De Vlaamsche School. Jaargang 15

[p. 162]

De onschuldig preventief gevangene.
(romantisch-historisch verhaal.)

III
(Vervolg en slot, zie blz. 142, 146 en 158.)

Keeren wij nu tot Louise en haar zoontje terug, welke wij in zulken ongelukkigen toestand hebben achtergelaten; en laten wij Karel op weg, om de zijnen te gaan zoeken.

Nadat Louise, als uit eenen droom ontwakend, verscheidene malen haren Karel te vergeefs had geroepen, kwam het gebeurde maar al te wel voor haren geest. Zij nam dan den kleinen Koos bij de hand, omhelsde hem en riep weenend uit:

- Arm kind! nu hebt gij geenen vader meer!...

Doch na eene poos besluiteloos doorgebracht te hebben, met het kind tegen hare borst gedrukt, en het met brandende kussen op het gelaat te hebben overladen, stond zij op en wierp zich, met den kleinen Koos nevens haar, voor het kruisbeeld neder en zij begonnen samen te bidden, opdat toch de waarheid spoedig zou mogen aan den dag komen. Twee volle uren bleven zij roerloos zitten; en Louise, als scheen zij door het gebed een weinig versterkt, richtte zich op en nam den kleine op nieuw op haren schoot:

- Zijt maar niet bedroefd, zegde zij, vader zal wel spoedig weêrkomen; wij zullen daar aanhoudend voor bidden.

- Komt vader dan van avond niet thuis? vroeg de kleine, die van al het gebeurde toch niets begrepen had; die leelijke mannen zullen hem toch geen kwaad doen, niet waar, moederlief?

- Neen, jongen; maar het kan toch wel zijn dat vader dezen avond nog niet thuis komt of morgen ook niet...

De tranen overstelpten haar en beletteden haar verder te spreken. En wanneer de kleine zijne moeder zoo zag weenen, weende hij ook, en vroeg haar dan gedurig:

- Lieve moeder, waarom weent gij toch? Ach! gij maakt mij zoo bang.

- Laat mij, lieve jongen, het doet mij zoo goed.

De avond was al spoedig aangebroken, en de tijd van eten daar; het was de eerste maal dat Karel aan de tafel ontbrak en de kleine vroeg ook alras:

- Komt vader nu niet eten, moeder?

Wat het hart dier ongelukkige vrouw op dat oogenblik gevoelde, kan men wel beseffen; ook was het haar onmogelijk iets te gebruiken, en na den kleine tevreden gesteld te hebben, en hij zijn boterham had gegeten, legde zij hem ter ruste en zij bracht den nacht slapeloos op eenen stoel, voor het bed van haren lieveling, door.

In deze houding bereikte zij den morgenstond, zonder dat de slaap haar de oogleden eene enkele maal had gesloten; altijd in diepe gedachten verzonken over het lot van haren Karel en over de toekomst, welke haar wachtte.

‘Wat staat mij in deze omstandigheid te doen?’ was de vraag, die zij onophoudelijk zich stelde, en zij kon daarop geen ander antwoord vinden, dan: met moed en geduld, zich aan de schikkingen des Almogenden te onderwerpen.

Dit deed zij dan ook, en zette zich al vroeg aan het werk, om datgene af te maken, wat zij nog onder handen had.

- Ja, zegde zij, nu is het aan mij, om in ons onderhoud te voorzien; zetten wij ons dus moedig aan het werk. Is dit af, dan zal ik wel naar ander werk uitzien.

De goede Louise had niet nagedacht, dat ook zij, door de ongelukkige beschuldiging van haren man, geen vertrouwen meer kon inboezemen; maar aldra was zij daarvan overtuigd.

Toen zij 't werk bij jufvrouw Janssens ging te huis brengen, werd zij niet half zoo vriendelijk als gewoonlijk ontvangen. Deze stond haar nauwelijks ter spraak. En hadde Louise, na haar geld te hebben opgenomen, niet nog om ander werk verzocht, zou zij zeker zonder een woord uit den mond der jufvrouw te vernemen, hebben moeten vertrekken; doch nu moest zij antwoorden:

- Neen, voor het oogenblik, heb ik niets te doen.

En toen Louise sterker aandrong en haren toestand uitlegde, dat zij nu voor alles moest zorgen, zegde jufvrouw Janssens:

- Hoor, ik wil het u maar in eens af zeggen: het is misschien wel ongelukkig voor u; maar als een man zich zoo verre kan vergrijpen, moet er de vrouw ook wel iets van weten, en zulke menschen verdienen mijn vertrouwen niet meer. Gij behoeft hier dus niet meer te komen.

En hoe Louise zich en haren man ook verontschuldigde, God tot getuige hunner onschuld roepend, het hielp allemaal niets. Het was genoeg, dat haar man gevangen zat.

Dit had de brave Louise niet verwacht; moedeloos, wanhopend keerde zij huiswaarts. Zoodra was zij niet binnengetreden, of zij borst in nog heviger snikken uit:

- Moet dan het ongeluk ons dubbel treffen! zegde zij; want dit zal nu overal het geval zijn; dit had ik toch van jufvrouw Janssens niet verwacht... Wat zal ons nog gaan overkomen?... Arme Karel! ongelukkig kind!...

Nogmaals vatte zij echter moed en deed nieuwe pogingen bij anderen. Eerst bezocht zij hare beste kennissen, waar zij eveneens werd van de hand gewezen; dan ging zij, op goed valle het uit, en soms gelukte zij er ook in een of ander gevoelig mensch aan te treffen, die, aangedaan met haar lot, haar eenig werk verschafte. Maar wat vermag de arbeid eener vrouw, vooral wanneer hij nog niet aanhoudend is, om in al de behoeften van een huishouden te voorzien?... Zij zag zich dan ook alras gedwongen een en ander van haren huisraad te verkoopen, om zich de dringendste benoodigdheden aan te schaffen.

Zoo waren er al verscheidene dagen verloopen, zonder dat zij iets van Karel kon vernemen. En na reeds alles te hebben beproefd, om hem slechts eens te mogen zien, bleef zij aanhouden, hoewel men haar iederen keer halsstarrig wegzond met de woorden: ‘Zoolang uw man geene bekentenis doet, moogt ge hem niet zien.’

Hoe meer dagen, hoe meer weken er vervlogen, hoe dringender de behoefte zich in het huishouden deed gevoelen. Bijna zonder werk, kon het niet anders, of allengs begon de gansche

[p. 163]

huisraad te verdwijnen, terwijl het eene stuk voor, het andere na moest verkocht worden, hoedanig zij zich ook behielp, om in het leven te blijven.

Dit was echter nog niet alles. Er waren haar nog andere beproevingen, andere hartverscheurende droefheden weggelegd, als ware het of zij de maat van ongelukken tot op den bodem moest ledigen.

Louise had den kleinen Koos nog altijd ter school laten gaan, deels om betere opleiding aan het kind te geven, ten andere om minder verstrooid te zijn, als zij werk had, of in hare eenzaamheid beter te weenen.... Op zekeren morgen, werd haar van wege den schoolmeester, anders een braaf, gevoelig man, die zelfs niet eens, sinds de inhechtenisneming van Karel, het schoolgeld in rekening bracht, aangezegd: ‘dat, tot groot spijt van hem, hij genoodzaakt was, haar te verzoeken, den kleine te huis te houden, want dat hij het grootste gedeelte zijner scholieren zou verliezen, dewijl niemand nevens Koos wilde zitten en men hem gedurig het ongeluk van zijnen vader verweet; later, als de zaak is afgeloopen, kunt gij hem weêr ter school zenden: ik ben natuurlijk gedwongen, voegde hij er bij, terwijl de ouders er tegen opkomen, en ook mijn brood hangt er aan.’

Niet lang duurde het, of er kwam nog eene nieuwe ramp opdagen. De eerste maand huishuur, die na de aanhouding van Karel was verloopen, had Louise door het verkoopen van een en ander nog kunnen voldoen; doch nu waren er sinds dien nog twee maanden verschenen. Het was onmogelijk voor haar, aan de betaling daarvan te kunnen denken, dewijl haar huisraad schier was uitgeput, en zij weldra genoodzaakt zou zijn, zelfs hare weinige kleederen voor een stuk broods te verwisselen. Dit belette niet, dat de huisbaas betaling eischte, en na haar reeds dikmaals te hebben doen dreigen, nu zelf was gekomen, om haar op de onbeschoftste wijze te zeggen, dat, zoo zij niet binnen tweemaal vier-en-twintig uren had betaald, hij haar op de straat zou doen zetten.

- Ach God! zegde zij, op hare knieën gevallen, nadat die onbarmhartige huismeester weg was, moeten dan alle ongelukken ons te gelijk treffen?.... Geef toch hulp, Heer!.... Weldra bezwijken wij van honger!.... Welhaast zijn wij zonder dak!

Doch op dit oogenblik sprong zij nog eens verheugd op: er kwam haar iets in het gedacht, wat zij tot heden had vergeten. Neen, zij behoefde zich nog niet op de straat te laten zetten.... Zij had nog goud. Ja, zij had, terwijl zij zat te bidden, ontwaard, dat zij nog het eenige gedenkteeken van hare afgestorvene moeder, een gouden kruisje, bezat, welk zij immer zorgvuldig met een lint op hare borst had gedragen. Dit laatste overschot, haar zoo dierbaar, en hoevele tranen het haar ook kostte, moest verkocht worden; de nood dwong, zij kon met haar kind onder den blooten hemel niet slapen! - Het was weldra tegen een weinig gelds omgeruild, doch genoeg om den vrekkigen huisbaas te voldoen en het overschot kon dienen, om de dagen van lijden nog wat te rekken. - Echter kon het niet lang duren. Dewijl er aan geen werk meer te komen was, waren eerst hare zondags-, daarna zelfs hare daagsche kleederen verkocht en kon zij gevolgenlijk, de drie volgende maanden huishuur niet voldoen, die al spoedig, in de grootste ellende, waren omgevlogen. De huismeester deed zich niet lang wachten, en toen hij overtuigd was, dat hij onmogelijk aan geld kon komen, volvoerde hij werkelijk zijn wreed besluit en zette de diep ter nedergedrukte Louise, met het weinige wat zij nog van haren huisraad bezat, op de straat. Het kostte haar veel moeite om ergens onder dak te geraken; eindelijk toch gelukte zij er in medelijdende zielen aan te treffen, die, bewogen met haar lot, haar innamen. Doch haar ontbraken nu nog de verdere middelen om te kunnen leven. En de behoeften werden nog dringender!... Want reeds was de maand November ingegaan; het weder begon guur te worden; dus moesten er, behalve voedsel, ook nog brandstoffen zijn. En niets meer om te verkoopen en het werk ontbrak haar. Waarmede kon zij nu zich en haar kind voeden?.... Reeds was het bed verkocht en rustten zij 's nachts op eene handvol stroo; tot deksel hadden zij niets meer dan hare kleederen; - en de nachten waren koud en de lichamen zonder voedsel en er was geen vuur om de trillende leden te verwarmen!.... Arme Louise! gij moet dan de grootste der vernederingen ondergaan!.... Gij moet dus gaan bedelen, wilt gij uwe dagen en die van uw kind nog eenigszins verlengen!....

Verscheidene dagen hadden zij en haar kind niets meer dan eens daags een stuk brood gehad, hetwelk zij, om hunnen grooten honger te stillen, met een glas water nuttigden; doch nu hadden zij den morgen te voren het laatste stuk brood gedeeld en het was reeds wederom avond geworden. Hartverscheurend tooneel voor eene moeder! Zou zij nu haar kind voor de tweedemaal zonder eten moeten ter ruste leggen? - Dit pijnigde haar zoodanig, dat zij in de grootste wanhoop verkeerde. Verscheidene malen was zij gereed om de deur uit te gaan, ten einde het medelijden der voorbijgangers in te roepen, doch evenveel malen sidderde zij terug, bij de gedachte aan het woord bedelen!

- Waartoe hebt gij mij toch veroordeeld, ô mijn God! riep zij uit; maar Gij wilt het; Uw wil zal geschieden!.... Ik kan toch mijn kind van honger niet laten sterven!...

En zij vloog de deur uit, en hoorde zelfs de kreten van haren kleine niet meer, die, zich nu alleen bevindende, nog meer beangst werd en heviger begon te schreien.

Het was reeds duister, toen Louise op straat kwam; dit gaf haar eenigszins moed. Zij trok hare muts dieper over hare oogen.

- Men zal mij dan nog zoo gauw niet erkennen, sprak zij tot zichzelve.

Maar door den eersten voorbijganger, een welgekleed heer, welken zij bevend de hand toereikte en eene aalmoes voor haar van honger bezwijkend kind afsmeekte, werd zij reeds verstooten.

- Men moet des avonds zoo laat niet bedelen; we kennen de streken van dat lui volk wel, was zijn antwoord, en gij ziet er nog jong uit, gij moet maar werken.

En toen zij zich dan eindelijk bekend maakte en zegde, dat zij geen werk kon krijgen, verwekte zij nog meer afkeer en

[p. 164]

werd heviger van de hand gewezen. Terugkeeren en moedig de dood te gemoet gaan, was het besluit welk zij al spoedig nam, liever dan zich nog aan grootere beleedigingen bloot te stellen. Maar toen zij wederkwam en haar kind, op het stroo uitgestrekt, van honger zag weenen, brak op nieuw haar hart en zij deed nogmaals eene poging om zich sterk te maken en alles te verduren, om haar kind aan den hongerdood te ontrukken... Zij snelde dus op nieuw ter kamer uit en bereikte aldra de straat....

Zij was nog niet lang weg, of er kwam iemand driftig de kamer ingeloopen.... Het was Karel, die, zoodra hij in vrijheid was gesteld, eerst naar zijne oude woning was gegaan en terwijl men hem niets van zijne vrouw kon zeggen, op zijnen zoek ging. Vol angst en vrees over de ontmoeting, die hem te wachten stond, was hij er eindelijk in gelukt hare woonst uit te vinden. Het huis binnentreden, de trappen opvliegen en zich in de kamer werpen, was voor hem het werk van een oogenblik... Niet weinig trof hem het eerste gezicht, dat zich aan zijne oogen vertoonde: zijn kind op eene handvol stroo uitgestrekt, bleek en afgemat, en toen het hem nog met gebrokene stem kon antwoorden, dat hij hem nog erkende... dat het van honger was, dat hij zoo lag, en dat zijne moeder was gaan bedelen, toen rezen Karel de haren te berge, en als een waanzinnige, sloeg hij zich voor het hoofd en vloog hij onder het uitbulderen van zware verwenschingen de kamer uit...

Louise was de eene straat in-, de andere uitgeloopen; verscheidene malen was zij op het punt om hare hand den voorbijgangers toe te steken, doch telkens werd zij als door eene hoogere macht teruggetrokken. Zij was zoo bevreesd, alsof zij eene zware misdaad ging doen. Eindelijk toch, door het aanhoudend roepen in haar binnenste: ‘mijn kind sterft van honger!’ nam zij het vaste besluit den eersten den besten, dien zij nog zou ontmoeten, aan te spreken. - Er daagde al spoedig iemand op; en door het licht der lantaarns had zij reeds van verre bemerkt, dat het twee vrouwen waren. Zij liep ze dan ook te gemoet; het was eene bejaarde jufvrouw met hare dienstmeid. Louise legde rond uit hare droevige omstandigheid bloot, en verwekte innig medelijden; zij behoefde dus voor de tweedemaal niet ongetroost huiswaarts te keeren en had nog alle hoop, haren lieveling van den dood te verlossen. De jufvrouw kon niet nalaten haar na te oogen en stond dan ook verstomd, over de snelle vlucht der ongelukkige, die in een twee drie bij eenen bakker was ingeloopen, een brood had gekocht en als een haas was verdwenen...

Het was dan bijna elf ure des avonds, toen Louise afgemat de trappen opklom, naar de legerplaats van den kleinen Koos snelde en hem een stuk broods gaf. Het kind scheen op den reuk reeds bij te komen. Nog lang duurde het echter, eer 't zooverre tot zich was, dat het aan zijne moeder de terugkomst en de droevige verdwijning zijns vaders kon verhalen...

Louise was ter neêrgeslagen door dit verhaal en haar eerste werk was, nadat zij haren lieveling behouden wist, op hare beurt uit te gaan.

De maat harer rampen was echter nog niet vol. - Zij liep te vergeefs den halven nacht; zij zocht nutteloos door al de straten der stad, druipende van angstzweet...; nergens vond zij een spoor van haren Karel.. Tegen den morgen kwam zij eerst terug, wierp zich op hare knieën en bad dat God haar toch voor verdere omheilen zou behoeden...

De klok had 9 ure 's morgens geslagen... Nog altoos zat Louise in dezelfde houding te bidden en te weenen. Een angstig voorgevoel had zich van haar meester gemaakt... Op eens wordt zij uit hare mijmering gewekt door een gerucht, welk van de straat in hare ooren dringt.... Eene draagbaar wordt voor het huis nedergezet.... En alvorens Louise, die op het gerucht was rechtgesprongen en de straat op wilde loopen, den tijd had gehad de deur te openen, bracht men het lijk van Karel, welk men uit de vest kwam op te visschen, in de kamer........................

Opheldering.

Frits, die op de bovenkamer in hetzelfde huis als Karel woonde, had zich op den dag des diefstals, behendig van de kleederen van Karel weten te bedienen en zoo zijne misdaad volvoerd. Hij had het gestolene in den grond verborgen; dit was ook de oorzaak, dat het gerecht bij de gedane huiszoeking, niets vond. En later, toen Frits, eindelijk bewogen met het innig lijden, welk hij den ongelukkigen Karel en de zijnen veroorzaakte, zich zelf aangaf, kwam ook al het gestolene te voorschijn.

Nu was weldra de geheele stad bewogen, met het ongelukkig lot van Karel Govers; maar het was te laat.... Ook was jufvrouw Janssens zoodanig aangedaan, dat zij er ziek van was, omdat zij de arme Louise zoo vernederend had weggezonden. Echter nam zij het vast besluit, haren man aan te moedigen, onverwijld voor het verdere lot der arme weduwe en het kind te zorgen. Hij voldeed aan dit verzoek, begaf zich naar Louise en deed alle moeite om haar te troosten en haar in te boezemen, dat zij in den wil van God moest berusten en zich niet aan de wanhoop mocht overgeven; want, zegde hij: er is hier nog een wezen aan uwe zorg toevertrouwd, en later, als God u tot zich roept, zult gij ook zooveel te meer voldoening smaken.

Nadat er aldus eenige weken waren vervlogen, gaf Louise aan den heer Janssens te kennen, dat zij onmogelijk in de stad kon blijven, waar zij zoovele ongelukken te verduren had gehad, en zij liefst in de eenzaamheid hare verdere dagen wilde slijten.

Het duurde dan ook niet lang, of de heer Janssens, die zich nu voor goed tot steun der weduwe wilde maken, had op het aanhouden van Louise een klein huisje aan eenen heikant gehuurd, met het noodige land tot haar onderhoud en tevens eene koe gekocht, in wier opbrengst zij haar bestaan kon vinden.

Zeven jaren had de weduwe Govers in deze eenzame plaats doorgebracht, toen wij hare kennis maakten, zooals men in het begin van ons verhaal heeft gezien. Dus zeven jaren nadat de preventieve gevangenis haar zooveel droevige kelken deed ledigen.

P.-J. de Somer.