De Vlaamsche School. Jaargang 17

Het Coliseum te Rome.

(Zie bladzijden 49 en 56.)

Grootsch en indrukwekkend is het overblijfsel van het oud Rome, dat men het Coliseum, het amphitheater en Flavia's schouwburg noemt; grootsch door zijn reusachtig bouwgevaarte, indrukwekkend door de herinneringen die er aan verbonden zijn. Het kolossaal standbeeld van Nero, dat eertijds ter plaatse stond en eenvoudig weg de kolos werd geheeten, heeft zijnen naam aan den schouwburg, die door Titus en Vespasianus werd opgebouwd, nagelaten. Flavia's amphitheater of schouwburg, wordt hij ook genoemd naar den naam der familie waar gezegde keizers aan toebehoorden. Bij de Romeinen werd hij gewoonlijk Arena ('t zand) geheeten, naar het zand dat de binnenruimte bedekte, of Cavea (holte), naar den holronden vorm dien het inwendig vertoonde. Beide Latijnsche benamingen verkregen hierdoor de beteekenis van strijdperk, schouwburg, enz.

[p. 52]

grondplan van het coliseum.

Het Coliseum omschrijft een ovaal waarvan de groote middellijn eene lengte heeft van 200, de kleine van 167 meters; de buitenste omvang is 546, de hoogte 52 meters. Elk der drie benedenverdiepingen telde tachtig bogen op zuilen gedragen, terwijl het hoogste een effen muur uitmaakte, met kolommen versierd, waartusschen veertig vensters het licht lieten binnendringen. Het eerste verdiep is in Dorische, het tweede in Ionische, het derde in Korinthische bouworde; het vierde is in Korinthischen en Attischen stijl.

staande plan van het coliseum.

Aan de twee uiteinden van het gebouw waren twee groote poorten; de eene was aan de kampvechters voorbehouden, de andere was bestemd om de boomen, werktuigen en anderen toestel, in sommige spelen benoodigd, langs in te brengen. De andere deuren, die tot de overwelfde galerijen toegang verleenden, waren met nummers gemerkt en onderscheiden. Men ziet nu nog de nummers XXII tot LIV.

[p. 53]

doorsnede van het coliseum.

Treden wij thans het Coliseum binnen. De middenruimte met muren omgeven en tusschen de trappen ingesloten, was het der strijdbestuurders losgelaten te worden. Onder het strijdperk bestonden weleer leidingen, langs welke men het met water kon vullen; want de gevechten der wilde dieren en der schermers waren de eenige spelen niet, die in den schouwburg vertoond werden; soms liet men den grond met water onderloopen, dat men uit de badstoven van Titus haalde, en men voerde schuiten op dezen kunstvijver, om er scheepsgevechten te vertoonen. Boven den muur, die het strijdperk omsloot, was het podium, met balustraden en kleine kolommen versierd. Dit was de voorbehoudene plaats des keizers, magistraten en senatoren, der Vestaalsche maagden en andere aanzienlijke personen. Uit eerbied voor den grond door het bloed der martelaren geheiligd, en ook als voorzorg, door den tegenwoordigen toestand van het gebouw noodzakelijk gemaakt, werd het inwendig met eene dikke laag aarde aangevuld die de nog bestaande overblijfsels van het podium en andere benedenwerken aan het oog van den bezoeker onttrekt. Ofschoon het podium twaalf of vijftien voet boven den grond was verheven, zouden er de toeschouwers niet beveiligd geweest zijn tegen de aanvallen der wilde dieren die onder hunne voeten streden, zoo men het met geen traliewerk hadde voorzien, dat hen van het gevaar bevrijdde, zonder het gezicht te belemmeren. Er waren ook op den boord van het podium groote ronde balken, die op spillen ronddraaiden, wanneer de dieren eenige moeite deden om het te beklimmen. Het gebeurde nogtans enkele keeren dat zij schrik en wanorde in park waar de gevechten plaats grepen. Rond het strijdperk waren de wilde dieren in hokken opgesloten, om volgens beliefte de rangen der toeschouwers kwamen verspreiden. Om het gevaar nog meer te verwijderen, werden volgens het zeggen van Plinius, rondom grachten gemaakt die de dieren beletten van nader bij te komen. Boven het podium verhieven zich de steenen trappen die meest alle voor zitplaatsen, andere voor doorgangen dienden. De gedeelten tusschen de doorgangen begrepen, werden naar hunnen vorm, cundi (hoeken) geheeten, en onderscheidden de verschillige klassen van toeschouwers. De openingen langs welke deze binnentraden, mochten met recht de benaming dragen van vomitoria (spuwers, braakgaten), die met zooveel waarheid den volksvloed afschildert die zich aan de gegeven spelen kwam verlustigen. Zij schenen de menigte als te bespuwen. - Boven aan den muur ziet men buitenwaarts de openingen, en een weinig lager de ruststeenen, waar de balken doorkwamen en op steunden die het velarium moesten dragen. Het velarium of tent, uitgespreid om de aanwezigen tegen zon en regen te beschermen, bestond uit 240 zeilen; twee mannen hadden het bestuur van elk dezer; vier honderd-en-tachtig man waren dus aan dit werk gebezigd.

bedolven werken van het coliseum.

Allerlei gevoelens wellen om strijd in het hart op bij het bezoeken der grootsche puinen die van het Coliseum overblijven; de bewondering over de trotschheid van het gebouw wordt weldra onderdrukt door een gevoelen van afschrik voor de bloedige gruwelen die hier plaats grepen, en waar de heid nsche beschaving haar grootste vermaak in kwam scheppen;

[p. 54]

doch een heilige eerbied voor de plaats, die het bloed van duizende martelaren heeft gedronken, houdt de bovenhand in het gemoed van den christenen bezoeker. Daar kwamen de kampvechters hunne krachten, in bloedigen strijd, tegen elkander of tegen wilde dieren afmeten, en duizende toeschouwers - men schat op honderd duizend het getal dat in het Coliseum plaats kon vinden - waren op de trappen samengepakt om den overwinnaar toe te juichen. In het begin werden enkel misdadigers, slaven en krijgsgevangenen aan het bloedzuchtig vermaak der Romeinen geslachtofferd; later zag men ook edele en vorstelijke personen in het strijdperk treden, om met levensgevaar eenen ijdelen lauwertak in te oogsten. Zonder andere bewijzen zou de geschiedenis van het Coliseum u in bloedige letteren verhalen hoe verlagend, hoe wreed de vruchten zijn door de volksbeschaving voortgeteeld, wanneer deze niet door hoogere regels van geloof en godsdienst wordt geleid en ondersteund.

Ontelbaar is het getal der christene helden, die voor een verhevener doel, tot belijding en staving huns geloofs, in het Coliseum, onder den tand en de klauwen der wilde dieren, hun bloed vergoten om met de kroon der martelaren ten hemel op te varen. Na tot verschillige bestemmingen gediend te hebben, werd in 1750 het Coliseum door den grooten Paus Benedictus XIV aan de gedachtenis der martelaren, die daar de glorie des marteldoods vonden, toegewijd; ook werden er dan 14 kapellen of nissen met de 14 statiën van den kruisweg opgericht.

Tusschen het Coliseum en den praalboog van Constantijn stond de meta sudans (zweetende paalsteen), waar enkel een sierlooze steenhoop van overig blijft; het is daar dat de kampvechters zich kwamen reinigen, wanneer zij, met bloed en stof overdekt, het strijdperk verlieten.

Er valt nog aan te merken dat niet een steen van den schouwburg zonder gat of groef is. Waarschijnlijk dienden deze weleer om de steenen aan elkander vast te hechten met lood en koperen of ijzeren staven, die door de Gothen, tijdens hun verblijf te Rome in de V^e eeuw, er zouden uitgerukt wezen. Anderen zijn van gevoelen dat de groeven in de steenen werden gemaakt door de kramers en kooplieden die bij 't Coliseum stonden, ten tijde dat de Pauzen hun verblijf in het paleis van Lateranen hielden. De gaten zouden dan gediend hebben om er het houtwerk der kramers in te steken en de koopwaren voor te hangen. Doch de eerste veronderstelling schijnt de waarheid beter nabij te komen.

Zooals het blijkt uit de hier bijgevoegde plaatsneden is een groot gedeelte van het Coliseum - men weet niet bepaald door welk toeval - thans neergeworpen. De steenen werden weggeruimd en onder andere gebruikt voor het bouwen der paleizen Farnese en Barberini, der Kanselarij en der St-Marcuskerk.

E.P.K.