De Vlaamsche School. Jaargang 16

Over de luchtpomp.

Dit tuig, tot het luchtledig maken bestemd, is in 1650 uitgevonden door Otto van Guericke, burgemeester van Maagdeburg. Het is door de hiervolgende plaat afgebeeld.

Afbeeldsel n^r 1, zijnde eene doorsnede. - Z Z is een zuiger die in de opening der pompbuis P P daalt en klimt bij middel van eenen steel S.

k is eene klep die van onder naar boven opengaat, wanneer de drukking volgens die wending een weinig grooter is dan die welke plaats grijpt van boven naar onder.

c t is de klep der pombuis. Deze klep wordt opgelicht wanneer de zuiger klimt, en wordt weldra door de bovenste plaat der pompbuis tegengehouden; alsdan schuift de zuiger op de lengte van den steel c t. Integendeel daalt deze klep, wanneer de zuiger ook daalt, totdat de kegelvormige opening o door den stop c gesloten is.

o v is de pijp der luchtpomp; haar einde v is eene vijs waarop men holle glazen bollen kan vijzen of andere voorwerpen, waaruit men de lucht wil pompen: p p is de plaat der luchtpomp en K is eene klok, welker boord nauwkeurig gelijk geslepen is om dicht tegen de plaat te kunnen aansluiten, iets dat men daarenboven kan vergemakkelijken met een weinig kaarsvet aan den rand der klok te strijken.

Om de werking der luchtpomp beter begrijpelijk te maken, zullen wij veronderstellen dat de zuiger zich op de helft der pompbuis bevindt, dat de klep c t open is, en dat de lucht der klok, der pijp en der pompbuis geene grootere drukking dan



die des dampkrings ondergaat. Men doet den zuiger dalen en welhaast wordt de opening o door den stop c toegesloten; ook kan de lucht der pompbuis niet tot de klok K terugkeeren; maar, door verdere daling van den zuiger gedrukt, opent ze de klep k om langs die opening weg te vliegen, zoodat er geene lucht in de pompbuis onder den zuiger meer bestaat, wanneer deze op het einde zijner daling gekomen is. De zuiger op nieuw opgelicht zijnde, zou het ledige onder hem bestaan, indien de klep c t de opening o bleef toesluiten; maar daar dit zoo niet gebeurt, komt de lucht der klok het ledige der pompbuis aanvullen, en de klep k blijft gesloten zoolang de zuiger klimt, omdat de binnendrukking altoos minder blijft dan die van den dampkring. Men doet den zuiger op nieuw dalen, de opening o wordt toegesloten, de lucht onder den zuiger wordt meer en meer gedrukt totdat derzelver veerkracht de drukking der buitenlucht overwinne en de klep k oplichte om weg te vliegen. Het is licht te beseffen dat, in geval de binnenruimte der pompbuis een tiende is der ruimte van de pijp o v en van de klok K, er voor elke klimming en daling des zuigers, een tiende der inbeslotene lucht zal worden uitgepompt.

De luchtpomp in haar geheel is afgebeeld in de plaatdeelen n^r 2 en n^r 3. De stelen der twee zuigers sluiten zich ineen met de tanden van een drijfrad, waaraan eene handhaaf gehecht is.

[p. 169]

Wanneer de eene zuiger klimt, daalt de andere. De sleutel der luchtpomp n^r 4, is eene kraan, die eene gewone opening en eene zijdsopening heeft. Deze laatste wordt met eenen metalen stop gesloten. Ingeval het ledige in het tuig moet blijven bestaan, plaatst men de zijdsopening langs den kant der pompbuis; tot het inlaten der lucht integendeel, draait men ze langs den kant der klok en men ontlast den metalen stop. Aan de luchtpomp is gewoonlijk nog gehecht eene soort van luchtweger, bestemd om de vermindering van de drukkingskracht der inbeslotene lucht aan te duiden. Deze luchtweger bestaat somwijlen uit eene glazen buis waarvan het boveneinde met de binnenruimte der luchtpomp ineenloopt, en het ondereinde in een kuipken met kwik gevuld, gedompeld, is n^r 3. Het kwik klimt in de buis wanneer men er de lucht uitpompt.

Soms ook bestaat de luchtweger uit eene gebogene glazen buis n^r 5, welker rechtstaande hoogte maar 7 duim is. Een gedeelte dezer buis is van boven gesloten en gansch met kwik gevuld; het andere is open. Deze luchtweger is met eene glazen klok overdekt en kan bij middel van een metalen bekleedsel op de luchtpomp gevezen worden. Het kwik, dat zich in het gesloten gedeelte des luchtwegers bevindt, begint maar te dalen wanneer de drukking der inbeslotene lucht door uitpomping, op het vierde der drukking des dampkrings gebracht is, en deze kwikdaling vermeerdert naarmate men de lucht uitpompt; ook kan men alle oogenblikken de drukking der binnenlucht afmeten bij middel van het verschil in de hoogte der twee kwikkolommen.

De luchtpomp is een werktuig dat tot het uitvoeren van menigvuldige proefnemingen gebruikt wordt.

D^r F.-J. Matthyssens.