niet meer aan de houding, die wij daarbij aannemen. Ongemerkt veroorzaakt echter dit onophoudelijk terugkomen van het zitten een onaangenaam gevoel van eentonigheid in ons leven, en brengt somtijds eene ontstemming des geestes, een gevoel van onbehagelijkheid voort, zonder dat wij ons hiervan reden kunnen geven. Wie heeft dit niet reeds ondervonden en wie heeft dan ook geene baat gevonden bij eene goede wandeling langs veld en bosch?
Het zitten ontstemt niet alleen den geest, het verhindert ook den omloop van het bloed. Daarom zijn die zittende bezigheden, waar al zittende kracht en lichamelijke werkzaamheid vereischt worden, oneindig minder schadelijk, dan die, waarbij de zittende persoon zijne lichaamskracht niet behoeft te ontwikkelen, doch slechts de geringste beweging, zooals het houden van pen of naald uitvoert. Dit verklaart, waarom de galeislaven, in weêrwil van hunne ellende, hunnen schralen kost en hun zitten gezond zijn, en de andere gevangenen in lichaamskracht en opgeruimdheid van gemoed verre overtreffen; de galeislaven roeien zittende, en brengen hunne spieren in beweging. Iets dergelijks merkt men op bij de wevers die, onder schijnbaar ongunstigere verhouding, gewoonlijk veel gezonder zijn dan kleermakers.
Het is en blijft de beweging, die de gezondheid staande houdt en de nadeelen van het zitten tegengaat. Dit is boven allen twijfel verheven. Elke belemmering van eenen regelmatigen bloedsomloop, die door een voortdurend en telkens wederkeerend gebogen zitten des lichaams wordt teweeggebracht, veroorzaakt dikwijls eene ophooping van bloed in de inwendige organen, en wel vooral in die der spijsvertering. Die ophooping van bloed bij de verteringsorganen is de oorzaak van eene over het geheele lichaam gevoelde zwaarte, in de armen, de beenen enz.; van het wegnemen van den eetlust, de oprisping en andere verschijnselen van opgeblazenheid. Over het algemeen is opgemerkt dat, bij magere menschen, eene zittende leefwijs, door eenen onregelmatigen bloedsomloop, gebrek aan eetlust veroorzaakt, terwijl zij daarentegen bij welgevoede en tot zwaarlijvigheid overhellende personen eenen waren geeuwhonger verwekt. Doch deze moeten zich evenzeer wachten, om aan de overdrevene eischen van hunne maag gevolg te geven, als de anderen verkeerd zouden doen, door, wegens hunnen geringen eetlust. tot het besluit te komen dat zij weinig behoefte aan spijs hebben. Door de onregelmatigheid van den bloedsomloop is eene onregelmatige voeding van alle lichaamsdeelen, dus ook der zenuwen teweeggebracht, en deze ontstemming der zenuwen heeft ook eene stoornis ten gevolge, in hetgeen wij door de zenuwen opmerken: het gevoel.
Werkeloosheid doet den mensch vóór den tijd verouderen; arbeid verlengt de jeugd. Het vertelseltje van den rijken man die ziek was en dien eene meêwarige toovergodin de gezondheid teruggaf, door hem te voorspellen, dat hij eenen grooten schat zou vinden, wanneer hij een bed van zijnen tuin dagelijks omspitte, heeft eene diepe beteekenis uit een geneeskundig oogpunt; de man vond werkelijk den schat: gezondheid, eene eerste vereischte voor alle levensgeluk, zonder welke de millionnair arm te noemen is.
Wie eene zittende leefwijs leidt en gezond wil blijven of gezond wil worden, moet zich door lichamelijke oefening dagelijks minstens zóó inspannen, dat zijne huid door een opkomend zweet vochtig wordt. Wie dit nalaat, blijft ziek of wordt ziek, al at hij eene geheele apotheek ledig.
Des zomers is vooral het baden of zwemmen, in het belang der gezondheid aan te bevelen; in het koude bad, is de bron van eeuwige jeugd te vinden voor geest en lichaam; daar vindt men ook gelegenheid, om, vrij van elken dwang, door eene flinke oefening der leden, de nadeelen te verdrijven, voortvloeiende uit eene zittende leefwijs.
Behalve deze oefening, kunnen nog aanbevolen worden het schaatsenrijden (waaraan evenwel eenig gevaar is verbonden), het roeien, kaatsen, kegelen, rijden en zelfs biljartspelen. Het ontbreekt dus niet aan de keus. Wie op zulke wijze bedacht is, door verschillende lichamelijke inspanning zich ten minste eenmaal daags zoo lang te oefenen, tot hij gevoelt, dat de huid door zweeten vochtig wordt, die heeft hierin reeds het beste middel gevonden, om de grillen te verjagen, den eetlust op te wekken, zijne werkkracht te vermeerderen, en zich van het gevoel van zwakte en onaangenaamheid te ontdoen. Er is echter nog iets meer.
Minstens zes achtste deelen van het gewicht des lichaams bestaat uit water; water is dus een gewichtig voedingsmiddel, en het lijden van hen, die ten gevolge van het zitten ziek worden, wordt door een gering gebruik van water nog vermeerderd. De dagelijksche behoefte van eenen gezonden mensch, bedraagt drie tot vier ponden water, als drank. Daar men in koffie, thee, soep, groenten, sausen enz. minstens één pond gebruikt, zoo blijven nog omstreeks drie ponden overig, dat is ongeveer vier bierglazen, waarvan men des morgens vroeg nuchter een glas klaar, frisch bronwater drinkt, terwijl de beide anderen des middags en des avonds na den maaltijd, in de gedaante van niet zwaar bier kunnen gedronken worden.
Ook dient vermeld, dat de drukking, welke de kleederen bij eene gebogene, zittende houding op de verteringsorganen uitoefenen, vooral schadelijk is onmiddellijk na den maaltijd. Na het eten moet men rusten, en een half uur niets doen, dan verteren en zich op den volgenden arbeid voorbereiden, opdat die zooveel te frisscher en beter zou worden ten uitvoer gebracht. Het is eene ware barbaarschheid en, in den hoogsten graad, gewetenloos, wanneer ouders van hunne kinderen, meesters van hunne arbeiders, of ook wel van zich zelven vorderen, dat men onmiddellijk na den maaltijd, wanneer ter nauwernood de laatste bete is binnen geslokt, den arbeid weder beginne. Dat is in tegenspraak met alle eischen der natuur. Men zie slechts naar de dieren, of een enkel van hen, onmiddellijk na het eten, zich vlug beweegt. Allen zoeken rust. Niemand kan twee heeren dienen; ook ons lichaam niet; wij kunnen niet twee organen gelijktijdig in werkzaamheid brengen. Wie opmerkzaam luistert, die ziet niet duidelijk, en omgekeerd:
Auteursrechtvrij