De Vlaamsche School. Jaargang 23

Eene baldadigheid van het Smedersambacht van Leuven.
1758.

Alwie niet geheel vreemd is in 's lands geschiedenis weet, hoe ten tijde onzer voorvaders niet alleen landstreken en steden, maar ook gilden en ambachten nauwgezet waren op de handhaving hunner rechten. 't Gebeurde dan ook wel eens dat die nauwgezetheid werd overdreven, en wel zoo verre dat zij, onder voorwendsel van eigene rechtsverdediging, onbillijk waren tegenover anderen. Wij hebben een voorbeeld daarvan in het stuk dat wij laten volgen, waarin wij het smedersambacht van Leuven, om eene gewaande rechtschending, baldadige verwoestingen zien aanrichten ten nadeele der abdij van Park in de pas opgebouwde pastorij van Heverlé. Het geschil eindigt met de schadeherstelling door de dekens van het smedersambacht. Wij geven het stuk als eene afschildering der zeden onzer voorouders, en, om niets van zijne oorspronkelijke kleur weg te nemen, hebben wij het zijnen ouden schrijftrant laten behouden.

F.W.

Memorie
der afpandinge van het eijserwerck in het pastoreel huijs van Heverle door de Dekens en Audtdekens van Smedts Ambacht der Stadt Loven geschiet op den derden october 1758.

Alsoo de Abdeije van Perck in den jaere 1756 wilde maeken eenen nieuwen Bauw in den dorpe van Heverle tot wooninge van den Heere pastoor aldaer op de kuijpe van Loven, soo ist dat de voorschreve Abdeije daer toe heeft geemploijeert verscheijde Meesters van verscheijde Ambachten van Loven, onder andere oock eenen gesworen meester smedt van smedts Ambacht van Loven met naeme N: Vander Beuken, met den welken de voorschreven Abdeije heeft geconvenieert om alle het eijserwerk te maeken en te berijden dat tot den selven Bauw noodigh soude wesen, welk contract den voorschreven Vander Beuken oock aenvert heeft en in het werck gestelt den selven jaere 1756.

Dogh aengesien de voorschreven Abdeije op den selven tijdt oock besigh was met het opbauwen van de pastorele Huijsen van Lubbeeck, van Hauwaert en van Wackerzeel, en den voorschreven Vander Beuken oock voor dese huijsen met de smeden van Perck onder een heeft gewerckt, soo ist dat misschins een stuck eijserwerck hetgene van de smeden van Perck gemaeckt was, onvoorsiens soude gebruijckt zijn aen het pastoreel huijs van Heverlé, het welck gekomen zijnde tot kennisse van de Dekens van smedts Ambacht van Loven, soo hebben sij hun Ambacht vergaedert, en van eenigelijck op eede gevraeght oft hij het eijserwerck in de pastoreije van Heverlé gemaeckt hadde oft niet, de welcke alles ontkennende, soo hebben sij het zelve oock gevraght van den voorschreven Vander Beuken, den welcken in de geheele vergaederinge der smeden bekent heeft, dat hij alle het eijserwerck in de pastoreije van Heverlé gemaeckt hadde: dogh in het heijmelijck voor de Dekens heeft hij sijn woordt wederroepen en geseijdt datter veele stucken eijserwerck waeren in de voorschreven pastoreije, die van hem niet gemaeckt en zijn. Op dit seggen door aenraeden principaelijck van Ridder Goemans sijn de Dekens Maugis, Piot, Legrand, met den voornoemden Ridder Goemans gegaen bij den Meijer van Heverlé voorschreven en hebben aen hem betaelt sijne rechten, die men gemeijnelijck noemt Weijngeldt, omte te procederen tot eene bestemde afpandinge van de voorgemelde stucken eijserwerck, welcke afpandinge den voornoemden Ridder Goemans met de voorschreven Dekens oock heeft in het werck gestelt op de maniere als volght volgens verscheijde Notariele declaratien daer van gelicht.

Op deijnsdagh wesende den derden der maendt October 1758 des naermiddaghs ontrent twee uren is den gemelden Ridder Goemans alleen gekomen binnen het nieuw opgebouwt pastoreel huijs van Heverlé, en aldaer vindende eenige metsers knechten, met eenen plecker, en eenen timmerman, heeft hij Goemans (: alle het eijserwerck in de gemelde pastoreije en besien, en gevisiteert hebbende:) van de voorschreven knechten gevraeght, wie dit eijserwerck gemaeckt hadde, dogh tot antwoordt krijgende dat sij dit niet en wisten, is hij Ridder Goemans uijt het voorschreven pastoreel huijs vertrocken, en gaen opsoeken de voorgemelde Dekens, die hem met twee stadsdienaers waeren opgevolght geaccompagneert zijnde met eenen grooten

[p. 114]

hoop smetsgasten van Loven ontrent twelf of dertien in getal, die oock middeler tijdt hadden weten bij der handt te krijgen den dienaer van Heverlé, met naeme Joos Smaelens. Dan is den gemelden Ridder Goemans met de Dekens en hunne geaccompagneerde wedergekeert naer het voorschreven pastoreel huijs, en hebben aldaer in de keuken willen uijtbreken de eijsers van de Coffooren en van den Hoven, dogh dit is van sommige belet geweest sonder dat men weet op wat manier oft om wat reden. Voorders hebben de voorschreven Dekens sigh begeven tot een ander beneden plaetse der selven huijsen, alwaer sij met geweldt en instrumenten hebben uijt gebroken het schauweijser, zoo dat het voorste der selver schauwe daer door seffens begonst te vallen. Daer naer sijn de selve Dekens en hunne geaccompagneerde gekomen in een ander kamer alwaer sij gevonden hebben een quantitijdt blafituren staende langhs den muer tegen malkanderen gegarniert met eijsere fitsen en schuijven, die sij Dekens oock hebben willen vervoeren naer Loven, waertoe sommige van hunlieden hebben geordonneert aen den dienaer van Heverlé van te gaen soecken eene karre om de voorschreve blafituren met hun eijserwerck te transporteren naer Loven. Den Dienaer Joos Smaelens dit gebodt ontfangen hebbende is uijt den voorschreven huijse gegaen om de gemelde karre te gaen soeken, waer toe hij sigh heeft getransporteert tot verscheijden huijsen van Heverlé om de voorschreve karre te bekomen, maer vruchteloos, want hij geen karre heeft konnen bekomen, niet tegenstaende hij Joos Smaelen in het opsoeken de selve karre wel een uere oft drij quartiers bestedt heeft, alsdan is den gemelden Dienaer Joos Smaelens weder gekeert naer de voorschreve pastoreije alwaer hij de voorschreven Dekens met hunne benden gelaeten hadde, om hun aen te condigen dat hij geene karre en hadt konnen bekomen, dogh ondertusschen waeren der sommige van dese bende langhs een quaet formeel van een porte geclommen op de boven plaetsen van den voors: huijse, en hebben aldaer afgebroken verscheijde eijsere Leden oft sporen van de vensters, soodat den gemelden Dienaer van Heverlé wederkeerende van eene karre te soeken hunlieden noch heeft hooren kloppen en botsen op de bovenplaetsen, sonder dat hij het wist wat sij daer deden midts hij op geene boven plaetsen geweest en is, daer naer hebben sij Dekens de afgebroken leden oft sporen geworpen uijt de vensters, en vergaedert zijnde hebben sij de selven bij een gebonden en den stadts Dienaer genaemt Brueren, gegeven op sijne schauders, en zijn alsoo saemen vertrocken uijt den voors. huijse naer de stadt Loven, dogh onderwege op de Jurisdictie van Heverlé is hun te gemoedt gekomen den Heere M.S. (Mauritius Stas?) Camerlinck van Perck voors: vergeselschapt zijnde met Guiliam Wauters, N: Pardon, N: Stroobans en Guiliam Durij, alle vier geloofbare mannen, alswanneer den Heere Camerlinck voors: tot tweemael toe van de voors: Dekens gevraeght hadde wie sij waeren, soo hebben sij op de tweede vraeg geantwoordt, dat sij Dekens waeren van smedts Ambacht der stadt Loven. Wederom door den Heere Camerlinck van hunl: gevraeght zijnde van waer sij quaemen, soo hebben sij geantwoordt, dat sij quaemen uijt het nieuw pastoreel huijs van Heverlé, hier op heeft den Heere Camerlinck van hunl: gevraeght wat sij daer gedaen hadden, ende den stadts Dienaer Brueren toonende het uijtgebroken eijserwerck, het welck hij noch op sijne schauders hadde, heeft geseijdt; wij sijn in de pastorije geweest om dit eijserwerck daer uijt te haelen, hier op heeft den Heere Camerlinck aen hun geseijdt, dat dit eijserwerck in de pastoreije niet en was liggende, maer dat sij dit sekerlijck hadden uijtgebroken: sij hebben hier op geantwoordt, jae bekennende dat sij het gemeldt eijserwerck hadden uijtgebroken: dan heeft den Heere Camerlinck van hunl. voorders gevraeght, met wiens authoritijdt sij dit gedaen hadden? Sij gaven tot antwoordt dat sij dit op hunne eijgene authoritijdt gedaen hadden. Eijndelijck heeft den Heere Camerlinck van hunl: gevraeght waer den Meijer oft Schepenen waeren, of waer de Commissie was om sulckx te doen, hierop hebben sij Dekens geantwoordt, dat sij noch Meijer, noch Schepenen en hadden en oock geene Commissie, maer dat sij den Meijer sijnen wijn betaelt hadden, daer op heeft den Heere Camerlinck geseijdt, dat hij sigh dat niet aen en droegh, dat sij den Meijer sijnen wijn gegeven hadden, en voorders heeft den Heere Camerlinck alles doen in kennis nemen wat de Deckens geseijdt hadden door de vier mannen die met hem geaccompagneert waeren, te weten: dat sij Dekens waeren van smedt Ambacht; dat sij het voorschreven eijserwerck hadden uijtgebroken; dat sij noch Meijer, noch Schepenen bij sigh hadden; en dat sij oock geene Commissie en hadden om sulckx te doen; boven dien wilde den Heere Camerlinck het voorschreven uijtgebroken eijserwerck arresteren op de kuijpe van Heverlé; dogh de gemelde Dekens dit hoorende, sijn seffens daer mede gevlught op de kuijpe van Loven, en den dienaer van Heverlé is hunlieden opgevolght tot buijten de uijterste paelen van Heverlé voors: den welcken verclaert het gemeldt uijtgebroken eijserwerck in geender maniere aengeraekt te hebben, en ook geene Commissie gehadt te hebben om het selven aan te raeken. Eijndelijk hebben de gemelde Dekens het gemeldt uijtgebroken eijserwerck voorders getransporteert engestelt op het Stadthuijs van Loven in arrest; dogh de Dekens siende hun onrecht tot de afpandinge, en hebben van hunnen act geen relaes durven geven aen de Abdeije van Perck noch door hun selven, noch door eenen dienaer, niet tegenstaende dat de gemelde Abdeije dit lanck genoech heeft afgewacht.

Dogh de gemelde Abdeije siende dat de voorschrevene Dekens de saeke wilden laeten steken, heeft beginnen apparentie te maeken om de voors: Dekens in het recht te trecken en reden te vraegen van hunne afpandinge. Alswanneer de Dekens dit hoorden, dan hebben sij verscheijde persoonen te weten den tingieter Staes, den schaeliedecker Moels, en Ridder Goemans uijtgesonden nu bij den Heere Provisor, nu bij den Heere Camerlinck om een accort te maeken over de afpandinge. Maer de voors: Heeren hebben constantelijck geantwoordt; dat sij geen accort en costen oft en wild en maeken midts sij niet en saegen waer in de Abdeije soude gepecceert oft gemist hebben.

Ten langen leste heeft de gemelde Abdeije, siende dat van dese saeke geen eijnde en quam, beginnen declaratien te lichten door den notaris Thibaut, om de gemelde Dekens forcelijck te attaquéren met recht; maer de Dekens, wel wetende dat dit met hun quaelijck soude afloopen, hebben alsdan bewillight den Heere Borgemeester Humble om met hunl: naer Perck te gaen en dese saeke te effenen; om welcke redenen den gemelde Heere Borgemeester Humble met den Deken Piot en Maugis sigh hebben be-

[p. 115]

geven en getransporteert in de Abdeije van Perck op den 30 8^bris 1758 naer middagh, en hebben geseijdt, dat sij quaemen uit grootachtinge en respeck tot den Eerw. Heer Prelaet van Perck, wiens meriten bij hun groot waeren etc. en dat sij quaemen om door een accort de saeke van afpandinge neer te leggen en te sopieren: maer den Eerweerdighsten Heere Prelaet heeft hunl. over dese grootachtinge ende respeck bedanckt, daer bij voegende dat hij geen middels van accort en kende midts hij niet en wist dat de Abdeije ievers in gepecceert hadde, en dat sij wel wisten waer sij het eijserwerck gehaelt hadden en vervolgens dat sij het daer oock op hunnen kost moesten wederom stellen, den gemelden Borgemeester en de Dekens hebben hier op geantwoordt, en geseijdt, dat sij daer toe niet gemachtigh en waeren, en dat sij daer toe het geheel smedts Ambacht moesten kennen, en tot dien eijnde hebben sij op deijnsdagh den 31 8^bris 1758 het geheel smedts Ambacht tot tweemaal toe vergaerdert, dewelcke eenpaerelijck hebben geconcludeert Humblé met de Dekens Piot en Maugis om den Eerw. Heere Prelaet van Perck op alle mogelijckheden content te stellen, en tot dien eijnde hebben sij sigh op den selven daege den 31 8^bris 1758 naer middagh wederom getransporteert in de Abdeije van Perck, en hebben aldaer eijndelijck met den Heere Prelaet geconvenieert, dat de Smedts Ambacht van Loven het gemeldt uijtgebroken eijserwerck op hunnen eijgen kost moesten wederom dragen en op hunnen eijgen kost doen herstellen gelijck het voor de afpandinge geweest is, sonder dat de Abdeije iedt soude moeten betaelen, of ievers in contribueren. Dan hebben de gemelde Dekens Piot, Maugis, en Ridder Goemans het voors: eijserwerck getransporteert op den 2 9^bris des selven jaere 1758 naer middagh ten voors: pastorelen Huijse van Heverle, en hebben het selven aldaer overgeteldt, en gesteldt in handen van Librecht Janssens meester metser van Loven, hem versoeckende, midts voldoeninge des arrebeijdtsloon, van het selve aldaer te stellen op sijne plaetse gelijck het voor de afpandinge geweest is, het hij oock ten deele gedaan heeft: want op den 3 9^ber der selve maendt en jaere 1758 voors: heeft hij het gemeldt uijtgebroken schauw eijser wederom gesteldt en gemetselt in de selve schauw gelijck het geweest is, maer het ander eijserwerck te weten de leden oft sporen van de vensters heeft sij laeten lingen omdat dese sijnen stiel oft ambacht niet en regardeerde, maer den stiel oft ambacht des timmerlieden, om welckers reden heeft den voors. Heere Camerlinck sigh op den 4 9^ber 1758 getransporteert bij den Deken Piot aan hem seggende, dat den Eerw. Heere Prelaet van Perck geensiens en sal content wesen, ten sij dat sij de gemelde uijtgebroken leden oft sporen van vensters oock behoorelijck souden doen herstellen gelijck sij voor de afpandinge geweest zijn en dit op hunnen kost oft propriis expensis. Dan heeft den gemelden Deken Piot met Ridder Goemans gaen versoeken den meester timmerman Cornelis Mastraeten om met hun te gaen naer de gemelde pastorije van Heverlé, en daer komende heeft den gemelden Deken Piot, en Ridder Goemans de voors: leden oft sporen gesteldt in handen van den voors: meester timmerman Cornelis Mastraeten, aan hem commissie gevende om het selven te stellen op sijne behoorelijcke plaetsen gelijck zij voor de afpandinge geweest zijn, hem oock boven dien belovende voor sijnen loon te betaelen, het welck hij Cornelis Mastraeten oock gedaen heeft; wan op maendagh den sesden 9^bris 1758 heeft hij Cornelis Mastraeten alle de leden oft sporen hersteld op de plaetsen in de voors: pastoreije gelijck sij voor de afpandinge geweest zijn en gelijck hem was opgeleijdt, en hier naer heeft de gemelde Abdeije hunnen bauw voltrocken gelijck sij te voren begonst hadden sonder voordere stoorenisse. Dese geheele geschiedenisse is gefondeert in de notariele declaratien daer van genomen door den notaris Thibaud.