelver rijken en afwisselenden inhoud. Als naar behooren, vangt het werk aan met eene beschrijving der korte zeereis; daarop volgen: Een Boarding-House, Op straat, De Nationale Gallery, Officieren, Honden, Vrouwen, Rotten-Row, Café's-Chantants, Madame Tussaud, Het South Kensington Museum, Cremorne-Garden, In het Crystal Palace, Zondags buiten, The National Safe Deposit Company, De tegenwoordige Engelsche kunst, Brighton, Westminster-Abbey, Tower, Parlementshuis, Alhambra, Op Wight.

In alles moet men matig zijn: in schrijven, in drinken en in vreugde; en, zooals men voor de bieën stroohalmen in den honig legt, omdat zij niet zelven in hare zoetigheid zouden verdrinken, zoo moest men altijd eenige vaste grondstellingen en takken van den boom des kennis in zijne levenssiroop werpen, opdat men zich daarop plaatsen kon en niet als muizen behoefde te verdrinken.
Jean Paul Richter.