De Vlaamsche School. Jaargang 14

[p. 90]

De dronkaard en zijn huisgezin, door Jan Boucherij.
(Tweede vervolg, zie bladz. 84.)

V

De menschlievendheid der geburen, die zelven met moeite in hun onderhoud konden voorzien, kwam de echtgenote des dronkaards rijkelijk ter hulp; haren kinderen werden kledingstukken geschonken, terwijl men haar ook van het onontbeerlijke voorzag.

Zoo gebeurt het doorgaans. Hebben deze lieden de slechte gewoonte kwaad van hunne geburen te spreken, toch blijft hun hert niet koud, wanneer het ongeluk iemand treffen komt; toch reiken zij hun eene milddadige hand toe, en vergeten nimmer dat zij hunne broeders zijn.

De moeder in den beginne eenigszins beschaamd en weigerend, ontving dit alles met innige dankbaarheid. Evenwel, zooals lichtelijk te beseffen is, kosten de hulpmiddelen niet eeuwig duren; er moest een tijd komen, waarop de levensbron was uitgeput. Daarenboven, Lisbeth was eene dier vrouwen, wier eigenliefde nog niet ten volle is uitgedoofd; zij begreep dat zij van de hulp, haar aangeboden, geen misbruik mocht maken door herhaaldelijk de hand tot medelijden uit te steken. Ook had zij niet zoo haast de noodige inlichtingen over het verblijf haars gemaals ingewonnen, of zij begaf zich met hare kinderen naar Frankrijk, ten einde er haren echtgenoot te vervoegen, welke aldaar in eene der noordelijke fabrieksteden eene schuilplaats en werk was gaan zoeken.

Eerst laat in den avond gelukt Lisbeth erin haren echtgenoot op te sporen, die, als naar gewoonte, tamelijk goed beschonken, haar naar den zolder geleidde, welke hij aldaar gehuurd had.

Daar zat weder de brave Lisbeth met haar kroost onder het nauwelijks dichte dak; maar thans was zij verre van hare geboortestad, in het midden van lieden, welke haar vreemd waren. Wat al pijnlijke gedachten zweefden haar voor den geest; hoe donker teekende zich de toekomst voor hare blikken af.

Alles was reeds stil en levenloos daarbuiten; even naar en doodsch was het in het arme verblijf; maar in het binnenste der moeder was het onstuimig; hevig klopte haar het hart; angstig zwoegde haar den boezem, en hare ademhaling was pijnlijk, als kwame eene onbekende vrees haar bekruipen. En evenwel was de reden dezer plotselinge ongesteldheid haar onbekend! Mocht er wel iets voorgevallen zijn, waarmede het huisgezin des dronkaards eenige betrekking had?

Op dit oogenblik stond Pier Moregem juist in de herberg recht, en richtte zijne onzekere stappen naar de deur, ten einde huiswaarts te keeren. Koud en donker was het in de straat, langs waar de dronkaard voortslenterde; en des te duisterder was het voor Pier, daar hem de oogen in het hoofd draaiden, zoodanig dat het hem onmogelijk was de rechte baan te kiezen. Zeilend van den eenen kant der straat naar den anderen; stronkelend over steenen en immer doelloos voortgaande, verwijderde de dronkaard zich meer en meer van zijne woonst. Maar zijn lichaam, sedert geruimen tijd ondermijnd door gebrek aan rust en voedsel, weigerde hem ten laatste de zoo noodige krachten. Zijn voet stiet met geweld tegen eenen uitstekenden steen, en hij viel, als een zware klomp, met een dof gebons ter aarde. Een diepe, akelige zucht, als de laatste ademhaling eens lijdenden, onderbrak holklinkend, doch voor een oogenblik het nare zwijgen des nachts, waarna alles weêr stil werd als te voren.

Na eenige minuten rezen, in het diepe der straat, verwarde, luidruchtige kreten in de hoogte; dansend, springend en schaterend kwam daar een vijftal mannen aan, die ook ten hunnent keerden.

‘Eh, Jan,’ sprak een der kwasten op afgebroken toon tot zijnen gezel, ‘wat ligt ginder tegen den muur, daar op eenige stappen van ons?’

‘Ja, wat ligt daar tegen den muur?’ vroegen de drinkebroêrs als uit éénen mond, terwijl zij naar de aangeduide plaats heenstapten. ‘Het is een mensch geloof ik?’

En aanstonds waren de gezellen tot bij den persoon genaderd, welke op den grond lag uitgestrekt.

‘Eh, ventje, sta eens fluks op,’ riepen zij hem toe, terwijl zij hem over en weêr trokken, ‘het is hier waarlijk te koud om uw bed te maken; ge moet naar huis toe!’

En onder vele andere kluchtige zetten en maar immer schuddende hieven zij den gevallene op, ten einde hem te herkennen. Zijn gelaat was met bloed en slijk overdekt, terwijl aan zijn voorhoofd eene groote wonde gaapte, waaruit het bloed zijpelde.

‘Wel,’ riep eindelijk een der omstanders uit, ‘als ik mij niet bedrieg is het Pier Moregem?’

‘Ik geloof het ook,’ bevestigde een andere, ‘ziet liever, dat zijn wel degelijk zijne knevels.’

‘Ja, ja, het is hij!’ antwoordden aanstonds de anderen als in koor.

En nu riep men Pier en Moregem aan zijne beide ooren, trok hem over en weêr, en gebood hem op te staan en met hen nog eenen druppel te nemen. Maar Pier bleef doof en scheen weêrbarstig te weigeren op de beenen te staan; zoodanig dat de gezellen verplicht waren hem op de schouderen en ergens naar eene herberg te dragen, aangezien hij te ver van zijne woning verwijderd was.

VI

Ziet gij ginder in die lange straat met hare rijke huizen, dat meisje met trage schreden voortstappen? Halfgescheurde kleederen bedekken maar ten deele hare tengere leden; haar gelaat is bleek en mager en hare oogen staan zoo dof, dat men zeggen zou dat het leven haar met iederen blik ontvliedt. En nogtans, zij is zoo jong! Zoo jong - en reeds de hand tot bedelen moeten uitstrekken! hoe krenkend voor die jeugdige ziel; hoe vernederd, hoe onteerend!

En toch het kan niet anders; de nood en de honger geboden, en hun onverbiddelijk bevel moest worden volvoerd!

[p. 91]

Een knaapje, nauwelijks drie jaren oud, hangt weenend aan des meisjes hand, terwijl het schuldeloos de kleine vuist toont aan elken voorbijganger, welke zijn zusje geen geldstuk in de hand stopt.

Maar daar wenkt, vóór die groote poort, eene rijke vrouw de jonge bedelares toe; zij roept ze met minzaam gebaar tot zich, en schijnt in de twee kinderen belang te stellen. Het meisje loopt met haar broêrtje in de aangeduide richting; zij gelooft eenen engel te hebben ontmoet, die haar niet troosteloos zal laten heengaan.

‘Kom, meisje, kom binnen met uw broêrtje,’ spreekt de edelmoedige vrouw, wanneer de twee arme kinderen zich over haar bevinden; ‘komt binnen, wat ziet gij er koud uit; komt, volgt mij in de keuken, mijne brave kinderen, en warmt uwe handjes bij het vuur!’

De beide kleinen volgen de rijke vrouw met blij gelaat; het meisje staart haar broêrtje lachend aan en beiden schijnen reeds te herleven.

‘Maar zeg eens, lief meisje, waar woont gij ergens?’ vraagt andermaal de goedhartige dame, terwijl zij de twee kinderen wat voedsel in de bibberende handjes duwt, dat zij met gretigen eetlust verslinden.

Het meisje, door de minzaamheid dier stem en de zachtheid van dien toon aangemoedigd, staart vrijmoedig hare weldoenster aan, terwijl zij antwoordt:

‘Mevrouw, mijne moeder woont op eenen kleinen zolder met ons jongste zusterken; zij heeft ook zulken honger; mag ik haar toch een weinig besparen van hetgene ge mij gegeven hebt?’

‘Eet maar voort, mijn braaf kind, uwe moeder, zal niet vergeten worden; maar waar is uw vader dan?’

‘Ach, mevrouw, ons vader ligt in het hospitaal sedert drie weken; en mijne moeder en ik hebben reeds overal, in alle fabrieken, naar werk gezocht; maar men heeft het ons geweigerd; en nu heeft mijne moeder geen geld; en ik ben dan ook moeten gaan bedelen; maar de voorbijgangers begrijpen mij niet; alleen gij, mevrouw.....’

Maar het meisje kon niet verder, overvloedige tranen springen uit hare donkere oogen en beletten haar nog een enkel woord uit te brengen.

Wat het knaapje betreft, deze eet zonder opzien de hem aangebodene spijzen, en denkt enkel aan hetgene in zijn bijzijn zich bevindt; de armoede en het lijden zijner moeder kent het voor den oogenblik niet.

De milddadige vrouw spreekt verder:

‘Uw vader ligt dus in het hospitaal, lief meisje?’

‘Ja, mevrouw, moeder zegt dat hij eenen avond gevallen is en bijna dood is geweest; en het is daardoor dat moeder en Franske en ik nu zulken honger lijden!’ antwoordt het meisje met trillende stem.

‘Arm meisje, houd op met weenen; ik zal uwe moeder wel ter hulp staan; kom, eet maar gerust voort en bekreun u niet over hetgene rond u geschiedt. Daar, mijn klein vriendje, eet maar zooveel u lust; en plaatst u beiden wat dichter bij het vuur om u te verwarmen; dat zal u goed doen!’

En ongemerkt veegt zij eenen traan weg, welke in haar oog perelt.

‘Dank, mevrouw, dank voor mijne moeder en voor ons beiden,’ stamelde Pier Moregem's oudste dochtertje, welke de lezer alreede in het bedelmeisje zal erkend hebben; ‘duizendmaal dank voor uwe goedheid, mevrouw, nimmer zal ik vergeten wat gij voor ons gedaan hebt!’

‘Zwijg, braaf kind, zwijg liever; bedank mij niet voor zoo weinig, maar luister wat ik u zeggen ga: als gij en uw broertje goed gevoed en gewarmd zijt, keert dan spoedig naar huis, zonder nog aan het bedelen te denken; gaat bij uwe moeder, en zegt dat zij aanstonds naar hier kome; ik moet haar volstrekt spreken.’

‘Mevrouw,’ zegt het gevoelig meisje; en door aandoening overmeesterd, grijpt zij onwillekeurig de hand der rijke dame en drukt ze vurig in hare handjes. Maar verder spreken kon zij niet; een onbeschrijfelijk genoegen heeft haar overmeesterd en hare tong geboeid.

De menschlievende dame sloeg geen acht op die beweging en ging op dezelfden toon voort:

‘En opdat uwe moeder niet behoeve te zoeken, vergezelt gij zelve haar tot aan mijne woning; maar vergeet vooral niet te zeggen dat zij zich verhaasten moet.’

Het dochtertje van Lisbeth beloofde het haar aanbevolene na te komen, en na nog eenige oogenblikken in het rijke huis vertoefd te hebben, verliet zij met haar broêrtje de brave mevrouw, na haar nogmaals bedankt te hebben. De beide kinderen, met het blosje der tevredenheid en den lach der voldoening op het gelaat, doorliepen opgeruimd en dansend van vreugde de straat, zonder zich in de voorbijgangers te storen en bereikten eindelijk hunnen armen zolder, waar zij hunne moeder van het voorgevallene onderrichteden.

Wat mocht toch deze rijke vrouw hebben aangespoord, de kinderen van den dronkaard binnen te roepen, en hen zoo plotseling ter hulp te komen? Ziet hier: herhaalde malen had hare dienstmaagd de beide kinderen op straat ontmoet en hen het medelijden hooren inroepen in eene taal, vreemd aan die, welke de personen aldaar spraken. Dit had heur aangespoord hare meesteres, welke te Gent geboren was en zich nog maar onlangs in deze stad van Frankrijk had gevestigd, hiervan te onderrichten. Mevrouw X... had hare woorden met belangstelling aanhoord, en besloten deze kinderen te helpen. En alzoo had het tooneel in hare woning plaats, dat wij hooger mededeelden.

VII

Wij bevinden ons weder in de hoofdstad van Vlaanderen. Een jaar, vluchtig als rook, is over ons hoofd heengezweefd en in het niet verzwonden.

Het is een Zondag in den winter. De zon hangt lachend aan het blauwe uitspansel; hare weldoende stralen, welke sedert

[p. 92]

geruimen tijd onzichtbaar zijn geweest, vallen nu dansend op de koude straten, en strooien blijheid en herleving in het rond; terwijl zij ontelbare menschen buiten lokken, om zich van het huiszittend leven te verzetten....

In eene herberg, langs den kant der spoorwegstatie gelegen, zitten voor eene tafel bij den kachel, drie personen neder: het zijn twee werklieden en een knaapje. De eersten schijnen in een belangrijk gesprek gewikkeld te zijn, terwijl het laatste zich met het maken van kaartenhuisjes onledig houdt en dus in geenen deele onze aandacht prikkelt.

‘Maar zeg eens, Pier,’ hooren wij den persoon vragen, die het verst van het knaapje verwijderd zit, ‘waar zijt ge toch geweest? 't Is eene heele eeuw dat ik u niet gezien heb!’

‘Dat geloof ik wel, Jan,’ antwoordt de aangesprokene, terwijl een lichte blos zijne wangen kleurt, maar even plotseling verdwijnt; ‘het is ook meer dan een jaar geleden, dat ik naar Frankrijk getrokken ben, zooals ge wellicht reeds zult hebben vernomen.’

‘Het is waar, Pier; maar men heeft mij terzelfdertijd iets verteld, waaraan ik geen geloof hechten kon...’

‘En dat nogtans waarheid was,’ onderbreekt de vader van het spelende knaapje.

‘Zoo, zoo, Pier!’

‘Ja, Jan, en ik schaam het mij geenszins, die belijdenis hier voor u afteleggen; niet omdat alle eergevoel mij ontroofd is; maar integendeel, omdat ik daardoor zelve het schandelijk gedrag boeten wil, dat ik vroeger eens leidde!’

‘Asa, Pier, hebt gij lust tot spotten; zoudt ge mij gaarne ook bij den neus leiden?’

‘Wel in geenen deele, Jan; het is werkelijk met mij gebeurd, zooals men het u heeft medegedeeld; maar het vervolg van dit alles kent gij niet, en zulks wil ik u zelf vertellen, omdat ik denk, dat gij het eens als een stichtend voorbeeld voortvertellen kunt, en er wellicht den eenen of anderen rampzalige van het dwaalspoor kunt mede terug brengen. Luister dan:

‘Het is u bekend, hoe ik vroeger aan den drank verslaafd was; alles offerde ik er aan op; zelfs het grootste gedeelte van mijn weekloon verkwistte ik in brasserijen. Maar het verzadigen eener zoo geldzwelgende gewoonte maakte immer mijne beurs ledig en dreef mij tot diefstal aan. Ik werd op heeter daad betrapt. Men zocht mij op; ik was verplicht naar Frankrijk te vluchten. Wat al armoede en ontbering mijne goede vrouw en mijne onschuldige kinderen te verduren hadden, heb ik eerst later kunnen beseffen, maar verzwijg ik u thans liefst.

In Frankrijk was mijne levenswijze in geenen deele verbeterd; het lot van mijn huisgezin, dat mij aldaar volgde, bleef dan ook hetzelfde; nergens kon mijne vrouw bezigheid bekomen, en mijne kinderen waren genoodzaakt tot het schandelijkst aller middelen, tot het bedelen, hunne toevlucht te nemen, wilden zij niet van gebrek omkomen. Maar eene omstandigheid, welke ik nimmer vergeten zal, deed zich voor.

‘Op eenen zondag, dat ik als naar gewoonte, weder naar de kroegen gegaan was en eerst laat in den nacht naar mijnen zolder poogde weder te keeren, struikelde mijn onzekere voet tegen eenen steen en ik stortte ten gronde; en hadde alsdan het toeval niet gewild, dat er juist nog menschen naar huis gingen, ik ware aan den slag bezweken.

Vier weken heb ik in het hospitaal doorgebracht en het lijden dat mijn huisgezin alsdan heeft getroffen, is onbeschrijflijk. Het was daar, op het ziekbed, dat de eerste straal des berouws in mijnen boezem nederdaalde, en dat ik het vast besluit vormde, bij mijne genezing, eene andere baan in te slaan.’

Hier zweeg hij; onderdrukte tranen beletteden hem verder te gaan.

‘Maar hoe zijt ge dan weder naar Gent gekomen, aangezien men u alhier vervolgde en opzocht?’ merkte Jan te recht op.

Na zich eenigszins hersteld te hebben ging Pier verder:

‘Het is juist datgene, wat ik nog vertellen moet. Terwijl ik in het hospitaal lag was de ellende mijns gezins zoo groot, dat mijn dochtertje, met het knaapje dat ge daar ziet, verplicht waren te gaan bedelen. Hetgene ik vroeger, in mijne dagen van brassen en overdadig drinken nooit bemerkt had, werd ik nu in het hospitaal gewaar, telkenmale dat mijne Lisbeth met hare kinderen mij kwamen bezoeken. Daar werd ik getroffen door de liefderijkheid welke, ondanks al het lijden dat ik hen had berokkend, mijn kroost voor mij veil had, en tevens door het pijnlijk gezicht, hoe mijne gade en kinderen dagelijks verbleekten en vermagerden; en daar enkel zag ik zonneklaar, dat dit alles mijn werk was.

Maar de Heer had medelijden met mijne kinderen. Op zekeren morgend werden zij door eene rijke mevrouw, wier naam nooit uit mijn geheugen zal gaan, binnen geroepen, en werd hun voedsel geschonken. Ook mijne echtgenoote werd ontboden om haar inlichtingen nopens mijnen toestand mede te deelen. De edelmoedige dame gaf haar allerlei mondbehoeften en het noodige geld, om in het onderhoud van ons huisgezin te voorzien; terwijl zij zelve daarenboven mij in het hospitaal kwam bezoeken. Zij vertroostte mij en maande mij aan voortaan een beter leven te leiden; en thans kunt gij u overtuigen of ik de belofte, haar toen gedaan, getrouw heb nageleefd. Verders verklaarde zij mij tot de familie van mijnen heer te behooren, bij wien ik te Gent gewerkt had, en verzekerde mij de zaak tusschen hem en mij te vereffenen, opdat ik in mijne geboortestad zou mogen wederkeeren en er mijne levensdagen doorbrengen, zooals elk weldenkend werkman het behoort te doen.

Toen ik eindelijk geheel hersteld was, bezorgde zij mij en geheel mijn huisgezin de noodige kleederen, en schonk ons daarenboven nog het geld dat wij behoefden, om naar Gent terug te komen; terwijl zij mij mede een aanbevelingsbriefje voor eene andere fabriek ter hand stelde. - En zoo komt het dat ge mij weder aantreft in de stad, welke ik eens heb moeten ontvluchten.’

De persoon, wien de lezer ongetwijfeld voor Pier Moregem, den dronkaard, zal hebben beschouwd, staakte hierbij zijn verhaal, en staarde zijnen makker in de oogen. Deze sprak:

‘Voorzeker eene liefderijke, milddadige vrouw, Pier, die

[p. 93]

dame, waarvan gij zoo even spraakt; dergelijke zijn engels op aarde, en verdienen des werkmans eeuwige erkentelijkheid.’

‘Ongetwijfeld, Jan, ook staat haar naam in mijnen boezem voor altijd gegrift en geen dag gaat voorbij, of wij allen, ik met mijne vrouw en kinderen, noemen haar in onze gebeden, opdat de Hemel zulke troostende engel nog lange jaren beware. - Niet waar, Franske,’ sprak hij verder tot zijn knaapje, dat nog immer kaartenhuisjes bouwde. ‘Kent ge mevrouw X.... nog?’ ‘Mevrouw X....? mevrouw X....?’ stamelde het kind met blijde stem.

Pier Moregem vatte hierop zijn zoontje bij de hand; en na die zijns vriends gedrukt, en hem tot een aanstaande bezoek genoodigd te hebben, stapte hij de herberg uit, om zich naar zijne woning te begeven...

En heden onderscheidt zich in eene zekere straat, die wij niet noemen zullen, een huisje van al de overige door zijne netheid; en de bewoners leven er gelukkig en vreedzaam; en dagelijks hoort men er den naam noemen van Mevrouw X.... - Het is het verblijf van den gewezen dronkaard en van zijn huisgezin!

Gent, Februari 1868.