De Vlaamsche School. Jaargang 22

[p. 115]

Edward Ducpetiaux.

Algemeen gekend is de naam van Edw. Ducpetiaux door de menigvuldige schriften welke hij in het licht gaf, door de vlijtige zorg gedurende een tijdverloop van meer dan 30 jaren besteed aan het algemeen



toezicht van de gevangenissen des lands, en door het werkdadig aandeel dat hij als algemeene geheimschrijver had aan de congressen van Mechelen. Minder gekend of meestal vergeten is de werkzame rol, dien hij vervulde in de omwenteling, welke de losscheuring onzer provinciën van Holland en het eigen bestaan van België ten gevolge had.

Edw. Ducpectiaux, den 29 Juni 1804 te Brussel geboren, deed schitterende studiën aan de universiteiten van Luik, Leiden en Gent, en verkreeg op den jeugdigen ouderdom van 21 jaren het diploma van advocaat. Doch hij verliet de pleitzaal om de pen in handen te nemen en op staat- en staathuishoudkundig terrein als schrij ver zich aan te stellen. De edelmoedige gevoelens die zijne schriften bezielden, hadden niet alleen het geluk niet van ieders goedkeuring in te winnen, maar zelfs werd hij voor twee zijner lettervruchten op eene willekeurige wijze gerechtelijk vervolgd. Eene eerste maal werd hij vrijgesproken van het hem te last gelegde misdrijf; doch eene tweede maal moest hij met een jaar gevangenisstraf en eene boete van 500 gulden betalen voor de vrijpostigheid welke hij genomen had van openlijk in den Courrier des Pays-Bas de willekeurige handelwijze van het bestuur te laken. Den 27 Januari 1830 werd hij der vrijheid teruggeschonken en denzelfden dag schreef hij in het zooeven gemelde blad eenen brief in denwelken hij zich gelukkig achtte een der slachtoffers der onrechtvaardigheid te mogen zijn en alzoo het zijne te kunnen bijdragen tot de ontwaking des lands en tot de veranderingen die zij moest teweegbrengen.

De verandering door Ducpetiaux en zijne vrienden te gemoet gezien, ging alsdan niet verder als tot de administratieve scheiding van België en Holland. Nieuwe misslagen door het bestuur begaan, bijzonderlijk de aanval van Brussel door de koninklijke troepen, en andere omstandigheden brachten nadien het verlangen, den wil en eindelijk de verwezenlijking van een onafhankelijk bestaan voort.

Den 25 Augustus 1830 borst de opstand in Brussel los en van de eerste dagen vinden wij Ducpetiaux als luitenant aan het hoofd eener wacht van burgers der hoofdstad. Hij was het die de eer en den moed had de eerste de Brabantsche vlag, die sedert dan de Belgische vlag is geworden, op te steken. Ziehier hoe hij zelf in een zijner aanteekeningen het feit verhaalt: ‘Van den eersten dag der onlusten, zegt hij wanneer de Hollandsche troepen naar het hoog der stad waren verdreven, werd te Brussel op verschillige punten de driekleurige Fransche vlag geheschen. Deze manifestatie, bewerkt door Fransche aandrijvers, die de bevolking wilden medesleepen, werd door een algemeen afkeuringsgeschreeuw veroordeeld. Vergezeld van eenen troep jongelingen en werklieden, aarzelde ik niet van overal de Fransche vlag neer te halen en die te vervangen door de oude Brabantsche vlag, die sedert dien tijd de Belgische vlag is geworden. Dit gebeurde onder andere aan het stadhuis onder de toejuiching van de saamgepakte menigte die de plaats vervulde. Van dien oogenblik was het, dat de beweging eene uitsluitend Belgische en nationale wending aannam, welke zij sedert dan heeft behouden.’

Ducpetiaux verbleef te Brussel tot daags voor de intrede van het Hollamisch leger. Als luitenant der burgerwacht en voorzitter van de Réunion Centrale stelde hij zijnen onvermoeiden ijver te werk om, zonder vertraging der nationale beweging, de goede orde te handhaven. Het gebeurde dat eenige gewapende benden, niettegenstaande het verbod der overheid, uit Brussel vertrokken, te Tervuren de hand legden op de paarden der Hollandsche maréchaussée en de diligence van Amsterdam tegenhielden. Aanstonds riep hij de veiligheidswacht, waar hij deel van maakte, bijeen en deed een besluit nemen dat de gepleegde ongeregeldheden afkeurde en de gestolene paarden onder geleide deed terugvoeren. Ook werd aan prins Frederik een brief gestuurd die de handelwijze laakte en de herstelling van het ongelijk aankondigde, en een tuchtraad ingesteld om dergelijke misdrijven te oordeelen.

Eene proclamatie van prins Frederik van den 21 September kondigde aan dat hij aan het hoofd zijns legers op Brussel aftrok, dat alle wederstand door de wapens zou teruggestooten

[p. 116]

worden, en dat alleen de bijzonderste aandrijvers van den opstand rechtmatig zouden gestraft worden. Geheel Brussel kwam in opschudding bij deze tijding, en in den avond van den 22ⁿ werd er ten stadhuize eene beraadslaging gehouden door de oversten der burgerwacht en de officiers der wijken. Er werd een adres opgesteld om den prins te verzoeken den optocht zijns legers op te schorsen tot dat de Staten-Generaal, in buitengewone zitting in den Haag bijeengeroepen, hun antwoord zouden hebben gegeven op de vraag van scheiding die hun was voorgelegd. Ducpetiaux, met deze zending belast, vertrok, met eenen anderen jongeling, met name Evrard, ten 11 ure 's avonds naar het algemeen kwartier des legers, te Vilvoorde. Doch prins Frederik weigerde de zendelingen - of de muiters, zooals hij hen noemde, - te zien, deed hen aanhouden en sterk gekneveld naar de kasematten van Antwerpen overvoeren. Twee dagen later werd den gevangenen aangekondigd dat zij door den krijgsraad veroordeeld waren om doorschoten te worden. Achttien dagen lang verkeerden zij in de bangste onzekerheid, zonder eenig nieuws van buiten. Gedurende het gevecht der Septemberdagen, werden door het bevel der militaire overheid te Antwerpen de klokken geluid om te doen gelooven dat het Hollandsche leger te Brussel de overwinning had behaald; het gelui der klokken, de gedachte dat zijne vrienden en strijdmakkers de schrikkelijkheden des oorlogs hadden te verduren gehad, het vooruitzicht des doods verscheurden het hart van Ducpetiaux en veroorzaakten hem een onzeggelijk lijden. In die schrikkelijke kasematten, zegde hij later, heb ik mijne grijze haren gewonnen.

Nuttelooze pogingen werden erbij prins Frederik aangewend om, door eene rechtmatige uitwisseling van krijgsgevangenen, Ducpetiaux uit den kerker te verlossen; maar nauwelijks was de prins van Oranje, tijdens het vertrek van Frederik naar den Haag, voorloopig met het bestuur des legers belast, of hij schonk Ducpetiaux en zijne makkers de vrijheid weder, doch onder voorwaarde van zich op de eerste aanvraag op nieuw gevangen te geven. Den 11 October kwamen zij in Brussel aan en werden met vreugde en toejuiching door hunne vrienden en strijdbroeders ontvangen.

Twee dagen later keerde Ducpetiaux naar Antwerpen weder om nogmaals over de uitwisseling der krijgsgevangenen te onderhandelen; doch zijne zending bleef vruchteloos, ten gevolge der stijfhoofdigheid van prins Frederik, die het bestuur des legers had hervat.

De strijd begon op nieuw. Ducpetiaux sloot zich aan bij het korps der moedige vrijwilligers die het Hollandsche leger naar Antwerpen deden afzakken en ook deze plaats ontruimen. Hij trad de stad binnen, waar hij weinige dagen te voren met eenen zekeren dood voor oogen zat, den 27 October, omstreeks 4 ure 's avonds, op het oogenblik dat generaal Chassé een regen van lood en vuur over de stad begon te werpen.

De wapenstilstand, die geteekend werd, gaf aan Ducpetiaux de gelegenheid om een weinig uit te rusten van de werkzaamheden waaraan hij zich sedert vierjaren had toegewijd. Den 29 November werd hij door het voorloopig bestuur algemeene opziener over de gevangenissen en liefdadigheidsgestichten des lands benoemd, en hij vervulde deze bediening tot den 26 Mei 1861, wanneer hij op eigene aanvraag zijn eervol ontslag mocht ontvangen. Het valt niet in ons bestek de diensten te ontleden welke hij in deze hoedanigheid aan het menschdom en het vaderland heeft bewezen; wij wilden enkel den strijder van het jaar 1830 beter doen kennen, wiens edelmoedigheid en vaderlandsliefde met het ijzeren kruis werden beloond.

Hij overleed te Brussel op 21 Juli 1868 (zie 1868, blz. 120), in den ouderdom van 64 jaren. Zijn stoffelijk overschot werd te Laeken ter aarde besteld.

XX.