De Vlaamsche School. Jaargang 19

Terugkaatsing der klanken.

Vele dagelijksche proefnemingen bewijzen dat een klank, die de lucht doorsnelt, terugkaatst bij aanraking der trillende lucht met vlakten. Bij voorbeeld, indien men eenen klank verwekt op zekeren afstand van eenen wijduitgestrekten muur, wordt deze klank herhaald eenige oogenblikken daarna, en schijnt van den muur zelve te komen alsof een ander persoon van deze plaats antwoordde. Dit verschijnsel, bekend onder den naam van weergalm of echo, is niet zeldzaam en zelfs in sommige gevallen wordt de klank meermaals herhaald, zoo dat alsdan de echo meervoudig is. Het bestaan van dit verschijnsel valt licht te begrijpen, als men in aanmerking neemt, dat het oor gemakkelijk den tusschentijd van het tiende eener seconde kan waarnemen. Diensvolgens, wanneer men zich op eenen afstand van 17 meters van eenen muur bevindt, zal men gemakkelijk den teruggekaatsten klank van den oorspronkelijke kunnen onderscheiden, vermits de klank een tiende van eene seconde zal gebruiken om tot den muur te gaan en even zooveel tijd om tot het oor terug te kaatsen. Bij eenen grooteren afstand zou de verloopen tijd tusschen het vernemen der twee klanken langer zijn dan 2/10 van eene seconde; ook bestaan er weergalmen die verscheidene achtereenvolgende klanken herhalen, omdat men alsdan den tijd heeft deze uit te galmen voor dat de eerste klank terugkaatst.

In geval een klank terugkaatst tegen twee evenwijdige vlakten, zal hij verscheidene malen kunnen herhaald worden, tot dat hij eindelijk te flauw wordt om gehoord te kunnen worden. Dusdanige meervoudige weergalm bestaan te Verdun, tusschen twee torens op eenen afstand van 50 meters van elkander verwijderd; het is een twaalfmaal herhaalde weerklank; in Italië, te Simonetta, vindt men een veertigmaal herhaalden weerklank. De weergalm ontstaat niet alleen door terugkaatsing van klanken tegen harde vlakten, maar kan ook veroorzaakt worden op de vlakte van een water, of op die der wolken; ook verwekken doorgaans het losbranden van grof geschut op het water, en de buldering des donders eenen menigmaal herhaalden weerklank.

De terugkaatsing der klanken geschiedt op die wijze dat de hoek der terugkaatsing gelijk is aan den hoek des invals; ook wordt een klank bijzonder wel gehoord in de richting dezer terugkaatsing; om zulks beter verstaanbaaar te



maken, zullen wij veronderstellen dat een klank volgens de lijn A B in aanraking kome met de vlakte C D; dan kaatst deze klank terug volgens de lijn B E, en deze twee lijnen maken met de lijn B F rechtstaande op de vlakte C D, twee gelijke hoeken A B F en E B F. Daaruit volgt, dat klanken ook teruggekaatst worden door gebogene vlakten, vermits het punt der aanraking altoos kan beschouwd worden als zijnde het gedeelte eener platte vlakte, en dat de teruggekaatste klankstralen zich alle in een bijzonder punt vereenigen, zoodat een klank zeer sterk kan zijn in het punt der terugkaatsing eener sfeervormige holte, alhoewel hij zeer stil is in de andere punten der ruimte. Dat is de reden waarom twee personen, geplaatst aan de twee eindpunten eener eironde zaal, stil sprekende, elkander verstaan, zonder dat nochtans degenen die zich in het midden der zaal bevinden, hun gesprek kunnen hooren. De aard der vlakte tegen welke een klank terugkaatst, oefent eenen grooten invloed uit op deszelfs kracht. Bij voorbeeld, in

[p. 191]

kamers met wollen stoffen behangen, verstikt de klank in de nabijheid van lichamen die gemakkelijk eene trillende beweging ondergaan. Het is daarom dat men de snaren van een speeltuig doorgaans op klankgevende kisten spant. Een toongever (diapason)⁽¹⁾ brengt eenen stillen of krachtigen klank voort, volgens dat hij trillend in aanraking gebracht wordt met een hard lichaam.

Dr. F.J. Matthyssens.

(1) Stalen tuig samengestel uit twee takken, en gebruikt door muziekspelers, om den muziektoon te geven.