De Vlaamsche School. Jaargang 17

De sleutel. Een verhaal uit Zweden. (Vervolg, zie bladzijde 33.)

II.

Eenige jaren later zei de barones Dagobert tot de voedster harer dochter Emerence, de oude vrouw Tallqwist: Ik moet u zeggen, dat ik mijn kind niet zoo plomp en dik als uwe kleindochter wil zien opgroeien.

- Ja, mevrouw, Anna is plomp en dik, maar ze is, God zij geloofd, gezond en frisch, en als de jonge jufvrouw...

- Als die gezond was, wilt ge zeker zeggen, kwam het er weinig op aan, hoe ze opwies, viel de barones haar in 't woord. Ik zeg u eens en vooral, 't kind moet een corset hebben, want anders verliest ze haar postuur. Britje moet haar 's morgens rijgen en zorgen, dat de nestels straf spannen, of het arme kind groeit nog geheel scheef.

- Mijn arme jufvrouwke! zuchtte de oude bij het terugkeeren naar de kinderkamer. Arme Emerence! zeide zij, toen de kleine, met niets tevreden, bitter schreide, wijl ze niets kende, waarover zij zich verheugen kon. Daarentegen stoeide en ravotte in dezelfde kamer een ander kind, te weten Anna. Die was vergenoegd en kon zich verlustigen met de minste kleinigheid. Bij eene vergelijking dezer twee omtrent even oude kinderen, die met elkander waren opgevoed - want zoodra Anna loopen kon, had de oude vrouw Tallqwist haar als speelgenoot van de kleine Emerence bij de barones in huis weten te krijgen, - kon men niet nalaten een verbazend groot onderscheid te bespeuren. De barones had gedacht, dat de dochter van den armen huurboer eene soort van slavin voor hare eigene dochter zou worden; maar Anna had eene onverwinbare liefde tot vrijheid en wist zoo weinig begrip van alle omstandigheden en complimenten te krijgen, dat zij eene wezenlijke speelgenoot werd van de kleine freule, die daarbij niet verloor, maar integendeel 't weinigje levensgenot won, dat haar op de wereld was beschoren. De kinderen waren nu acht jaren oud, en Emerence scheen alles te kunnen worden, behalve schoon. 't Was een bleek, schraal kindergezichtje, met al de uitdrukking van pijnlijke angstvalligheid, welke 't op de opvoeding tegenwoordig toegepaste opsluitingsstelsel natuurlijk na zich sleept, - 't bedrukte uiterlijk, 't mistroostig gezicht, dat alle kinderen kenmerkt, die geheel binnenskamers grootgebracht en op stilzitten, stilzijn, stilspelen en al wat men verder deugd en fatsoenlijke manieren in een kind noemt, met man en macht gedrild worden. Ik voor mij ken geene andere voor een kind passende opleiding, dan die dat kind zelf gezond, blij en levenslustig maakt, die tot

[p. 50]

de harmonische ontwikkeling zoo goed van zijn lichaam, als van zijne ziel 't hare bijdraagt, - derhalve eene beredeneerde afwisseling van verpoozing, spel en onderwijs. De tijd komt toch buitendien snel genoeg, dat de spelen der kindschheid niet meer voorhanden zijn. - Daarentegen was Anna een fiksch kind en schepte vreugde in 't leven, alhoewel 't haar zwak niet was, zich veel om haar toilette bekommeren. Wel boende de oude grootmoeder haar iederen morgen 't frissche, lachende en zorgenvrije gezichtje blank en kamde haar 't blonde haar fatsoenlijk achter de ooren; doch het duurde niet lang, of in die lokken werd met de poezele handjes duchtig omgespeeld en geroezemoest, schoon die opschikingsmethode niet dikwijlder werd aangewend, dan wanneer 't neerhangend kapsel het vrije uitzicht belette. De kleine freule integendeel was van den morgen tot den avond even proper en net, en wachtte zich wel, iets aan toilet en opschik te bederven.

De kinderen waren nogtans goede vrienden samen, tot dat er iets kwam, dat aan de goede verstandhouding op eenmaal een treurig einde maakte.

Er was namelijk een zekere oude oom in de familie, die in de wandeling meestal kort weg ‘Oom Gabriël’ werd betiteld. Hij was een goed, gevoelvol mensch, en had zin voor het schoone en edele, zoowel in de natuur als ook in de kunst - met één woord, hij was een zonderling man, die niettemin vergunning had, om zonderling te zijn en te blijven, wijl hij verbazend rijk was en in Schoonen verscheidene goederen bezat. Oom Gabriël was ongetrouwd; want onder andere zonderlingheden had hij ook die van slechts eene enkele maal verliefd te zijn geweest, en toen deze speculatie misliep, zijn hart voor zich te hebben gehouden. Op zijn zeventigste jaar was de rare oom Gabriël dus nog jonkman.

Op een goeden dag kwam de voren vermelde gebrilde heer haastig bij de barones binnenstormen en bracht het groote nieuws, dat oom Gabriël in de stad, maar in een logement afgestapt was.

De barones haalde de schouders op en zei: Oom Gabriël is altijd een zonderling geweest en daar hij familie in de stad heeft, zou men zich over hem verwonderen, als hij een ander was, dan hij werkelijk is. - Lieve Gyllenpil, ge moet terstond naar hem toe.

Baron Gyllenpil was een inschikkelijk en zeer goed man, die in de aangelegenheden des huizes zelden te rade werd getrokken, maar slechts bij voorkomende gelegenheden als huisheer optreden mocht. Overigens was hij een goed kunstdraaier, speelde een weinigje piano en las veel Fransche romans, kortom, hij was iemand, die zijn leven op zijn uiterste gemak doorbracht en evenmin iemaad kwaad deed, als hij iets nuttigs uitvoerde. Hij leefde overeenkomstig zijn stand en zijn vermogen, en was overigens de man zijner vrouw.

- Lieve Gyllenpil, ga toch! zeide de barones. Gij moet oom Gabriël uitnoodigen, bij ons te komen; we zullen alle zorg dragen voor den lieven ouden man.

- Ja zeker, beste; ik wil mijn bonum officium doen, zei de baron. Zijn weinigje Latijn vergeet men toch niet! - Ik ga, en breng oom Gabriël hier.

- Een oprecht achtingswaardig man, die oude baron Gabriël, zei de heer met zijnen bril. Een oprecht origineel heer met een grijsaardskop, zoo als ik die wel van Titiaan heb gezien.

- Mijn goede Michaël, antwoordde de barones glimlachend, oom Gabriël is, om de waarheid te zeggen, een zot, maar hij is rijk - en hij is van plan, om ons kind tot zijne erfgenaam te maken.

- Ha zoo! - dan begrijp ik, hernam de goede Michaël, anders gezegd de koninklijke secretaris Pansarlerta, - dan begrijp ik. Ik zag seffens, dat hij veel van de kleine Emerence houdt. - Is zij lief? vroeg hij. - O ja, 't is een kleine engel, zei ik. - En vlug, vroolijk en frisch? want van moffende kinderen hou ik niet, zei hij. - Zij is de blijheid en aardigheid zelve, zei ik.

De barones zuchtte diep; - niets van dat alles was waar; 't was juist het tegendeel.

- Nu, beste Michaël, wat zei hij dan verder? vroeg zij met geheimen angst.

- Hij zei, antwoordde deze, dat hij van blijde, levendige kinderen hield; hij had de familie bezocht, maar overal - 'k vraag verschooning, dat ik zijne eigene woorden gebruik - maar hij had overal slechts vertroetelde en verwende poppekens gevonden, waar hij een afkeer van had. 't Verheugde hem, dat hij de kleine Emerence anders zou vinden.

- Misschien hebben wij hem dadelijk hier, zei de barones. Ik dien wel eens naar mijnen engel om te zien. - Adieu, beste vriend, ge zult mij wel verontschuldigen.

De huisvriend ging en de barones haaste zich naar de kinderkamer, waar men haar anders hoogst zelden zag. De voedster en het kind zagen de opgeschikte dame met verbaasde oogen aan en verwachtten beiden iets heel bijzonders.

- Och God, Emerence, wat ziet ge weer bleek en bedrukt, kind, begon de barones, het hoofd geheel met de gedachte aan ooms rijke erfenis vervuld. - Ge moet een vroolijk gezicht zetten en niet zoo zuur zien. Kom, lach dan toch, kleine, en wees vroolijk en blij. Wilt gij niet?

Onmogelijk; geen lachje kwam over de bleeke lippen, geen zonneschijn lichtte uit de diepliggende flauwe oogen. - Emerence, lach dan toch en wees vroolijk, kind! Wat! wilt ge niet? - Als mama u iets zegt, verkiest ge niet te gehoorzamen?

- Ja, ja, stotterde de kleine. - Ik ben zoo blij, o zoo blij, als gij maar niet kwaad tegen mij zijt.

- Ge zijt een wonderlijk meisje, antwoordde de moeder. Ge zijt blij, en hebt de tranen in de oogen staan. Ge maakt mij het kind nog geheel zot; misschien moet het arme schaap bij uw eigen dik kleinkind achterstaan? Nu goed; die zal hier dan niet langer in huis blijven. Emerence is immers heel versuft. Hoe is dat zoo, vrouw Tallqwist?

- Dat komt daar vandaan, mevrouw, dat de kleine freule zoo vroeg gedwongen is, geen kind meer te zijn. Daardoor is ze nu schuw en eenkennig, en heeft geen oprecht genot van haar leven.

[p. 51]

Zoo antwoordde vrouw Tallqwist, die wij reeds als verzorgster der beide kinderen kennen.

- Luister, vrouw Tallqwist, ge zorgt dat het kind dadelijk geregen en goed, maar eenvoudig gekleed worde. Zorg ook dat het haar goed krult en maak, dat het kind vroolijk wordt. En gij. Emerence, ge moet blij en wild zijn - hoort ge? Mama zegt, ge moet blij en wild zijn, als ge boven bij ons komt en daar een oud heer met grijze haren vindt. Ge moet hem, als hij u iets vraagt, vlug en verstandig antwoorden, zoodat ge ons geene schande aandoet.

Na deze teedere en bemoedigende toespraak, keerde de barones naar de zaal terug, om den ouden zonderling af te wachten, van wien zij zoo veel gehoord had, zonder nogtans zijn karakter te kunnen begrijpen, wijl zij de wezenlijke waarde of de erbarmelijkheid van eenen mensch even weinig kende of wilde kennen, als iemand, die geen zin voor de natuur heeft, er naar vraagt, hoe deze of gene heerlijke bloemen heeten en of zij heilzaam of giftig zijn.

Op haren weg door de lange reeks van vertrekken, die, gelijk reeds gezegd is, in de woning van den baron Gijllenpil tusschen de kinder- en de bezoekkamer ligt, werd zij op een ongewoon rumoer en een luid geschater opmerkzaam, en bij haar binnentreden zag zij een klein man met grijze haren, die met de kleine Anna speelde.

- Stil nu, kleine! zeide de grijsaard, terwijl hij opstond. Hij trad op de barones toe, zag haar scherp, doch niet onvriendelijk in de oogen en vroeg: Barones Gijllenpil, als ik mij niet vergis?

- Ja, zoo heet ik, antwoordde de barones vrij koel; want de oude kon in haar oog onmogelijk veel voornaams wezen.

- Braaf, kostelijk, nicht! hernam de oude. En ik heet Gabriël Gijllenpil en ben Dagoberts oudoom.

- Ha, oom Gabriel! riep de dame hoogelijk verrast uit. Duizendmaal welkom in onze kleine woning.

- Klein? herhaalde de oude heer glimlachend en zag eens rond; me dunkt, nicht, in deze kleine woning konden twintig gelukkige families plaats vinden en hadden honderd kinderen ruimte tot spelen in overvloed.

- Mijn man heeft u dus niet gevonden, beste oom? vroeg de barones op deze opmerking.

- Neen, nicht, neen; maar uwe dochter bevalt mij. Hei, wildzang! laat mijne arme slippen dan toch met rust! - Ze is gezond en darte, gelukkig en blij, en zoo zie ik liefst kinderen.

- Onze dochter? vroeg de barones.

- Ja, nicht, ge hebt eer van uwe opvoedingsmethode, - en kan oom Gabriël iets voor het kind doen, dan doet hij dat van harte gaarne, Kom hier, kleine, bij uwen oom op schoot; zoolang ik met mama spreek, zoolang moet ge stil en bedaard zijn; later spelen we weer.

Anna klauterde hem op den schoot en was zoo stil als eene muis.

- Ge vergist u, beste oom, begon de barones.

- Neen, nicht, wees gerust; dit kind met zijne frissche vroolijkheid heb ik duizenmaal liever, dan al de stijve, fijne poppekens, waaraan onze familie helaas! maar al te rijk is. Ik heb rondgereisd; overal heb ik kleine mirakelen, maar geene kinderen gevonden; een heeft mij Beethoven voorgezaagd en hare vingerkens uitgerekt als de pooten van eene spin; een ander wou Fransch met mij spreken, en de oudste dochter van barones Alexander, eene kleuter van pas elf jaar, begon van de letterkunde en wist God weet wat niet al. - Dat alles heeft mij in mijn hart zeer gedaan, want ik moest zien, hoe het beste, dat God geschapen heeft, een goed, blij en onschuldig kind, uit ijdelheid tot eenen papegaei verknoeid, van vrijheid tot slavernij, van geluk tot ongeluk gebracht wordt.

- Maar, lieve oom.

- Ja, nicht, ging de grijsaard, zonder zich te laten stooren voort, ik dank u hartelijk, dat gij in de familie de eenigste hebt willen wezen, die het kind een kind liet blijven, en, vervolgde hij met tranen in de oogen, ook ik werd tot zulk een kunstmensch opgevoed. Ach, wat heb ik als kind geleden, geweend en om verschooning gebeden; maar vruchteloos - men wou uit mij een wonder van gehoorzaamheid en geleerdheid maken, en preekte mij van 's morgens tot 's avonds van deugd voor. Wat was 't gevolg, nicht? Ik gehoorzaamde uit vrees, maar niet uit liefde; ik werd de geleerdheid bitter moe, voordat ik iets wist: mijne deugd werd een losse schil, die ik afschudde, zoodra ik durfde. Welnu, ik verviel dus tot velerlei verkeerdheden, gedroeg mij dikwijls genoeg erbarmelijk slecht; doch - om 't even, ging hij na eenige oogenblikken geroerd voort, wat eene vrouw, mijne moeder, bedierf, heeft eene andere vrouw, mijne bruid, weder goed gemaakt. Zij was eene vriendelijke ziel, een kind, een engel; zij reikte mij, den vallende, die op het punt was van te verzinken, de hand en leerde mij gaan; naderhand was het bijna, alsof ze mij al spelende een paar vleugels aan de ziel had gehecht, en ik werd blij en gelukkig, werd op nieuw een kind, voelde, hoe alle schuld, alle berouw uit mijne ziel week. O, nicht, ik werd op nieuw een kind, ik ben dat nu nog in mijnen ouderdom, en ik bid God, eens als een kind van mijn leven rekenschap te kunnen afleggen. - Hoe is 't, nicht? Ge ziet zoo zuur? Dank God voor dit kind, dat hij u als steun voor uw ouden dag heeft geschonken.

(Wordt voortgezet.)