De Vlaamsche School. Jaargang 21

XIV^e Nederlandsch taal- en letterkundig congres te Maastricht.

Donderdag, 26 augustus.

Eerste afdeeling. Deze derde zitting ving aan met eene redevoering van Theobald, uit Hamburg, over den Platduitschen tongval, ten betooge dat aan de Nederlandsche gewestspraken of spreektalen meer taalkundige opmerkzaamheid dient te worden gewijd, met welk doel onlangs te Hamburg een genootschap werd tot stand gebracht; spreker drukte onder andere den wensch uit, dat tusschen de Nederlanders en de Nederduitschers (namelijk zij die Platduitsch spreken) eene overeenkomst in de schrijftaal mocht worden getroffen, gelijk reeds tusschen Hollanders en Vlamingen is gemaakt. Hoogleeraar Kern handelde over de woordenboeken der verschillende spreektalen op Nederduitsch gebied en dr. de Beer, uit Goes, wees op de gelijkenis van Noordduitsche gewestspraken met sommige Nederlandsche spreektalen.

Daarna hield de heer Kern eene geleerde voordracht over het vraagstuk: wanneer de Fransche taal het Germaansch voor altijd uit het hof der Fransche koningen verdrong?

Ds. Hazebroek betoogde de wenschelijkheid der uitgaaf van een algemeen levensbeschrijvend woordenboek van Noord- en Zuidnederlandsche letterkundigen, en droeg te dezer gelegenheid, twee verzenstukken op de afgestorvene Vlaamsche letterkundigen Rosalie Loveling en Anton Bergmann voor.

Gedachten wisseling over het reeds op congressen van Gent en den Haag behandeld vraagstuk, of het niet goed zou zijn, in België, gelijk in Holland is gedaan, eene werking in te richten, ten einde te verkrijgen, dat de spelling der namen van steden en dorpen ambtelijk zou vastgesteld worden, volgens de afstamming der woorden.

De heer Heremans herinnerde, dat in het Haagsche congres besloten was, dat bij het schrijven der plaatsnamen de beschaafde uitspraak moet worden gevolgd en de afleiding dan slechts hare stem mag laten hooren, wanneer in samengestelde eigennamen de grondwoorden nog als afzonderlijke woorden in gebruik zijn en in de beschaafde uitspraak geene wijzigingen ondergaan. Het congres beval, deze beslissing te doen mededeelen aan de staatsbesturen der beide landen. In België was echter alles bij het oude gebleven. De redenaar hoopte, dat het gezond verstand een einde zal stellen aan de verouderde spelling der plaatsnamen. Omtrent een en ander ontstond eene vrij langdurige woordenwisseling, waaraan onder andere ook Kern en Beets deelnamen. Laatstgenoemde meende (waarmede Heremans verklaarde het niet eens te zijn) dat men in deze de gewoonte moet volgen en dat verandering in de spelling der gemeentenamen slechts aanleiding tot verwarring teweegbrengen zou. De heer Franquinet wees vervolgens, in dezelfde orde van gedachten, op het taalkundig nut van de archiefstudie en op het belang van meerdere kleine archiefverzamelingen. Hij wenschte aan eene commissie te zien opdragen het navorschen van de afstamming der gemeentenamen.

Odilon Perier hield eene lofrede op Prudens Van Duyse en besloot met het congres te verzoeken, nieuwe stappen aan te wenden bij het Belgische staatsbestuur, ten einde ‘het vroeger beloofde hulpgeld’ te bekomen, om ter

[p. 152]

eere van den grooten dichter een gedenkteeken op te richten.

Belangrijke redevoering van Van Vloten over het verdwijnen der zelfstandigheid van den volksgeest en de noodzakelijkheid eener zelfstandige ontwikkeling op gebied van kunst en wetenschappen, en, in verband daarmede, het versterken der zelfstandigheid der Nederlandsche taal, gezuiverd van alle vreemde woorden, voor de bereiking van welk doel de redenaar zeer veel verwacht van de uitbreiding van Vondels invloed. De heer Van Vloten ontwikkelde tevens zijne zienswijze aangaande de wijziging, die de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden behoort te ondergaan, ten einde tot het verlevendigen van den vaderlandschen zin en van de taalkennis doeltreffend mede te werken.

Na nog eenige beraadslaging werd de zitting gesloten.

Tweede afdeeling. Voorstel van Maurits van Lee, uit Brussel, over de wenschelijkheid van het laten drukken van meerdere gewichtige stukken, die in Holland en België in de archieven berusten. Sprekers: de voorsteller, Beijnen, J.A. Alberdingk Thijm, Vorsterman van Oijen, Van Vloten en Fredericq. Verzonden naar de algemeene vergadering.

Uitgebreide en in vele opzichten belangrijke gedachtenwisseling, over den invloed door de hertogen van Burgondië in de Nederlanden uitgeoefend, tusschen Paul Fredericq, Brill, Alberdingk Thijm en Beijnen.

Beschouwingen van den heer Hulsenbosch over de tiers de sol d'or.

Vele goede opmerkingen werden gemaakt over wat er moet gedaan worden om de belangstelling op te wekken voor de vele verwaarloosde verzamelingen van oude archieven in België en Holland. Onder andere spraken hierover Vorsterman van Oijen, Fredericq, Smits van Nieuwerkerke en de Wit, welke laatste mededeelde, dat hem bekend was, dat vele Limburgsche gemeentebesturen hunne oude archieven in het stof lieten vergaan en door ratten en muizen verknagen.

Hoe vond men in de middeleeuwen het noodige geld om kerken, stadhuizen, hallen, enz. te bouwen? Het beantwoorden dezer vraag had de heer de Wit zich ten doel gesteld. Onder andere zeide hij, dat de meeste groote kerken gebouwd werden door zeer rijke abdijen, die gansche gewesten in eigendom bezaten, dat soms de arbeid van gevangenen tot den opbouw der kerken benuttigd werd, dat men overigens daarbij meestal zeer traag te werk ging en men soms gedurende vier of vijf eeuwen aan eene kerk bouwde. Op de wereldlijke bouwkunst, zeide hij, dat de gilden den grootsten invloed uitgeoefend hadden, daar zij het waren, die zorgden voor den opbouw van belfort en raadhuis, terwijl zij soms ook bijdroegen tot het helpen bekostigen van kerkgebouwen. Door Paul Fredericq werd de opmerking gemaakt, dat de gilden gewoonlijk hare eigene kapel in deze of gene kerk hadden, dat zij zorgden voor de versiering dier kapel of van dezer altaar, door het bestellen van schilderijen, beeldhouwwerk, glasramen enz., dat vele gilden daarenboven gildehuizen hadden laten bouwen, die in schoonheid menig stadhuis overtroffen enz. Als bronnen waaruit gelden vloeiden voor het bekostigen van middeleeuwschen tempelbouw, noemde de heer Schols nog de giften van vorsten, prelaten en andere aanzienlijken, de opbrengst van rechterlijke of kerkelijke boeten enz.

Hiermede liep de vergadering af.

Derde afdeeling. Over wat de tooneelcritiek is en wat zij zijn moet en zoomede over het tooneel werd van gedachten gewisseld tusschen Jacobson (Amsterdam), A.J. Cosijn (Antwerpen), Conradi, Johan Gram en J. Nijhoff.

Om in volgende congressen nader behandeld te worden, werden door den heer Van Dijck, uit Amsterdam, de volgende vragen gesteld en toegelicht: ‘Bestaan er onoverkomelijke bezwaren om, evenals in Amsterdam, ook in Antwerpen of Gent een algemeen magazijn te vestigen van alle Vlaamsche uitgaven, b.v. sedert 1870 verschenen, dat magazijn voortdurend compleet te houden en door geregelde toezending van alle nieuwe boeken, in de Nederlandsche taal geschreven, steeds uit te breiden? Wat kan ter bereiking van dit doel door den Vlaamschen boekhandel worden gedaan? In hoeverre kunnen de Vlaamsche letterkundigen de vestiging van een zoodanig magazijn in de hand werken?’

Het laatste in deze afdeeling behandelde punt werd ingeleid door Peter Benoit, die met klem van redenen aantoonde, hoe wenschelijk het zou zijn, tusschen de Noord- en Zuidnederlandsche toonkundigen eene soort van verbond te stichten, welk voor doel zou hebben de wederzijdsche ondersteuning van Nederlandsche toonzetters en uitvoerders, het helpen opvoeren van eigenaardige Nederlandsche muziekgewrochten en de inrichting van een Nederlandsch muziektooneel. De vergadering besliste, deze gewichtige aangelegenheid aan de dagorde van het volgend congres te zullen doen stellen.

Algemeens vergadering. De uitvoerende commissie ontvangt in last, eene commissie te benoemen, voor het studeeren van de afstamming en het vaststellen van de spelling der Nederlandsche plaatsnamen. (Voorstel Franquinet.)

De Belgische afgevaardigde, de heer Delcroix, zal aan den Belgischen minister van binnenlandsche zaken de quaestie van het hulpgeld voor Van Duyse's gedenkteeken herinneren. (Voorstel O. Perier.)

Beslist eene commissie te benoemen, die zich werkzaam stellen zal, voor het aanknoopen van nadere betrekkingen met de twee Nederlandsche republieken in Zuid-Afrika.

De uitvoerende commissie gelast zich stappen te doen ten behoeve van de uitgaaf van meerdere oude archiefstukken.

Beslist stappen aan te wenden, om te verkrijgen dat het Muiderslot ingericht worde tot een rijksmusenm. (Voorstel Everts.)

Na gedachtenwisseling blijft aan de uitvoerende commissie, overgelaten, of al dan niet stappen zullen worden gedaan, tot het doen sluiten van eene overeenkomst met Duitschland aangaande letterkundigen eigendom.

Beslist te doen werken, opdat de schrijver van een tooneelstuk het recht verkrijge (?') de repetities van zijn werk bij te wonen. (Voorstel A.W. Jacobson.)

Voordracht van den eerw. heer Brouwers over der vaderen

[p. 153]

roem in de toonkunst, welk tot eene gedachtenwisseling leidt tusschen den spreker en de heeren Haex en de Jonge van Ellemeet.

Voordracht, door Ten Kate, van een gedicht: De nieuwe kerk te Amsterdam, en daarna, door mev. Lina Schneider, van hare Hoogduitsche overzetting van een stuk uit Da Costa's Vijf en twintig jaren, een lied uit 1848. Deze beide voordrachten werden warm toegejuicht.

De weledele heer de Jonge van Ellemeet bekwam daarna het woord, voor het toelichten van een zeer practisch voorstel, namelijk dat de congressen niet jaarlijks, maar tweejaarlijks zouden gehouden worden. De wenschelijkheid van dezen maatregel (waarop ook door ons, in onzen jaargang 1874, blz. 84, met een enkel woord de aandacht gevestigd werd) is in het oogvallend en het faalde den achtbaren spreker dan ook niet aan bewijskracht. De heer Donkersloot, die het voorstel bestreed, heeft geene enkele van de beweringen van den heer de Jonge van Ellemeet wederlegd en wij verwachten dan ook, dat de regelingscommissie van het volgende congres, aan wier waardeering de beslissing overgelaten werd, zich met de zienswijze van den heer de Jonge vereenigen zal. In alle geval, daarvan houden ons wij overtuigd, zal die binnen korten of langen tijd gevolgd worden.

Met eene hartelijke toespraak van den heer voorzitter Franquinet, en nadat Heremans de Maastrichtsche gastvrijheid in warme taal herdacht, den voorzitter eene welverdiende hulde gebracht had en Brussel verkozen was voor het houden van het xv^e congres, werden de werkzaamheden geëindigd en het xiv^e congres gesloten verklaard.

Vooraleer te scheiden, vereenigden zich 101 congresleden aan eenen vriendendisch in de Redoutezaal, waar alles om het gulst en vriendschappelijkst toeging, en de heildronken niet ontbraken. Wij vermelden hoofdzakelijk de dronken, ingesteld op den koning der Nederlanden en den koning der Belgen, door Franquinet, op den vooruitgang en den bloei der Nederlandsche letterkunde, door Desiré Delcroix, op de verbroedering tusschen Nederlandsche en Belgische letterkundigen, door Van Vollenhoven, op de commissie en de bureelen van het congres, door Odilon Perier. Nicolaas Beets droeg Maastricht ter eere een gedicht voor, waarover de heer Burgemeester Pijls zijnen dank betuigde, terwijl deze magistraat tevens een toast instelde op de gezamenlijke leden van het congres. Nog zij vermeld de begroeting van de Nederlandsche broeders, in het Platduitsch, door den heer Theobald, uit Hamburg, de dankbetuiging aan burgemeester en wethouders, uitgesproken in Maastrichtsche straattaal, door den heer de Beer, uit Goes, en de toast van den heer Straetmans, ter eere van de dagbladschrijvers, die van de congreswerkzaamheden verslag leverden. (Dankbaar vermelden wij hier, tusschen haakjes, den iever, door den heer Straetmans, wethouder van Maastricht, aan den dag gelegd, als voorzitter der bijzondere commissie voor de huisvesting der vreemde congresleden.)

Voordat zij de gastvrije stad verlieten, woonden de congresleden eene puike muziekuitvoering bij van het korps der dd. schutterij, in het Vrijthof, waar ook ten gehoore gebracht werd een zeer fraai lied. De Nederlandsche taal, op muziek gesteld door den heer Stille, van Maastricht, die zelf de uitvoering leidde.

Ten besluite mag van de vergadering in Maastricht getuigd worden, dat zij was een goed congres, welk het nuttige met het aangename in ruime mate paarde.