De Vlaamsche School. Jaargang 21

[p. 158]

Philip van Commines en zijn lofdichter.
Vervolg van bladz. 151.

De dichter aanhoort met aandoening die droeve klachten, wanneer hij eensklaps zeven eerbiedwaardige vrouwen ziet te voorschijn treden; het zijn de vier zedelijke hoofddeugden: Voorzichtigheid, Rechtvaardigheid, Sterkte en Matigheid, en de drie goddelijke deugden: Geloof, Hoop en Liefde, die beurtelings de weduwe komen vertroosten, en hulde brengen aan den duurbaren overledene.

Ziehier de voorzichtigheid. Steeds heeft zij de gedachte des doods voor oogen, zooals blijkt uit de doodkist die zij op het hoofd draagt; in de rechterhand houdt zij den spiegel des gewetens en met de zift waar de linkerhand op steunt, zal zij het ware van het valsche, het goede van het kwade weten te scheiden. Zij is gewapend met het schild des geloofs, ter wijl schatten

de voorzichtigheid.

van goud voor hare voeten nedervloeien. Zij herinnert hoe de roemrijke man, dien Lodewijk XI als vertrouweling had te Pecquigny, die afgevaardigde was te Venetië, die den vrede herstelde tusschen de Florentijnen en Paus Alexander, hoe hij gedurende zijn leven boven alle anderen door zijne voorzichtigheid heeft uitgeschenen.

De rechtvaardigheid, op haren troon verheven, boezemt vrees en ontzag in door hare grootsche en statige houding; aan den eenen kant houdt zij de zinnebeeldige weegschaal, aan den anderen het onbloote dubbelsnijdend zwaard, waarmede zij de rechtvaardigen beschermt en de boozen bestraft. Zij looft Commines over het gezag dat hij had aan het hof van Lodewijk en verheft de bescherming die hij aan allen, aan armen en rijken, in zijne landeigendommen verleende.

De sterkte is afgeschilderd met een aanbeeld op het hoofd en eene pers onder de voeten. Zoo de stoffelijke macht, torens ondersteunt, de zedelijke temt en verplettert de ongeregelde driften, die door een gedrochtelijk dier ons worden afgebeeld. De sterkte van den afgestorvene heeft uitgeschenen in Italië, dat hij beter dan iemand kende, en wanneer de koning, zijn meester, tegen de Bretoenen oorlog voerde.

de rechtvaardigheid.

Op eene eigenaardige en aan het oog sprekende wijze is de vierde der zedelijke hoofddeugden, de matigheid, afgeschilderd.

de sterkte.

Zij heeft eenen toom in den mond om alle verlangens en genegenheden volgens de voorschriften der wijsheid in te teugelen. Het uurwerk dat zij op het hoofd draagt, herinnert haar

[p. 159]

gedurig al hare stappen te regelen, even gelijk de windmolen, op welken zij geklommen is, den wind in zijne zeilen teugelt en er al zijne bewegingen naar schikt. De matigheid heeft reden om Commines haren lof toe te zwaaien. Nooit zag men in hem eene bijzondere gemoedsaandoening, noch gramschap,

de matigheid.

noch vreugde, en bovenmate was hij nuttig aan Karel VIII, wanneer hij door zijne zoetvolle woorden zich wist aangenaam te maken aan de Venetianen.

het geloof.

Nadat de zedelijke hoofddeugden het verlies hebben uitgedrukt dat zij op aarde ondergingen door het afsterven van Commines, nemen de goddelijke deugden op hunne beurt het woord.

Het geloof draagt in de linkerhand de tafels der wetten aan het Joodsche volk op den berg Sinaï voorgeschreven, in de rechterhand het heilig Evangelie en eene brandende waskaars, en

de hoop.

op het hoofd eenen tempel, zinnebeeld der kerk. Zij heeft, zegt zij, den man verloren, die altijd haar eerde door de getrouwheid aan den gegeven eed, door zijne eerlijkheid tegenover de kooplieden en door zijne toegenegenheid voor de kerk.

Niet minder welsprekend is de hoop afgebeeld. De schuit die

de liefde.

zij op het hoofd draagt, is het schipken van Petrus, de kerk van Christus; die arme hut, die zij op de linkerhand heeft, is het huisje van Nazareth, waar de hoop der wereld voor de zalig-

[p. 160]

heid van 't menschelijk geslacht opgroeide. Die schup in hare rechterhand, spreekt zij niet van de hoop des landbouwers? en het vogeltje in de kooi onder hare voeten, is dat niet de ziel des menschen die zoekt ontbonden te zijn van de banden des lichaams om het voorwerp harer hoop door eene gelukkige verrijzenis te genieten? De hoop roemt de wetenschap van Commines en verheerlijkt zijne vreedzame diensten, en wakkert tevens de levenden aan om hem ten voorbeelde te nemen, ten einde eens met hem de vreugde des hemels te bezitten.

De liefde erkent men aan den pelikaan die zijne jongen met zijn eigen bloed spijst. Met de rechterhand toont zij haar van liefde brandend hart en houdt eene vurige vlam in de andere Ter gedachtenis der martelaren die uit liefde voor hunnen God het torment des vuurs doorstonden, heeft zij eenen gloeienden rooster onder de voeten. Philip van Commines heeft haar vereerd door al de goede werken die hij deed, door de aalmoezen aan kloosters en gasthuizen uitgedeeld, door de hulp aan zieken toegebracht, door het nuttig gebruik dat hij van zijne rijkdommen wist te maken.

De zeven genoemde vrouwen besluiten, dat zij geene betere gezellin kunnen verkiezen dan de waardige echtgenoote van hem, die haar altijd vereerd heeft.

Doch eensklaps verschijnt aan den dichter eene vrouw met licht omstraald, in eene helderschoone kleeding gehuld. Het is vrouw natuur die aan den dood verwijt, dat hij zulk een man tot slachtoffer heeft verkozen. Maar deze vindt zijne verontschuldiging in den wil van den Allerhoogste, die hem tot het geluk des hemels wilde roepen. Nauwelijks heeft de schrijver deze samenspraak ten einde toe nageluisterd, of hij ziet twee andere eerbiedwaardige personen verschijnen: mercurius, God der welsprekendheid, en apollo, God der wijsheid. Even als de vorige personen galmen zij hunne rouwklachten uit over den dood van den heer van Argenton. De schrijver wil de oogen verheffen om die personen aandachtig te beschouwen; doch allen zijn verdwenen. Eene edele vrouw, met name Frankrijk, gehuld in een fluweelen kleed van azuur, doorzaaid met leliën van goud, waarover zwartfloers hangt, reikt hem een tafereel toe, op hetwelk een grafschrift ter eere van den afgestorvene geschilderd staat. Het is een naamdicht in 34 verzen, waarvan de eerste letters het volgend opschrift uitmaken:

phelipes de commines segneur d'argenton.

Buiten het lofdicht van Commines, dat wij zooeven breedvoerig hebben ontleed, bestaat er nog een ander van den dichter Ronsard, dat meer gekend is, en dat men ook in het werk van den heer Kervyn kan lezen. Het is eene tweespraak tusschen eenen voorbijganger, die eene verklaring vraagt van een gedenkteeken dat ter nagedachtenis van Commines in de kerk der Groote-Augustijnen, te Parijs, was opgericht, en eenen priester die de gevraagde uitlegging geeft en gelijktijdig de glorietitels des overledenen doet kennen.

W.

Wat een land aan het onderwijs uitgeeft, spaart het uit op de gevangenissen.