De Vlaamsche School. Jaargang 13

Over de vijs of schroef.

De vijs of schroef bestaat uit eenen cilinder of rol A, rond denwelken een draad overal evenwijdig



geslingerd is, en uit eene holle opening B, vijsmoêr genoemd, waarin de vijs is gesloten.

Wanneer eene vijs als werktuig gebruikt wordt, dan heeft gewoonlijk haar kop eene staaf G C, waarop men de macht doet werken, terwijl de last of wederstand geplaatst is aan het andere einde der vijs.

Dat eene vijs niets anders is dan eene hellende vlakte, is zeer gemakkelijk om begrijpen, wanneer men bij veronderstelling eenen vijsdraad ontrolt; men ziet alsdan dat de hoogte der helling gelijk is aan den afstand tusschen twee vijsdraden begrepen, en dat de grondlijn dezer helling gelijk is aan den omtrek der vijs. Het is volgens de wending dezer grondlijn dat de macht werkzaam is.

[p. 73]

Wanneer eene vijs in hare moêr draait, dan zijn het twee hellende vlakten die op elkander schuiven. De wrijving niet in aanmerking genomen, is de betrekking van macht tot last gelijk aan die der hoogte van de hellende vlakte (afstand tusschen twee vijsdraden, welke voor iederen omloop der vijs door den wederstand wordt afgelegd) tot den kring die de macht doorloopt, zoodat de last door eene des te kleinere macht zal overwonnen worden, daar de afstand tusschen twee vijsdraden minder hoog is, en de macht op eene langere staaf werkt. Maar alsdan zal de macht eenen veel grooteren weg moeten doorloopen dan wel de last, vermits wat men aan macht wint, aan snelheid voor den last verloren wordt.

De wrijving in de vijs is zoo groot, dat dit werktuig een gewicht kan tegenhouden, of op een lichaam kan blijven drukken, alhoewel de macht niet meer werkzaam zij.

D^r F.J. Matthyssens.