De Vlaamsche School. Jaargang 20

[p. 77]

Gedenkteeken der XVII^e eeuw in de Sint-Pauluskerk te Antwerpen.

Nevenstaande

teekening en houtsnede door jos. hemeleer.

plaat verbeeldt het zwart marmeren gedenkteeken van Hendrik van Varick, schoutet van Antwerpen in 1600 en zijne echtgenoote Anna Damant; het bevindt zich op het hooge choor, langs den kant van den Epistel, boven den ingang van den kelder, in de voormalige kloosterkerk der Predikheeren, thans de St. Pauluskerk te Antwerpen. Boven en nevens de portretten in steen van van Varick en zijne vrouw, die het gedenkteeken versieren, prijkten vroeger de wapenschilden der vereeuwigden; alsook achtkwartieren die men allen gaat herstellen rechts die van van Varick, Du Crois, van Berchem, en van de Werve; links die van Damant, Bave, Brant en van Liere.

Hendrik van Varick was ridder, burggraaf van Brussel, vrijheer van Boonendael, Bouwel en Olmen, lid van 's konings raad van oorlog; het ambt van schoutet ging van hem overop zijnen zoon Nicolaes in 1628. Hij overleed den 5ⁿ October 1641. zijne echtgenoote op 6 Mei 1630. Grootendeels door van Varicks toedoen zagen de Augustijnen zich te Antwerpen in staat gesteld scholen te stichten; door zijne bemiddeling kwamen gemelde kloosterlingen op 3ⁿ April 1608 in bezit van een uitgestrekt eigendom de brouwerij de Ketel, in de Everdijstraat palende tegen de Oudaen en de Kammer-

[p. 78]

straat; den 14ⁿ Augustus van hetzelfde jaar werd hun die erve van stadswege in eigendom geschonken. Bij Mertens en Torfs vinden wij hieromtrent het volgende opgeteekend: Zij (de Augustijnen) hadden geen tijd verzuimd, om hun klooster en scholen aan te leggen; reeds den 28ⁿ Augustus werd hunne bid plaats ingewijd door den bisschop Joannes Miraeus; den 30ⁿ September openden zij hunne scholen, waarover Nicasius Bax, een geboren Antwerpenaar, waarschijnlijk de eerste rector is geweest; zeven jaren later begonnen zij hunne kerk te bouwen, volgens de plannen en teekeningen van Wenceslaus Coeberger⁽¹⁾; hun beschermheer, Hendrik van Varick, legde den eersten steen.

Wie van Varicks gedenkteeken in de Predikheeren- of St.-Pauluskerk maakte, is niet bekend; stellig is 't een werk van een onzer goede beeldhouwers der xvii^e eeuw en wiens naam wellicht zou te vinden zijn in de archieven der kloosters van de Predikheeren te Lier of te Gent, want het schijnt, dat wijlen den zeer eerw. heer pasoor C.J. Van Vaerenbergh een gedeelte der oude archieven van het Antwerpsch klooster aan een der hooger gemelde kloosters heeft gegeven, zooals het overigens behoorde. Wij drukken langs dezen weg den wensch uit, aan gemelde kloosterheeren desaangaande eenige opzoekingen te willen doen.

Wij hopen nog de gelegenheid te zullen hebben, platen te geven naar andere gedenkteekens, sieraden of kunststukken uit de St.-Pauluskerk, die een van België's fraaiste en rijkst versierde tempels is en tot op het einde van de voorledene eeuw aan de Predikheerenorde toebehoorde. Zie nog over de Predikheeren- of St.-Pauluskerk de Vlaamsche School, 1861, bladz. 148. - 1870, bladz. 158 en 169.

(1) Zie de Vlaamche School, 1868, bladz. 165.