De Vlaamsche School. Jaargang 23

Iets over de Noordpool.

De Noordpool-tochten vinden thans bij de zeevarende natiën veel bijval. In den jongsten tijd zijn er verschillende gedaan, en op nieuw rust Engeland eene expeditie uit, gelijk almede eene in Neêrlands aloude havenstad Enkhuizen wordt voorbereid. Dat er dikwerf zeer uiteenloopende berichten over den toestand der Noordpoolzeeën door de onderzoeklievende reizigers gegeven worden, weet ieder. Dit verschil bare geene verwondering, want de geduchte ijsmassa's, door stroom en wind her- en derwaarts voortgestuwd, brengen telkens verandering in dit grootsche natuurtafereel teweeg, hetwelk desniettemin een eentoonig gezicht oplevert. Waar deze eene opene zee aantreft, vindt gene een toewater; wat sommigen voor land aanzien, blijkt naderhand op rotsen gelijkende ijsruggen geweest te zijn. Zelfs over het doordringen tot de pool bestaat verschil van gevoelen, zooals dezer dagen gebleken is, hetgeen wij hier wenschen te vermelden.

Om de 100 geographische mijlen, welke de pool nog van de noordelijkste punten, die wij bereikt hebben, scheidt, te overschrijden, schrijft Ph. Overbeek in het Duitsch tijdschrift das Ausland, is het niet enkel voldoende ijs, koude, honger, dorst, nachten van verscheidene maanden enz. te trotseeren: - ware het dat alleen, dan zou men kunnen zeggen dat de ontdekking der pool slechts in eene kwestie van tijd bestond. Doch er bestaat een oneindig belangrijker factor, welke ons zegt: ‘Tot hiertoe en niet verder!’ Deze factor is het afnemen of zelfs het volkomen ophouden van de wentelende beweging van den aardbol aan de polen.

‘Die beweging bedraagt onder de evennachtslijn 1300 voeten per sekonde, en in onze streken van 6 tot 700 voeten, doch zij neemt allengs af hoe meer men de polen nadert. Men moet nu weten, dat ons lichaam krachtig wordt ondersteund door deze wentelende beweging, die, onze leden bijeenhoudende, onze spieren aanmerkelijk te hulp komt. Doch hoe dichter bij de pool, hoe minder die invloed wordt, zoodat onze spieren dáár al de zwaarte van ons lichaam moeten ophouden, omdat het niet meer wordt tegengehouden door de eigenaardige kracht van het wentelen. De ervaring hiervan hebben de reizigers in de zuidelijke streken toegeschreven of aan de vermoeienis of aan de moeielijkheid van het terrein, of aan gebrek van voedsel, terwijl hunne vermoeidheid zonder twijfel voortkwam uit het overwicht van de aantrekkingskracht boven die van de wenteling. Dit verschijnsel wordt zelfs bij de ineengeschrompelde en kruipende planten der noordelijke wereldstreken opgemerkt.

Het is dus meer dan waarschijnlijk, dat de pool uit deze natuurkundige oorzaak nimmer door iemand, dan ten koste van zijn leven, zal bereikt worden.’

De bovenstaande beschouwing heeft de Hollandsche schrijver W. van Haarst aldus pogen te wederleggen:

‘Onder de evennachtslijn is de versnelling der aantrekkingskracht 9^m81, die der middenpunt vliedende kracht 0^m03, dat is ongeveer 1/300. Iemand, die dáár voor een man van 90 kilo gewicht doorgaat, zal dus werkelijk 90,3 kilo wegen. Aan de pool, waar de middenpuntvliedende kracht nul is, zal hij derhalve 3 hectogrammen zwaarder zijn. Hij loopt dus zeker niet veel gevaar daardoor zijn leven te verliezen.

De heer Overbeek had daarbij ook nog de afplatting der aarde in rekening kunnen brengen, want daardoor wordt het gewicht met 1/540 dat is met 2 hectogrammen verdroot. Voor een reiziger is het alzoo, alsof hij met 5 hectogrammen belast wordt; voorzeker, indien niets anders de reis verhindert, zal zij wel gelukken.’

Tot dus ver de beide schrijvers. Thans treed ik met een derden persoon, een man van de grootste ondervinding, op, te weten: de door zijne reizen naar de Noordpool wereldberoemde kapitein John Ross, die het geluk heeft gehad de magnetische Noordpool te ontdekken. Het verwondert mij dat dit historisch feit door geen der beide heeren in aanmerking is genomen, doordien het insgelijks pleit voor het doordringen tot 's aardrijks aspunt. Wij zullen deze nalatigheid verhelpen en dien belangrijken tocht hier in korte woorden gedenken.

Onder de voornaamste Noordpoolexpeditiën mogen wij die van den verdienstelijken kapitein John Ross tellen, die met zijnen neef, James Clark Ross, den 23ⁿ Mei 1829 uit Engeland vertrok met de Victory, een klein vaartuig van 150 ton. Na de Prins-regent-invaart onderzocht te hebben, stevende hij naar de plaats waar de Fury van kapitein Parry, op diens vierde Noordpoolreis, schipbreuk geleden had. Tusschen drijvende ijsvelden en in een onophoudelijk gevaar van verbrijzeld

[p. 16]

te worden, drong hij 300 mijlen verder zuidwaarts door dan eenig ander zeevaarder, toen een geduchte ijsmuur elken voortgang belettede. Vermits het reeds in het laatst van September was, besloot hij in eene kleine baai, die hij den naam van Felix-Harbour gaf, te overwinteren. Het bezoek van eenige Eskimo's, die zich in het begin van 1830 in de nabuurschap kwamen vestigen, gaf eene aangename verstrooiing aan de bemanning van de Victory. Zij verschaften de Engelschen versche levensmiddelen en warme kleederen. Ook verstrekten zij den kapitein Ross tot gidsen op vier belangrijke tochten, waarvan een naar de magnetische Noordpool leidde, waar hij het voorrecht had het eerst de Engelsche vlag te planten.

Hij schrijft over den tocht derwaarts: ‘Alles deed ons hopen tot de oplossing van dit groote vraagstuk te zullen geraken. Onze voorgangers hadden wel ramende berekeningen voor de ligging van de pool gemaakt, doch deze niet met juistheid kunnen bepalen. Onderzoekingen op andere naderbijgelegen oorden waren er noodig om dit zoo zeer verlangde en bijna geheimzinnig punt te ontdekken. De zeevaarder moest zijne magneetnaald dààr plaatsen, waar geene afwijking van de loodlijn bespeurd werd en hij de overtuiging verkreeg, dat de magnetische pool tusschen zijn voet en het centrum der aarde was. Onze positie bood ons daartoe de meest gewenschte gesteldheid. Wij waren dichter bij de pool dan iemand ooit geweest was, en bezaten de vereischte reismiddelen, welke onze voorgangers misten.

Volgens de tot dus ver gedane onderzoekingen giste men dat de pool zich op 70^o Noorderbreedte en 98^o 30′ Westerlengte bevond. In de hoop, tijdens de lente, gelukkiger te zullen slagen, had ik gedurende den winter eene reeks van magnetische waarnemingen gedaan en de ligging der pool zoo juist mogelijk verkregen, terwijl de helling van de magneetnaald, op de plaats waar ik mij bevond, 89^o overschreed. Deze waarnemingen staakten eerst bij het verlaten van het schip.

Ik nam vijf flinke matrozen meè, wier lichamen tegen de vermoeienissen der reis bestand schenen. Op den eersten dag liet de luchtgesteldheid niet toe magnetische waarnemingen te doen; eerst den volgenden morgen was ik daartoe in staat. Ik ontdekte toen dat de magnetische inclinatie 89^o 41′ Noordwaarts geklommen was en de Noordelijke punt van de horizontale magneetnaald zich ten Noorden 57^o Westwaarts richtte. Dus kon ik de door ons te nemen richting met zekerheid bepalen en den afstand van het doel onzer reis ramen. Wij bevonden ons toen op 69^o 34′ 45″ breedte, en 94^o 54′ 23″ lengte.

Na ongeveer 25 mijlen in gelijke rechte richting afgelegd te hebben, hielden wij den 31ⁿ Mei te 8 uur 's morgens halt. Wij bevonden ons toen, naar mijne berekening, op 14 mijlen afstand van de pool. Mijne haastigheid veroorloofde geen de minste vertraging. Ik besloot een groot gedeelte van onze levensmiddelen achter te laten. Aldus verlicht, hervatteden wij onzen marsch en bereikten in den morgen van den 1ⁿ Juni het oord, waarnaar wij zoo vurig verlangden.

Onze geestdrift over het volbrengen van eene taak, door een aantal Noordpoolreizigers te vergeefs beproefd, was zoo groot, dat wij niet wisten op welke wijze dien gelukkigen uitslag te vieren. Wij wenschten de noodige krachten en materialen te bezitten voor de oprichting van een reusachtig gedenkteeken op de plek, welke door de natuur niet gekenteekend was geworden. Intusschen begonnen wij onmiddellijk met onze waarnemingen. Zoodra wij ons onderzoek bekroond zagen, richtten wij een heuvel van kalksteenen op, welke op het strand lagen, en namen bezit van de Noordpool in naam van Groot-Brittannië en Zijne Majesteit Willem IV.

De plek onzer waarneming lag op 70^o 5′ 17″ breedte, 96^o 46′ 45″ lengte. De naaldhelling bedroeg 89^o 59′, dat is op eene minuut van den verticalen stand. De nabijheid der pool, misschien zelfs de plek harer juiste ligging dààr waar wij ons bevonden, werd bevestigd door de volslagen werkeloosheid der door mij medegebrachte horizontale magneetnaalden. Nog moet ik hier van een ander belangrijk feit gewagen. Professor Barlow had, gedurende onzen tocht, alle kromme en gelijk afwisselende lijnen op eenige graden tot bij haar vereenigingspunt getrokken. Bij onze terugkomst in Engeland ontwaarden wij met genoegen, dat de door ons aangeduide plek het centraal vereenigingspunt dezer lijnen was.

Het werd tijd de terugreis naar de bewaarplaats onzer levensmiddelen te nemen, want de medegevoerde voorraad was verbruikt. Wij vreesden dat hongerige beren of de nog vraatzieker Eskimo's het depot, waarop al onze hoop gevestigd was, zouden ontdekt hebben. Wij kwamen er 's morgens, en vonden gelukkiglijk alles aanwezig. Den 9ⁿ Juni bereikten wij de kaap Isabella, en den 11ⁿ eene plek waar ingsgelijks, volgens afspraak, levensmiddelen voor ons neergelegd waren. Naar onze berekening konden wij den volgenden dag het schip bereiken, en wij brandden van verlangen om den voorspoedigen uitslag aan onze kameraden mede te deelen; doch de wind en eene heftige sneeuwbui noodzaakten ons nog eenmaal te kampeeren. Eindelijk verzwakte de wind en hield de sneeuwbui op; moedig trokken wij weder voorwaarts en bereikten de Victory, na eene afwezigheid van acht en twintig dagen, door en door vermoeid, maar toch gezond.’

Den 19ⁿ October 1833 stapte Ross te Londen aan wal. Zijne reis had vier jaren geduurd en is een der vermaardste Noordpooltochten. Op een gehoor bij den koning toegelaten, bood hij Zijne Majesteit de vlag aan, die hij op het magnetisch aspunt van den aardbol ontplooid had, werd tot ridder baronet benoemd en met de Bathorde versierd. Te gelijker tijd schonk de Kamer der Gemeenten hem eene belooning van 5000 pond sterling, en verschillende buitenlandsche regeeringen boden hem andere vereerende onderscheidingen aan.

Ziedaar een kort verslag van de belangrijke ontdekking van John Ross, waardoor het ons duidelijk wordt dat men de pool levend zal kunnen bereiken. Schoon de polen der aarde en de magnetische polen niet samenvallen, mocht hij er op bogen zich in de nabijheid van 's aardrijks aspunt te bevinden. De vermoeidheid der manschappen laat zich licht verklaren, want acht en twintig dagen lang onder de opene lucht in de barre Noordpoolstreken moet zeer afmattend zijn, te meer daar zij vier bange en vervelend lange jaren in die gure gewesten doorbrachten, waarvan Tollens in zijne Overwintering der Hollanders op Nova-Zembla, getuigt:

[p. 17]

 

Vaarwel, rampzalig oord, misdeeld van elken zegen,

 

Geen voet betrede uw boôm, geen adem waaije u tegen;

 

Blijf onbezocht en woest en afgescheurd van de aard.

Als dichter moge Tollens dien wensch doen, gedachtig aan de veelvuldige gevaren welke de bezoekers dier woeste streken hebben te verduren; desniettemin vordert de wetenschap moedige mannen, die tegen de reusachtige krachten der ijsmassa's en de verstijvende koude, tegen sneeuwstormen, honger, dorst en de verschrikkingen van een maanden langen nacht durven te strijden tot heil der menschheid.

Antwerpen.

M.H. de Graaff.