De Vlaamsche School. Jaargang 14

Tiende taal- en letterkundig Congres, te 's-Gravenhage.
Zondag, 30 Augustus 1868.

De congresleden vereenigden zich, tegen zeven ure des avonds, in het gebouw der teeken-academie; de zaal was versierd met de wapenschilden van de verschillende steden, waar de vorige congressen plaats hadden. Langs beide kanten der stellage, waarop het bureel des anderendaags moest zetelen, prijkten de borstbeelden van Leopold II en Willem III, en daarboven de wapenen van Holland en België, met vlaggentrossen omringd. Aan het uiteinde der zaal verrees het wapen van 's-Gravenhage, omringd van geel en zwart, de stadskleuren.

De heer W.-F.-G. Nicolaï, bestuurder der koninklijke muziekschool, trachtte het feest op te luisteren met eenige stukken op het orgel uit te voeren, waartusschen het Wien Neêrlands bloed den algemeenen geestdrift opwekte. Ten zeven ure traden de burgemeester, de wethouders en leden van den gemeenteraad binnen. De achtbare heer burgemeester, Jhr. Mr. F.-G.-A. Gevers-Deynoot nam het woord, en hield de volgende rede:

Mijne heeren! Het gemeentebestuur van de koninklijke residentie heet u, congresleden uit België en Nederland, hartelijk welkom binnen 's-Gravenhage.

Het Nederlandsch taal- en letterkundig congres is in vorige jaren in de voornaamste steden van België en Nederland vergaderd geweest; 's-Gravenhage heeft dat voorrecht nimmer genoten; het is er trotsch op, zoovele geleerden en letterkundigen in zijn midden te zien, wier doel en streven is, verlichting en beschaving te bevorderen.

De koninklijke residentie ontvangt u, Mijne Heeren, als vrienden! (Toejuiching.)

Vele en hoogst gewichtige werkzaamheden op taal- en letterkundig gebied zullen door u gedurende de congresdagen worden behandeld.

Dit zal voorzeker door u allen met de meeste belangstelling en nauwgezetheid plaats hebben, en, zoo wij hopen, rijke vruchten voor onze letterkunde dragen.

Het gemeente bestuur der koninklijke residentie brengt u allen, Mijne Heeren, bij uwe aankomst een hartelijken, welgemeenden welkomsgroet toe, en het vleit zich dat gij bij uw vertrek de overtuiging zult hebben erlangd, dat in ons vaderland taal- en letterkunde op hoogen prijs worden gesteld, en dat in het vrije, onafhankelijke Nederland gulle gastvrijheid heerscht.

Namens het gemeentebestuur zal ik u den eerewijn doen schenken, maar men heeft mij verzocht eerst het woord te geven aan den heer de Vries.

Daarna sprak D^r M. de Vries, als vertegenwoordiger van het Nederlandsch staatsbestuur, den vergaderden toe:

Het heeft Z.M. onzen geëerbiedigden koning behaagd mij den eervollen last op te dragen, om namens de Nederlandsche regeering u allen, hier tot bijwoning van het X^e Nederlandsch taal- en letterkundig congres te zamen gekomen, welkom te heeten.

Met vreugde kwijt ik mij van die vereerende taak, want het is mij een genoegen, u hier welkom te heeten, u, die hier uit verschillende oorden van Noord-Nederland zijt samengekomen, maar ook vooral onze taalbroeders uit het Zuiden, die met ons zijn opgekomen.

Uwe opkomst hier getuigt dat vroegere congressen, in het Noorden gehouden, goede herinneringen bij u hebben achtergelaten en dat gij verlangdet op nieuw met ons samen te zijn.

Onze congressen hebben een schoon en edel doel. Niet alleen om de studie der Nederlandsche taal en den bloei der letterkunde aan te kweeken, maar vooral om den broederband nauwer aan te binden, die tusschen Noord en Zuidbestaat en het bewustzijn op te wekken van die Nederlandsche nationaliteit, die niet alleen hier in het Noorden bloeit, maar ook in Zuid-Nederland zich krachtig vertoont.

De Nederlandsche regeering, gelukkig in de goede verstandhouding met het Belgische gouvernement, en erkentelijk voor hetgeen door dat gouvernement gedaan wordt voor Nederlandsche taal- en letterkunde, wenscht dat er vele goede vruchten mogen komen van ons congres tot nut van onze taal- en letterkunde, maar inzonderheid tot toehaling van den broederband, tot bevestiging van die eendrachtige gezindheid tusschen Zuid- en Noord-Nederlanders.

Dit congres belooft in ieder opzicht bij de vorigen niet achter te staan; het belangrijke programma heeft onderwerpen aangekondigd, die gelegenheid openen zullen tot beraadslaging, vruchtbaar voor de Nederlandsche natie en voor den bloei van de Nederlandsche letterkunde. Daarom stelt de regeering er hoog belang in en verheugt zij zich, u vergaderd te zien, daarom heet zij u hartelijk welkom!

Moge dit congres in belangrijkheid niet achter staan bij de vroegere, maar die, zoo mogelijk, overtreffen; en moge ook dit congres eenmaal in de geschiedenis onzer taal- en letterkunde met vreugde en dankbaarheid kunnen worden herdacht!

Nu was de beurt aan den heer Désiré Delcroix, den afgevaardigde van het Belgisch staatsbestuur, die zich volgender wijze uitdrukte:

Ik heb de eer en het genoegen het X^e Nederlandsche taal- en letterkundig congres den groet over te brengen, van den minister van binnenlandsche zaken van België, die mij wel heeft willen belasten, het Belgische staatsbestuur op dit congreste vertegenwoordigen.

Dat staatsbestuur stelt het hoogste belang in de werkzaamheden van het congres, en aan mij is opgedragen de hoop uit te drukken, dat, even als vroeger, ook dit congres de heerlijkste vruchten dragen zal ten nutte van onze gemeenschappelijke moedertaal en van onze gemeenschappelijke letterkunde.

[p. 139]

De heer A. de Maere-Limnander, volksvertegenwoordiger in België en voorzitter van het IX^e congres, beklom nu den te ê en sprak:

Mijnheer de Burgemeester! In naam der Zuid-Nederlanders. hier tegenwoordig, zeg ik u dank voor de hartelijke woorden die gij ons hebt toegevoegd, voor het gulle, broederlijke onthaal dat gij ons hebt toegezegd, namens het bestuur dezer stad.

Nog waren wij in het afgeloopen jaar te Gent vergaderd, nog waren de laatste werkzaamheden van het 9^e congres niet volkomen ten einde gebracht, toen ons reeds de verblijdende tijding toekwam, dat de regeering van 's-Gravenhage zich genegen verklaarde, hare medehulp te verleenen tot het houden van dit X^e congres. Te recht werd dit welwillend en voor ons allen zoo streelend aanbod, beschouwd als een gelukkig voorteeken voor het welslagen van de nieuwe bijeenkomst; want zoo iets de oplossing van moeielijke vraagstukken kan bespoedigen, is het zeker de wederzijdsche achting die mannen, bezield met dezelfde bedoelingen, elkander toedragen.

Toen wij, Belgen, bekend waren gemaakt met de namen van hen, die de regelings-commissie hier vormen, vleiden wij ons met de beste vooruitzichten, en nu wij de hoffelijke taal hebben gehoord van onzen hooggeschatten eere-voorzitter, kunnen wij getuigen dat die vooruitzichten zijn verwezenlijkt, en ik, hoewel onwaardige tolk van hen die met mij uit Vlaanderen gekomen zijn, durf de welkomsgroete, ons gebracht, beantwoorden met de verzekering dat ook dit congres onder zulke gunstige omstandigheden geopend, werkdadig zal bijdragen tot bereiking van het eenige, verhevene doel, dat wij ons voorstellen: de ontwikkeling en opbeuring van alles wat de zedelijke eenheid van den Dietschen stam kan versterken en bevestigen. En wat aangaat die nevenbedoelingen die eenigen ons hebben toegeschreven, wat aangaat die zonderlinge ongeloofbare geruchten, wier naklank tot ons is doorgedrongen, het zou noch uwer, noch onzer waardig zijn, die met een enkel woord te bestrijden. Zij verdienen slechts één antwoord: het is onze verachting.

Het is dus in volle gemeenschap van geest en gedachte met u allen, dat ik ook op mijn beurt, uit naam van hen die met mij uit het Zuiden gekomen zijn, een beker zal ledigen op den goeden uitslag van dit X^e Nederlandsche congres!

De eerewijn werd geschonken en den congresleden aangeboden. Intusschen zongen de leden der koninklijke nationale zangschool, onder het bestuur van den heer J.H. Marinus, het volgende welkomstlied; woorden van Dr. Wap, muzijk van Joh.-J.-H. Verhulst:

Zuivre klanken, ronde toonen,
Waar verstand en hart in wonen,
Offeren Oudneêrlands Zonen

Aan den Dietschen broederstam,

Die, op 't ruischen dier akkoorden,
Van de Zuiderscheldeboorden,
Naar de beemden van het Noorden

Vriendlijk tot hier overkwam.

Welkom, welkom, Dietsche zonen!
Juichen onze Broedertoonen,
Waar verstand en hart in wonen,

Welkom aan den Vijverboord!

Waar dit feestlijk saamvereenen,
Door het Hoogste Licht beschenen,
Nieuwe veerkracht moog verleenen

Aan 't vereenigd taalakkoord.

Zuivre klanken, ronde toonen,
Waar verstand en hart in wonen,
Blijft het Heiligdom der zonen

Van geheel den Dietschen stam;

Houdt ze sterk en voedt ze krachtig,
Aan 's lands oude leus gedachtig:
Eendragt maakt de volken machtig,

Tweespalt Leeuwenwelpen lam!

Welkom, broeders, Dietsche zonen,

Welkom, welkom, welkom hier!

Na algemeene toejuichingen verzocht men de leden zich in stoet te vormen, om gezamenlijk, voorafgegaan van de leden der koninklijke zangschool met hunne banier aan het hoofd, naar de societeit de Vereeniging te trekken, hetgeen ook gebeurde met zooveel orde als de stoetvorming toeliet. In deze maatschappij vonden de aankomenden de zaal versierd met bloemen en de nationale kleuren op den achtergrond; tegen spiegels waren geplaatst de borstbeelden van: Vondel, Bilderdijk en Tollens, en daarboven las men op het congres toepasselijke woorden en prijkten de wapenschilden van Holland en België.

De zaal en de hof waren weldra tot kroppens toe vol; de heer Th. van den Bergh, voorzitter der Vereeniging, zegde den congresleden welkom met eene hartelijke toespraak, die de heer Jonckbloed even gul beantwoordde.

In den prachtig verlichten societeitshof voerde de muziek der 's-Gravenhaagsche schutterij, onder de leiding van den heer C. de Groot, een aantal stukken uit, vermeld in een recht sierlijk gesteendrukt programma.¹ De muziekuitvoeringen werden beurtelings afgewisseld door zangstukken, voorgedragen door de koninklijke nationale zangschool. D^r Waps, te Dendermonde bekroond vaderlandsch lied, gezongen op muziek van G. Marinus, bracht eene ware begeestering te weeg. Dit lied luidt als volgt:

Zijn er dan geen grenzen meer

Voor de volken?

Drijven ze ordloos heen en weêr,

Als de wolken?

Vloeien ze allen in elkaêr,

Als de stroomen?

En beduidt het niets van waar

Ze ieder komen?

Zeker, neen! daar bleven nog

Vaste palen;

En de vraag is, wie ze toch

Om durft halen?

1 Steendruk: IJzerdraad en Miechielsen.

[p. 140]

 

Eén, als taal- en stamverwant,

 

Niet te scheiden,

 

Vormt elk volk zijn vaderland,

 

Sterk door beiden.

 

 

 

Daarom, broeders, één van bloed,

 

Eén van sprake,

 

Wee, wie ooit, in overmoed,

 

De eer u rake!

 

Wee, wie taal- en stamverwant

 

Wilde scheiden:

 

Eén zijn volk en vaderland,

 

Sterk door beiden.

Na langdurige toejuichingen richtte de heer S.J. van den Bergh, een hartelijk woord tot de zangers, die ook nog toegesproken werden door den toonzetter Richard Holl, van Utrecht. Met oprecht gulle en broederlijke woorden sprak mr. Julius Vuylsteke, den voorzitter der Vereeniging toe, om hem te bedanken voor het goede onthaal, in de Vereeniging genoten.

Vervolgens droegen de zangers het volgende Avondlied voor, van G.H. Bakhuyzen, muzijk van J.-H. Verhulst:

Daal neder in dees dreven,

ô Minlijke Avondstond;

U zij het lied geheven,

Uit aller hart en mond.

Reeds prijkt ge in stillen luister,

En taant de zonneglans,

Daar door het scheemrend duister

Het maanlicht stijgt ten trans.

Schoon alles op de velden

En in het lommer zwijgt,

Toch blijft ons lied vermelden

Den lof, die voor u stijgt.

Vertoef in deze streken,

ô Minlijke avondstond,

Gij doet tot God ons spreken,

Uit 's harten diepsten grond.

Intusschen had men vernomen dat Hare Majesteit, de koningin der Nederlanden, den volgenden dag de eerste zitting van het congres zou komen bijwonen. Dit bericht droeg dan ook bij om den geestdrift ten top te doen stijgen, toen het Oranjeboven! woorden van S.J. van den Bergh, muziek van J.-H. Marinus, uitgevoerd werd:

Wij juichen en wij loven

En zeegnen 't heden luid;

't Geliefd ‘Oranje boven!’

Rijst weêr den boezem uit;

Gelijk voor vijftig jaren,

Zoo rolt het in het rond,

Toen wij weêr Vrijen waren,

Op vrijheids ouden grond.

Wij juichen en wij prijzen

Den heildag van weleer,

Die 't licht voor ons deed rijzen,

Nog stralend heinde en veer;

Toen, duinen langs en hoven,

Waar vrijheids outer stond,

Het oud ‘Oranje boven!’

Weêr klonk als nieuw verbond.

Wij juichen en wij danken,

Met diep ontroerd gemoed,

En warme vreugdespranken

Doortintlen ons het bloed:

Daar niets ons mocht ontrooven

De vrucht van dat verbond;

Waarom 't ‘Oranje boven!’

Nu schalt op vrijheids grond.

Wat Neêrland ook moog nadren,

Wat met den tijd verdwijn,

De heilge leus der vadren

Zal die der kindren zijn.

Geen tweedragt zal haar dooven,

Op Neêrlands vrijen grond.

‘Met God, Oranje boven!’

Zoo luidt ons trouw verbond.

Het liedje, dat wij thans overnemen, getiteld het Vaarwel! werd uitgegeven door Hofmann van Fallersleben. De bekoorlijke zangwijs werd getoonzet door den verdienstelijken bestuurder der voormelde muziekschool, die zooveel bijgedragen heeft tot het welslagen der feestviering. De uitvoering was onberispelijk.

In gindsche groene dalen,
Daar zingen de nachtegalen,

Ze zingen van minnelust;

Zoetelief, vaarwel, vaarwel!

Rom-bom-bom met de trom.

Ik moet u, liefste, verlaten,
Marcheren langs grachten en straten,

En reizen zeer ver van hier:

Zoetelief, vaarwel, vaarwel!

Rom-bom-bom met de trom.

Ach, mogt ik met u zingen,
En met u dansen en springen,

Tot aan den dageraad;

Zoetelief, vaarwel, vaarwel!

Rom-bom-bom met de trom.

'k Zal u niet meer ontmoeten,
U niet meer kussen of groeten,

Noch drukken uwe hand;

Zoetelief, vaarwel, vaarwel!

Rom-bom-bom met de trom.

[p. 141]

Wij zeggen niet te veel, als we schrijven, dat dit oude liedje op al de hoorders eenen treffenden zachten indruk maakte. En zoo duurde het voort tot aan den dageraad, dat bij de feestvierenden, die van geen scheiden schenen te weten, de eene aangename indruk den anderen verdrong.

In de volgende aflev^g spreken wij over het eigenlijke congres.