De Vlaamsche School. Jaargang 15

[p. 113]

De reus Antigonus, te Antwerpen, 1866.

Het zal gewis de meeste onzer lezeren onbekend zijn dat het gemeentebestuur der stad Antwerpen, in den loop van dit jaar, den Reus, de Reuzin en al wat tot den ommegang behoort, bijna geheel en al, in een nieuw pak heeft doen steken, ja zelfs den Reus een nieuw en versch hoofd heeft doen geven. Dit alleszins belangrijk werk werd den kundigen beeldhouwer J. van Arendonck opgedragen, die het hoofd van den Reus uitvoerde, alsook de modellen van de dolfijnen enz., doch verhinderd door eene zware ziekte, was hij in de onmogelijkheid de Reuzin ook te vervaardigen, welke door eenen van 's meesters oude leerlingen, den heer E. de Plijn, uitgevoerd werd. (Zie blz. 117.)

Wil men kennis maken met de geschiedenis en de wederwaardigheden van Druon Antigoon en zijne gemalin, men leze de beschrijving van de Antwerpsche ommegang, door Johan van Rotterdam (Vlaamsche School, jaargang 1861, blz. 121), Herinnering bij het vieren der feestlijkheden, Antwerpen, 1861, door Lodewijk Robert (jaarg. 1862, blz. 36), Herinnering uit de Antwerpsche feesten van vroegere tijden, door wijlen Lod. Torfs, (jaarg. 1864, blz. 133 en volgende.)

teekening van f. gons, naar eene lichtteekening van c. van den nest, plaatsneê van ed. vermorcken.

De Reus werd vervaardigd in 1535 naar de teekening en onder de leiding van Pieter Coeck, die tevens bouwmeester, schilder en beeldhouwer was. Pieter Coeck werd geboren te Aalst, op 4 Juli 1507, volgens de aanteekeningen der heeren Rombouts en van Lerius, in de Liggeren der Sint-Lucasgilde. Torfs stelde de geboorte van Pieter Coeck verkeerdelijk in 1502. Men voege deze terechtwijzing bij de andere, voorkomende op blz. 85, aan het opstel van den heer E.V. van Gent, verschenen in de eerste aflevering des jaars 1869 van den Messager des sciences historiques enz. De plaat, die wij hier mededeelen, is geteekend en gesneden naar eene lichtteekening, genomen toen de Reus voor de laatste maal is uitgereden. Het is natuurlijk de eerste maal niet, dat de Reus herstellingen of veranderingen ondergaat. De vroegere vindt men meest alle vermeld in de bovengenoemde verhandelingen. Overigens was hij, in 1866, in grooten deele, nog zooals Grapheus hem heeft beschreven, ter uitzondering dat hij, in plaats van eene rozenkroon, een vergulden helm op het hoofd droeg, een zwarten in plaats van een rooden baard had en eene ketting met het vorstelijk naamcijfer, hem om den hals en op de borst prijkte. De Reus werd ook menigmaal, in koper of hout gesneden, teruggegeven en zeer waarschijnlijk niet geheel nauwkeurig, want, gelijk wij vroeger elders zegden, ‘onze voorvaderen hadden niet, zooals wij, de lichteekening ter hunner beschikking.’

Komen wij thans tot den uitvoerder of schepper van den oorspronkelijken Reus terug.

Pieter Coeck was hofschilder van keizer Karel; wellicht werd hem deze titel toegekend ter gelegenheid der leiding over de talrijke versieringen welke er te Antwerpen plaats hadden voor de blijde inkomst van keizer Karel's zoon, prins Philips

[p. 114]

van Spanje, breedvoerig beschreven door Cornelius-Scribonius Grapheus, verschenen in 1550, en die het genoegen had, vóór zijn dood, zijn werk in drie talen te zien uitgeven. Gemelde schrijver rekende dat er in het geheel 895 timmerlieden, 233 schilders en 498 beeldsnijders en andere werklieden voor het bovengemeld feest gewerkt hebben, en uit het volgende stuk blijkt dat het magistraat van Antwerpen maatregelen nam om het eigen domsrecht der samenstellingen enz. van Pieter Coeck te vrijwaren:

‘Geboden en vuyt geroepen by Janne Vanden Werve, onder-Schoutet, Burgemeesteren, Schepenen en de Raide van der stadt van Antwerpen, op ten XIX^e dach van septembri anno XV^c XLIX.

Men gebiet van Sheeren en vander stadt wegen, dat nyemant wye hy sy, schilders, beeltsnyders, druckers oft andere, hen en vervoirderen noch en pynen te conterfeyten, te schilderen, te snyden, te drucken oft te doen drukken, by wien dattet zy, ennige stucken, puncten, spectaclen, stellagien, arcken triomphalen oft andere diergelycke, noch oick eenigerhande descriptien oft inscriptien der selver vuyt te gevene, noch te latene vuytgane, opte corectie van den Heere ende van der stadt.’

Pieter Coeck was gezworen printer (drukker) in 1550, maar hij deed zijn werk trekken bij Gillis van Diest. Hij was een zeer bekwaam bouwmeester die de schilderkunst als studie beoefend had en derhalve kon leiden door zijne teekeningen, raadgevingen en werken in die vakken. Tot heden hebben wij er geene tafereelen van aangetroffen of aangeteekend gezien; integendeel deed hij zich reeds in 1533 als een bekwaam bouwkundige kennen, door een bouwkundig werk, overgezet uit het Italiaansch, en men mag zeggen dat het aan hem is, dat de Nederlanden de Romeinsche bouwkunde verschuldigd zijn; de stadsbibliotheek van Antwerpen, is in bezit van een exemplaar van bovengemeld werk, verschenen te Amsterdam in 1616. Het voert voor titel: Van de architecturen vyf boeken Sebastiani Serlii, overgeset uit d'italiaensche in nederduytsche sprake, door Pieter Coecke van Aelst.

Hij had ook vele jaren in Italië en Turkije doorgebracht, voor hij zich met der woon te Antwerpen vestigde.

Dat Pieter Coeck, hoofdzakelijk bouwmeester was, blijkt ons vooral uit de verhandeling, onlangs door P. Génard in het licht gegeven over de oude refugie der abdij van Tongerloo.

Pieter Coeck bekleedde met Victor Tant, spiegelmaker, in 1537-1538 het dekenschap der St-Lucasgilde; hij was de grootvader langs moederszijde van Pieter Brueghel den oude.

Hij overleed te Brussel, den 6ⁿ December 1550, en werd aldaar in St-Gaugericuskerk begraven.