De Vlaamsche School. Jaargang 23

Abraham.
VII.

De jonge rijke man, Libschitz, die onlangs den kleermaker een huis met twee verdiepen beloofd had, en wiens dochter hij door zijn huwelijksaanzoek zooveel schrik had aangejaagd, - Libschitz was een der eersten die, na het sermoen gehoord te hebben, uit den tempel zich huiswaarts spoedde. In den hof van zijne woning gekomen, zag hij nieuwsgierig door een venster van eene hofkamer, die hij verhuurd had en waar een grijze oudijzerverkooper woonde.

- Zie, daar zit hij te schrijven op eenen feestdag! mompelde mijnheer Libschitz, verbaasd over de goddeloosheid van zijnen buurman, ofschoon hij zelf juist het voornemen had om door een achterdeurtje naar zijn magazijn te gaan, om eenige waren voor de markt van 's anderdaags gereed te leggen. Die oude Isaak! dacht lachend de huisheer, die huichelaar, die zich altijd zoo godvruchtig houdt, - wie zou dat van hem gedacht hebben?

Libschitz kon zich het kleine vermaak niet ontzeggen, hard aan het venster te kloppen en luidkeels te lachen, toen zijn oude buurman ontsteld van zijne zitplaats opsprong, en haastig het boek toesloeg, waarin hij eenige posten had opgeschreven, die hij eerstdaags moest doen ontvangen.

- Zijt gij het, mijnheer Libschitz? Wat hebt gij toch eene aardige liefhebberij om iemand zoo te doen ontstellen! riep Isaak half toornig, half vertrouwelijk lachend uit. Zijt gij reeds uit den tempel terug? - Ik voelde mij heden zoo ongesteld?

- Hoe? zijt gij niet in de synagoge geweest? vroeg Libschitz verwonderd; hebt gij niet gehoord, dat ieder in den ban geslagen zou worden, die het sermoen niet bijwoonde?

- Ieder, behalve de zieken, hernam de andere met een sluwen lach; ik kan er eenen eed op doen, dat ik mij heden morgen zeer ongesteld gevoel!

En Isaak greep met de rechterhand naar zijne lenden, alsof hij daar opnieuw de hevigste pijn kreeg.

- Maar gij moet getuigen kunnen medebrengen dat gij ziek waart, antwoordde de huisheer eveneens lachende.

- Mijne vrouw weet het en zal het in de synagoge reeds verteld hebben, en gij zult het zeker ook wel willen getuigen.

- Ik? vroeg de huisheer eenigermate verdrietig, en zweeg nadenkend eenige seconden, want het was geene lievelingsgewoonte van hem iemand voor niets, al was het de geringste dienst te bewijzen. Wat hebt gij daar voor oude waren? riep hij, een antwoord ontwijkende, terwijl hij op een klein fraai staande uurwerk wees.

- Oud, maar deugdzaam! antwoordde Isaak. Wilt gij het koopen?

- Koopen? dat niet, - maar ik wil het wel met u voor iets anders ruilen. Ik heb twintig nieuwe almanakken van dees jaar in mijn magazijn; als gij wilt, kunt gij er die voor krijgen.

- Twintig kleine almanakken? Die zijn bijlange zooveel niet waard als dit uurwerk; maar indien gij getuigen wilt, dat ik heden morgen ziek was...

- Ik zal terstond de almanakken zenden, hernam lachende mijnheer Libschitz, nam het uurwerk mede en verliet vriendelijk groetend het vertrek.

- Ik begrijp Libschitz niet, dacht Isaak bij zich zelven, toen de meid van den huisheer hem het pak met schoone nieuwe almanakken bracht; het klokje is de helft niet waard van deze boekskens, - en hij is anders zulk een geslepen koopman: maar hij is nog jong, en ik ben reeds een oud gediende in het vak; ik overzie met een enkelen blik het geheele slagveld, en weet terstond de gelegenheid aan te grijpen waar de vijand zich bloot geeft.

[p. 83]

Isaak wreef zich vergenoegd de handen.

- Nah, wat heeft de rabbi vandaag gepreekt? vroeg de oude koopman aan zijne vrouw, toen deze in volkomen Paaschkleeding even bij hem in zijn winkelkamertje kwam.

- Nog nooit in mijn leven ben ik zoo in verlegenheid gebracht als heden door 't sermoen van den rabbi, antwoordde de oude, dikke vrouw, terwijl zij haren tooi aflegde en de fijne kanten muts met eene eenvoudige slaapmuts verwisselde. Gij weet dat onze buurvrouwen, vrouw Edeles en vrouw Wendeles, altijd even trotsch op mij neerzien, want zij hebben op elken feestdag in de synagoge een ander kleed aan, terwijl ik altijd hetzelfde draag. Ik was derhalve reeds blijde dat het heden de laatste Paaschdag was, omdat ik dan eindelijk van hare tergende blikken bevrijd zou zijn. Verbeeld u derhalve mijne ontsteltenis! Daar vertelde ons de rabbi, welk een geluk hem en ons heden overkomen is, daar hij den kleinen almanak over dit jaar nagerekend en bevonden heeft dat hij geheel valsch is, en dat het vandaag niet de laatste, maar de voorlaatste dag van het Paaschfeest is.

- De geheele almanak valsch? riep Isaak ontsteld uit; vervloekt, dan heeft hij mij bedrogen, verraderlijk overrompeld!

- Morgen hebben wij derhalve nog een feest, en moet ik alweer met hetzelfde kleed naar den tempel, en mij door die wijven laten uitlachen, riep de vrouw vertoornd. Hoe heb ik mij op den avond al vergast, omeindelijk eens versch brood te kunnen eten, en nu moeten wij nog vier en twintig uren wachten!

Den heer Libschitz klonken de jammerklachten der vergramde echtgenoote van Isaak als eene welluidende muziek in de ooren.

- Ik had groot gelijk, zeide hij tot zich zelven; waarom is de oude zulk een huichelaar? Zulk een zondaar te bedriegen is aan Gode welgevallig.

En mijnheer Libschitz ging zoo rustig met zijn begonnen arbeid voort, alsof hij zich nog nooit aan zulke schending van den sabbath had schuldig gemaakt.

- Brood! brood! versch brood! riepen 's avonds de bakkers in de straten van de Jodenwijk, en hielden de vrouwen en dienstboden de volle korven met heerlijk riekend, versch gebakken brood voor.

Maar zij konden lang roepen. Niemand kocht - ja niemand zag er zelfs naar om, want zoo had het de rabbi heden morgen in de synagoge bevolen.

Het zien naar, het noemen zelfs van gedeesemde brooden op het Paaschfeest, had hij gezegd, was reeds als eene schrikkelijke zonde te beschouwen en zou zeker aan de overzijde des grafs gestraft worden.

Toen de bakkersgasten, die niet bekend waren met het geheim hunner meesters, zich een vol uur te vergeefs heesch geschreeuwd hadden, verlieten zij vloekend de straten. Hoe ontsteld waren zij echter, toen aan den ingang van het Jodenkwartier, verscheidene dienaars der stedelijke politie hun de manden met brood afnamen en het vervolgens onder het geleide van soldaten naar het rechthuis brachten.

Daar werd in tegenwoordigheid van Abraham het brood onderzocht, en zonder uitzondering met vergif vermengd bevonden; de honden wien men er van te eten gaf, stierven in de hevigste stuiptrekkingen. Twee van de bakkersgasten, die er ook van gegeten hadden, stierven, in weerwil der aangewendde tegenmiddelen, nog denzelfden avond.

Zoowel door het verhoor der knechten als door de teekens, die op de brooden gedrukt waren, ontdekte men de namen der bakkers. Verscheidene compagnies soldaten werden afgezonden, om de woningen der schuldigen te omsingelen, welke met hunne leerlingen naar de gevangenis gebracht werden.

Nog in denzelfden nacht stroomden de bewoners van het Jodenkwartier naar den tempel, dankten God, loofden en prezen Hem, daar Hij opnieuw zijn volk tegen de overmacht van dreigende vijanden beschermd had, gelijk in het Paaschgebed geschreven staat: ‘Dag aan dag stonden zij op tegen ons, en de Heilige, geprezen zij zijn naam, redde ons altijd uit hunne handen!’

Het vurigste bad de oude Isaak. Zijne almanakken waren niet meer valsch, want de rabbi had slechts voorgegeven, dat de volgende dag ook een feestdag was, opdat de joden heden geen brood zouden koopen. - ‘Hij heeft zich toch bedrogen!’ zeide Isaak bij zichzelven, en loerde met veel vermaak naar zijnen huisheer, die in zijne kamer aan de overzijde van den hof zat.

Den volgenden avond moest er nieuwe keuze gedaan worden voor eersten parnassijn der gemeente te Praag. Mijnheer Adler, die tot hiertoe deze hooge betrekking bekleedde, had niets verzuimd, om de belangen zijner gemeente op het zorgvuldigst te behartigen.

Zonder juist verkwistend milddadig te zijn, deelde hij echter niet onbeduidende sommen uit onder de armen, aan de rabbis, aan de tempeldienaars, gelijk over het algemeen aan zoodanige menschen, die er geen geheim van maakten, hoeveel zij van dezen of genen voornamen heer ten geschenke gekregen hadden. Door verdiend of overdreven hunne weldoeners te prijzen, dwingen deze nimmer rustende lofredenaars, hen die naar hunne verhalen luisteren, deels tot gelijke milddadigheid en deels helpen zij de eerzuchtigen in het bereiken hunner weldoordachte oogmerken: hunne zucht tot weldadigheid wordt door de gansche stad uitgebazuind.

(Wordt voortgezet.)