De Vlaamsche School. Jaargang 18

't Was te ver gekomen.

I.

Angstig en ongeduldig wachtte de jeugdige echtgenoote van den onlangs nog zeer beroemden kunstschilder Malvinus, op de terugkomst van haren gemaal. Zichtbaar gejaagd wandelde zij van de eetzaal naar de pronkkamer, blikte nu door de vensterruiten, dan naar de bloemen van het vloertapijt, terwijl hare gedachten verre van de voorwerpen die zij aanstaarde rondzwierven tusschen hoop en vrees.

Vermoeid naar lichaam en geest wierp zij zich eindelijk op eene prachtige sofa.

‘Waar toeft hij?’ vroeg zij zich af: en zij wrong bij die gedachte wanhopig de handen. ‘De spoortrein moet sinds een uur aangekomen zijn,’ zuchtte zij; ‘indien hij goede maren had, hij ware hier al lang terug’

Mishaagt de tentoongestelde schilderij; munt zij niet uit boven de schilderstukken van gewone kunstenaars, dan krijgt hij er slechts eene onbeduidende som voor of zij wordt in 't geheel niet verkocht,’ ging zij voort. ‘En wat dan? hoe betaal ik als 't zoo is onze huisschulden? De vleeschhouwer, de brood- en pasteibakker nog daargelaten, kom ik met geene tien duizend franken toe.’ En nu begon zij bij geheugen de sommen op te

[p. 2]

tellen, die zij aan modewerksters, kleermaaksters, bontwerkers en meubelleveraars schuldig was: allemaal menschen die hun geld hoog noodig hadden en volstrekt niet meer wilden wachten.

Een forsche ruk aan de huisbel onderbrak de treurige berekening der beeldschoone vrouw. Opgeschrikt rukte zij de zaaldeur open, terwijl de meid de voordeur ontsloot, en er ontsnapte haar een pijnlijke gil. Twee boodschaploopers kwamen met eene draagbaar geladen den gang binnen; en op de baar lag de groote schilderij die haar redden moest, in blank linnen gewonden, net als een lijk. Mijnheer Malvinus had op aanraden zijner vrienden de schilderij uit de expositiezaal getrokken, opdat zij door de beoordeelingen der gazetschrijvers geene nieuwe vlek zou werpen op zijnen naam, die reeds zooveel geleden had.

Doodsbleek geworden liet de jonge vrouw zich in eenen zetel zinken; en hare ontsteltenis loste zich op in tranen en gesnik. Nergens zag zij uitkomst.

‘Moest ik om zoo rampzalig te worden een weduwman van vijftig jaar huwen,’ kreet zij, ‘een man die mij wijs maakte dat ik hem mijn leven en mijn geluk mocht toevertrouwen! En ik, ellendig dwaashoofd, geloofde aan zijne schoone woorden; ik geloofde aan zijnen schildersroem en aan zijnen door zijn penseel gewonnen welstand.’

Terwijl de vrouw zoo zat te jammeren, kwam Malvinus binnen. Met kalm gelaat en vriendelijken blik naderde hij zijne echtgenoote.

‘Gij zijt bedroefd, Eliza,’ sprak de schilder, en hij wilde de hand der weenende vatten, maar de vrouw beantwoordde het teeken der vriendschap niet; zij ontweek den handdruk, en het hoofd draaiende verborg zij het gelaat tegen de hooge zetelleuning.

‘Ik heb de schilderij teruggenomen, om niet verplet te worden door de kunstcritiekers,’ zei de schilder; ‘maar daarom is het nog niet zeker dat mijn tafereel niet deugt, hoewel ik zelf aan zijne waarde twijfel. Wij moeten geduld hebben.’

De jonge vrouw richtte zich op.

‘Ha! gij twijfelt zelf aan zijne waarde,’ antwoordde Eliza, die zich door haar gejammer over de teleurstellingen in haar huwelijk zoodanig had opgewonden, dat zij hare misnoegdheid niet beheerschen en hare woorden niet meten kon.

‘Ha! gij twijfelt aan de waarde van uw eigen werk; gij beseft dat gij geen ware kunstenaar zijt. Weet gij dat die bekentenis weinig strookt met de pocherij die uwe huwelijksvraag aan mij, onervaren meisje, vergezelde?’

De kunstenaar zweeg. Hij wilde de vrouw die hij, niettegenstaande hare groote gebreken, innig lief had, laten uitjammeren, eer hij antwoord gaf.

‘Waar is nu dat heerlijk vooruitzicht dat gij mij hebt afgespiegeld? waar is die weelde, dat geluk, die roem, dien ik deelen zou?’ ging de door de kalme houding van haren man nog meer verbitterde vrouw voort; en van verwijt ging zij tot spotternij en van spotternij weer tot verwijt over, tot zij eindelijk met de vraag inviel: ‘hoe komt het dat gij ten tijde van uwe eerste echtgenoote scheppingen voortbracht die rijkelijk betaald werden?’

Hier schoot de getergde man uit de stilzwijgendheid die hij zichzelve had opgelegd.

‘Wilt gij dat weten, Eliza?’ vroeg hij met bevende stem.

‘Zou ik het anders vragen?’ antwoordde zij schokschouderend.

‘In mijn eerste huwelijk werd ik opgewekt en gesterkt, door eene vrouw die mij beminde en die benevens mij de kunst waardeerde en lief had. Denk niet, Eliza,’ ging de lijdende kunstenaar als met tegenzin voort, ‘denk niet dat ik uwe verwijtingen en bespottingen met verwijt wil betalen: neen, ik weet dat het onze al te gespannen toestand en voornamelijk uw gekrenkte trots is, die u zoo ver buiten uw karakter drijft; maar nu ik u geantwoord heb, moet ik uitspreken:

‘Hebt gij ooit anders dan met minachting op de tafereelen die ik in het begin van ons huwelijk schilderde nedergezien? Hebt gij niet gepoogd mij te ontmoedigen door het verachten van mijn talent? Hebt gij mij door tranen en gesmeek niet gedwongen het eenvoudige dat ik liefkoosde en begreep te verlaten, om scheppingen te beproeven boven mijne macht? Indien het waar is dat ik een gevallen kunstenaar ben, dan moet ik bekennen dat ik mij met open oogen in den afgrond heb gestort, om u te believen, maar opstaan zal ik: Malvinus is nog altoos Malvinus.’

‘Dat zijn allemaal woorden in den wind,’ zei de vrouw; ‘zeg liever hoe gij het gaat aanleggen om de menschen te betalen.’

‘Daar heb ik dezen namiddag bij het huiswaarts keeren aan gedacht,’ antwoordde de man. ‘Morgen geeft gij mij nauwkeurig de namen der personen op, die wij iets schuldig zijn, benevens het bedrag der schuld, en verder moet gij u met die zaak niet bekommeren.’

Eliza prevelde eenige onverstaanbare woorden, en ging, zonder zich verder om haren echtgenoot te bekommeren, naar hare kamer.

II.

Fijngevoelig was de schilder Malvinus een van die bevoorrechte schepselen, waarop de rampspoed geene overmacht heeft. In plaats van hem te ontmoedigen, schonk hij hem nieuwe kracht en moed tot den arbeid, zijn eenig wapen in den kamp tegen de wederwaardigheden des levens. Eenigszins ontsteld, was hij, na de hevige woordenwisseling met zijne vrouw te bed gegaan, en 's anderdaags stond hij op als een geheel ander mensch. Geen spoor van de teleurstellingen die hij den vorigen dag had beleefd, was op zijn gelaat te bemerken: met helderen blik zat hij in zijne werkkamer voor de teekenplank, en zijn geest zweefde op de vleugelen der verbeelding in het rijksgebied der kunst.

‘Gevonden!’ riep de kunstenaar, nadat hij eenen geruimen tijd in de hoogte had gestaard, en vluchtig dreef hij de teekenpen

[p. 3]

over den doek. Malvinus knikte zich zelve onder het arbeiden toe, en met stralenden blik en schier beweeglooze oogleden vloog het potlood over het linnen, tot hij een ontworpen tafereel toelachte, met eene zaligheid, die alleen de kunstenaar begrijpen kan.

Langen tijd bleef de schilder in verrukking zijne schets aanstaren. Zijne verbeelding herschiep de grijze lijnen van zijn stift in schitterende kleuren, en de nauwelijks afgeteekende beelden in levende wezens: de geniale man gevoelde zich de gelukkigste der stervelingen.

Eindelijk zonk de begeesterde uit het onstoffelijk gebied op de onzalige aarde neder; hij dacht aan zijne huiselijke omstandigheden; hij gevoelde, dat hij, gelijk alle bejaarde mannen, die eene jonge vrouw hebben getrouwd, te goed en te toegevend voor zijne Eliza was geweest; dat hij voor haar eigen geluk met haar moest omgaan als een man, en niet als een slaaf.

‘Eliza,’ zegde hij, toen hij 's middags met zijne vrouw alleen aan de tafel zat: ‘Eliza, hebt gij u met het opnemen onzer schulden bezig gehouden? ik zou gaarne orde in onze zaken stellen, voor ik mij aan het werk begeef.’

De vrouw antwoordde niet dadelijk: dit punt der woordenwisseling van den vorigen avond had haar den ganschen nacht slapeloos gehouden.

De schulden overgeven, rekening doen aan haren man, was dit geen afstand van haar gezag op huiselijk gebied? Hoe zou zij die schulden uitleggen? bij voorbeeld die zware schuld bij den haarkapper-parfumeur, bij de modiste en andere diergelijke? Kan een man oordeelen over de behoeften eener vrouw, die in kringen verkeert als die waar zij in omgaat?

‘Ik zou sommige rekeningen kunnen overgeven en andere achterhouden,’ dacht zij; ‘maar indien Malvinus van de uiterste goedheid tot de uiterste strengheid oversloeg, hoe zou ik dan de verzwegen schulden betalen?’ Die vraag kon zij niet oplossen, want de praalzieke dame was nog te rein om aan oneerlijke middelen te denken.

‘Zou het niet beter zijn,’ antwoordde zij na eenige aarzeling zeer zachtzinnig, ‘dat ik die zaken zelf vereffende? Geef mij de middelen op, en dan kunt gij u op mij verlaten.’

‘Neen, kind, neen, Eliza,’ zei de schilder, ‘dat ware in het oude gebrek hervallen. Den weg dien wij bewandeld hebben heeft ons ten afgrond geleid; en ik wil opstaan om vasteren grond te betreden. Geef mij de rekeningen en op bepaalden tijd zal ik alles voldoen.’

‘Op bepaalden tijd,’ hernam de vrouw, treurig het hoofd schuddend: ‘denkt gij dat de menschen nog willen wachten? Zij gunnen mij geenen dag, geen uur.’

De schilder bemerkte dat zijn voorstel de jonge vrouw sterk misviel, en nu zij daar bedroefd en onrustig voor hem zat, had hij medelijden met haar die hem den vorigen avond zoo wreed had getergd; doch zijn besluit stond vast, ook voor haar welzijn moest hij zijn plan uitvoeren.

‘Als ik zelf de schuldeischers spreek, zullen zij wel eenigen uitstel verleenen,’ bemerkte hij, ‘te meer daar ik hun de verzekering zal geven dat ik binnen eene maand zal betalen.’

‘Dat kunt gij niet,’ zei de vrouw meer en meer bekommerd, terwijl zij haren gemaal zoo vriendelijk mogelijk bekeek; ‘waar zou het geld vandaan komen? Is het op het teruggekomen schilderstuk dat gij rekent, nadat gij het wat hertoetst hebt?’

‘Waarlijk niet,’ antwoordde de goede man, ‘wij bezitten nog andere middelen, en daar er zonder vertrouwelijkheid geen huiselijk geluk kan bestaan, zal ik u die uitleggen. Ik zal de schilderstukken die wij over jaar op het tweede verdiep hebben geplaatst, verkoopen.’

‘Maar dat zijn oude vodden,’ riep de schildersvrouw: wie zal daar geld voor geven?’

‘Gij bedriegt u,’ antwoordde Malvinus, ‘daar zijn stukken onder van goede meesters.’

Eliza begreep dat zij weer te hevig had gesproken; neen, ditmaal was het met geen gepruil, met geene misnoegdheid, dat zij haren echtgenoot bedwingen kon: zoetaardigheid moest haar wapen zijn.

‘Als het zoo is,’ zegde zij, ‘wil ik u de vernedering sparen van als het ware de schilderijen uit te leuren; laat mij begaan, ik zal er de hoogste prijzen van te huis brengen.’

De schilder weigerde, en nu werd het der jonge vrouw duidelijk, dat zij het vertrouwen van haren echtgenoot en bijna allen invloed op hem had verloren.

Na eenige oogenblikken stilzwijgendheid die de schilder had benuttigd om den angt zijner vrouw te bespieden, herman hij vriendelijk:

‘Eliza, ik heb een meisje noodig om te poseeren voor eene nieuwe schilderij. Wilt gij zoo goed zijn de kleine Mina van zwager Noste voor eenige dagen te logeeren? Dit kind gelijkt nagenoeg aan mijn ideaal.’

De man verwachtte eene weigering: Eliza kon de familie Noste niet lijden. Vader Noste, een rijke molenaar uit een naburig dorp, was de broeder der eerste vrouw van den schilder, en de jonge vrouw verachtte de bloedverwanten harer voorgangster, en voornamelijk de lieve Mina, die door zekeren familietrek en ontluikende schoonheid het evenbeeld des schilders eerste bruid beloofde te worden.

De echtgenoot bedroog zich. De kinderlooze vrouw veinsde het voorstel met dankbaarheid aan te nemen.

‘Daar wij thans in omstandigheden verkeeren, die ons belet ten de gewone bezoeken te ontvangen, en ik niet dikwijls wil uitgaan eer onze zaken vereffend zijn, zal het gezelschap van het verstandig kind mij goed doen,’ antwoordde zij; en tot verbazing van den man, die meer tegenkanting tot uitvoering van zijn plan had verwacht, haalde Eliza de gevraagde schuldenlijst uit haren zak, met de woorden:

‘Alles wel ingezien, vriend, is het beter dat gij zelf handelt.’

‘Is de lijst nauwkeurig?’ vroeg de schilder.

‘Er ontbreekt geen enkele schuldeischer op,’ was het vast antwoord; en inderdaad, zelfs de namen van den haarkapper en de modiste stonden er op; maar de goedvind dier twee was niet aangeteekend. Die kleinigheden, verklaarde zij, zou ze zelf vereffenen uit eigen middelen: de ongelukkige meende iets

[p. 4]

gevonden te hebben waar zij wezenlijk die twee beschamende rekeningen kon mede voldoen.

(Wordt voortgezet.) Vrouwe Courtmans geboren Berchmans.