De Vlaamsche School. Jaargang 15

De bisschoppen van Antwerpen en hunne wapenschilden.

De landstreek van Antwerpen maakte beurtelings deel der bisdommen van Tongeren, Utrecht en Kamerijk. De afstand die de steeds aangroeiende volksmenigte der talrijke steden en dorpen van hun geestelijk hoofd verwijderd hield, en de hieruit vloeiende moeielijkheid voor de kerkvoogden, om met de noodige zorg en waakzaamheid hunne onderhoorigen te besturen deden den H. Stoel, op aanvraag van den koning Philippus II, het besluit nemen de Nederlanden met nieuwe bisdommen te begiftigen. Door pauselijke brieven van Paulus IV (12 Mei 1559) en van Pius IV (11 Maart 1561) werden in de Nederlanden veertien nieuwe bisdommen, waaronder dit van Antwerpen opgericht, hunne oprichting bekrachtigd, de grenspalen afgeteekend en andere noodige punten vastgesteld.

De kollegiale kerk van Antwerpen was tot kathedrale en tot zetel eens bisschops verheven. Het nieuwe bisdom voerde voor wapenschild op azuur een met zilver omstraald beeld der Allerheiligste Maagd met het goddelijk kind Jezus op den rechterarm, den wassenaar onder de voeten en het hoofd omkransd en gekroond. De bisschoppelijke hoed van sinopel met wederzijds zes afhangende kwasten of kwispels bekroonde het wapenschild.

Hoe noodig ook voor het geestelijk welzijn, de instelling der nieuwe bisdommen ontmoette om verschillige redens en voorwendsels eene schier algemeene afkeuring en tegenwerking, en het was slechts in 1570 dat de eerste kerkvoogd van Antwerpen in bezit trad van zijnen bisschoppelijken stoel.

Wel is waar, Philippus Nigrius¹ had reeds in 1559 van den koning² zijne benoeming tot den zetel van Antwerpen ontvangen, maar vooraleer ingewijd of aangesteld te zijn, overleed hij in 1563.

1 Philippus Nigrius, bijgenaamd de Campo, van Italiaanschen oorsprong, voerde in zijn wapenschild van zilver een moorenhoofd, omkranst met zilver en vergezeld van drie vijfpuntige sterren van azuur, twee boven en eene onder. Zijne leus was: Candida de nigris. (Wit van zwart.)

2 Door vergunning van Paulus IV en Pius IV werd het recht van benoeming aan den koning en zijne opvolgers toegekend.

[p. 45]

I. FRANCISCUS SONNIUS is de eerste die als bisschop te Antwerpen gezeteld heeft. Door den koning naar Rome afgevaardigd, had hij grootendeels de inrichting der nieuwe bisdommen bewerkt en keerde weder met den eertitel van protonotarius. Den 10ⁿ Maart 1560 werd hij als eerste bisschop van 's-Hertogenbosch aangesteld en in 1562 ingewijd. In de maand Juli 1568 ontving hij van den koning zijne benoeming tot den stoel van Antwerpen, en de paus Pius V stemde den 13ⁿ Maart van het volgend jaar in deze verplaatsing toe. Den 1ⁿ Mei 1570 werd Sonnius met groote plechtigheid te Antwerpen ontvangen en zijne kathedrale binnengeleid. Meer nog door werken en tegenspoed dan door jaren uitgeput, overleed hij in bijna zeventigjarigen ouderdom te Antwerpen, den 29ⁿ Juni 1576.

‘De meeste schrijvers melden, zegt Coppens,¹ dat de eigenlijke

SINE ONERE NIHIL.

naam van dien kerkvoogd was, Franciscus vande Velde, dat hij te Zon (dekanaat van Eindhoven) werd geboren en daarom Sonnius is genoemd. Het schijnt echter dat men zich heeft vergist, zoowel in deszelfs geslachtsnaam als in de vermelding van deszelfs geboorteplaats. Men vindt in de bijvoegsels op het Vaderlandsch Woordenboek door Jacobus Kok eene lijst van het geslacht van van Zon dat in 1799 nog bestond, waarin, volgens volledige bewijzen en aanteekeningen, gezegd wordt, dat Frans van Zon, bisschop van 's-Bosch en later van Antwerpen, de jongste zoon van Gerold van Zon en Ida du Champ of van de Velde geweest is en dat hij den 12ⁿ Augustus 1507 te Mierlo (dekanaat van Helmond) werd geboren.’

Wij laten aan anderen over te beslissen of Sonnius de oorspronkelijke of aangenomene naam is; het is echter zeker dat het bijzonderste stuk van zijn wapenschild er op zinspeelt. Het draagt op azuur eene gouden zon vergezeld van drie molenijzers van zilver² met ruitvormige opening, twee in het hoofd, een in de basis. De spreuk is: Sine onere nihil (Niets zonder last).

II. Sonnius had moeielijke tijden beleefd; zij werden onstuimiger na zijnen dood. Meer dan tien jaren bleef de bisschoppelijke kerk van herder beroofd en het was slechts in de maand Maart 1586 dat de nieuwe kerkvoogd benoemd werd.

LAEVINUS TORRENTIUS (Lieven van der Beken) op 8 Maart 1525 te Gent geboren, ondernam na voltrekking zijner studiën in beide rechten aan de hoogeschool van Leuven, eene reis naar Italië, waar hij om zijne wetenschappen welhaast de achting en vriendschap der geleerdste kardinalen verwierf. Wedergekeerd, bekleedde hij verschillige ambten aan het bisdom van

DEUM SEQUERE.

Luik en het was niet zonder zijnen tegenzin dat hij verheven werd tot den bisschoppelijken stoel van Antwerpen, waarvan hij bezit nam den 15ⁿ December 1586. Den 10ⁿ September van het opvolgend jaar ontving hij de bisschoppelijke wijding in de kerk van O.-L.-V. te Vilvoorde. De koning wilde hem naar den aartsbisschoppelijken zetel van Mechelen verplaatsen, wanneer hij door den dood te Brussel den 25ⁿ April 1595 werd weggenomen. Het wapenschild is van keel met vijf ringen van zilver in Sint-Andrieskruis geplaatst. De leus: Deum Sequere (Volg God). III. GUILIELMUS DE BERGHIS (van Berghen), te Antwerpen in het jaar 1551 uit het edel geslacht der baronnen van

MOMENTO AETERNITAS.

Grimbergen geboren, had zich in zijne jeugd in de wetenschappen geoefend aan de hoogescholen van Leuven, Dole, Padua, Bologna en Rome, en na in de laatstgenoemde den graad van doctor in de rechten bekomen te hebben, werd hij als huisprelaat Zijner Heiligheid Gregorius XIII benoemd. Den 29ⁿ Maart 1598 werd hij in de kathedrale van Antwerpen bisschop gewijd door den metropolitaan van Mechelen, Matthias Hovius, bijgestaan door de kerkvoogden van Gent en 's-Hertogenbosch.

1 Nieuwe beschrijving van het bisdom van 's-Hertogenbosch, I D., blz. 218.

2 Sommige schrijvers geven de molenijzers insgelijks van goud.

[p. 46]

Drie jaren bestuurde hij met veel iever en vrucht het bisdom van Antwerpen tot in 1601, wanneer hij tot den aartsbisschoppelijken stoel van Kamerijk geroepen werd, waar hij op 27 April 1609 het tijdelijke met het eeuwige verwisselde.

Het wapenschild is doorsneden; het eerste gedeelte rechts van sabel met leeuw van goud, getongd met keel, links op goud drie palen van keel; het tweede van sinopel met drie malies van zilver. De zinspreuk is: Momento aeternitas (Op een stond de eeuwigheid).

(Wordt voortgezet.)