De Vlaamsche School. Jaargang 12

Hartlepool.

Engeland is overal bekend om zijne krijtbergen, en menig een vooronderstelt, dat de geheele kust daarmede bezet is. Dit moge het geval zijn aan de Zuid-Oostkust, maar aan de Oostkust is het van Zuid-Voorland tot aan Flamborough-Head, in Yorkshire, laag; daar bestaat de kust veelal uit duinen en moerasgronden, die bij hooge zeeën, en voornamelijk des winters, wanneer een langdurige Oostewind het water op de kust drijft, overstroomd worden. Meer Noordwaarts, en wel voornamelijk in het graafschap Durham, is zij niet alleen hoog en rotsachtig, maar men vindt hier ook in zee klippen, waartegen het water soms zeer hoog wordt opgevoerd. Inzonderheid is dit het geval bij het schiereiland, waarop de stad Hartlepool gelegen is, dat door hooge en steile rotsgevaarten tegen het geweld der golven beschermd wordt, welke, door hunne onophoudelijke werking daarin de zonderlingste holen gevormd hebben. Deze zijn naderhand door menschenhanden verder uitgehouwen, veellicht om, in tijden van gevaar tot eene veilige schuilplaats te verstrekken. Zoo heeft men hier de Fairy Caves, cellen, die met elkander gemeenschap hebben, en ruim genoeg voor menschen, om zich daarin eenigen tijd te kunnen ophouden. Vervolgens is hier het Gun Cave, dat men tot vijftig voeten diep heeft onderzocht, en uit de overblijfsels van gangen, die men daar aantrof, maakte men op, dat het gemeenschap moet gehad hebben met de kerk of eene voormalige abdij, daar in de nabijheid gelegen en dat de geestelijken, in tijden van oorlog, hier hunne schatten verborgen hielden; maar, juist omdat dit niet met zekerheid bekend is, hebben de eenvoudige bewoners dier omstreken het hol ook voor de woonplaats van eenen machtigen toovenaar gehouden. Eene der rotsen, die zich het dichtst bij de kust bevindt, trekt bijzonder de aandacht des bezoekers, en de gapende mond, welke de rots van het vaste land scheidt, heet de Maiden's Bower, volgens de overlevering zoo genoemd, omdat een meisje door hare onmeêdoogenden minnaar over deze klip geworpen werd; maar volgens eene andere, was hier in overoude tijden de plaats, waar de groenharige dochters der zee zich het liefst ophielden.

In vroegere tijden waren de stad en de haven van Hartlepool aan alle kanten door muren verdedigd, behalve daar, waar de rotsen dit noodeloos maakten; men had hier halve bastions, ronde en vierkante torens, poorten, valdeur enz. Deze versterkingen hebben veel overeenkomst met die, welke men te Newcastle aantreft, en door Eduard I zijn gebouwd, terwijl men die van Hartlepool aan Robert Bruce toeschrijft. Van al deze sterkten vindt men slechts bouwvallen, behalve aan de zuidzijde, waar de muur noch achttien voet hoog en van zes tot negen voet dik is, en veelal tot eene wandelplaats dient. Vroeger moesten de schepen die hier binnenliepen, van hunne goederen tol betalen, tot onderhoud van de wallen, maar tegenwoordig moet dit gevonden worden uit de geringe opbrengsten der bewoners.

Gedurende de oorlogen tusschen de Engelschen en Schotten, werd deze stad van veel gewicht gerekend. Toen Eduard III den krijg ondernam tegen Robert Bruce, moest Hartlepool twee schepen leveren, van ten minste zestig ton, goed bemand en wel geproviandeerd, om ter beschikking van den admiraal gesteld te worden. In 1335 moest de stad andermaal één schip met honderd man, zoowel zeelieden als boogschutters, uitzenden. In 1346 vindt men vijf schepen en honderd vijf-en-veertig man, door deze stad ter versterking der Engelsche vloot gezonden, die onder Eduard voor Calais lag. Nadat de oorlogen tegen Schotland hadden opgehouden, en de handel zich meer naar de Tyne verplaatste, is de bloei van deze stad allengs afgenomen, zoodat in 1593 de plaats reeds van weinig beteekenis was. In den burgeroorlog was zij voor eenigen tijd in het bezit der Schotten, en in 1667 was ook deze stad versterkt, toen men eenen aanval der Hollandsche schepen vreesde; maar sedert dien tijd heeft men niet meer van haar gehoord als verdedigingspunt, doch als zeeplaats en wegens de goede zeelieden, die zij oplevert, zal zij altijd belangrijk blijven.

Uit de bouwvallen en fondamenten, die men overal nog aantreft, blijkt het, dat de stad veel grooter moet geweest zijn, dan zij thans is. Zij bestaat nu uit eene hoofdstraat en eene achterstraat, welke door stegen en dwarsstraten aan elkander verbonden zijn. De kerk is schoon en staat op eene hoogte; zij is gedeeltelijk vernieuwd, maar de toren is zeer oud, en de zuidelijke ingang vertoont zich nog in zijne oorspronkelijke schoonheid, en wordt door een portaal tegen het weder beschut. Eens was in deze plaats ook een monikkenklooster, maar van dat oude gebouw is niets meer te vinden. Des zomers wordt Hartlepool veel als bad plaats gebruikt, waar men in het drijvende badhuis ook warme baden kan gebruiken: er zijn vele logementen.

De haven wordt door een hoofd gevormd, dat zuidwaarts loopt. Verscheidene platte steenen die men hier nog vindt, vermelden

[p. 147]

namen dergenen, door wier milddadigheid het vroeger hersteld geworden. Er worden hier van tijd tot tijd steenkolen uitgevoerd, maar de handel bestaat voornamelijk in visch. Deze wordt hier gezouten uitgevoerd, en men zegt, dat geene plaats op de noordoostkust daartoe zoo geschikt is, om dit op zulk eene uitgebreide schaal te doen. Kabeljauw, schelvisch, leng, tong, schol, bot en haring en makkreel wordt hier veel gevangen.

Dewijl de visschers op dit schiereiland zoo van al de andere bewoners van Engeland gescheiden leven, hebben zij nog veel van die oude gewoonten behouden, welke men op andere plaatsen te vergeefs zoekt. Bijna alle huisgezinnen zijn met elkander vermaagschapt door onderlinge huwelijken, en toen men hier in 1815 eene volkstelling had, bevond men, dat hier zes-en-negentig personen waren, die Poander heetten; vijtig Coulson; vijf-en-dertig Davison; drie-en-dertig Harrison; een-en-dertig Hunter; zeven-en-twintig Horsley. Deze visschers zijn eenvoudige menschen, beleefd jegens vreemdelingen, ten uiterste ongeoefend, doch hebben een zeer gezond verstand en eene vlugge bevatting. Zij zijn zeer bijgeloovig, maar leven zorgeloos en onverschillig, omtrent de godsdienst, voort.

Men zou kunnen verwachten, dewijl zij een groot gedeelte van hun leven op zulk een onbestendig element doorbrengen, dat zij ook eenigszins voor de toekomst zorgden, maar dit is volstrekt niet het geval. Zij leven, volgens het oude spreekwoord, van de hand in den tand, en dikwijls moeten zij het grootste gebrek lijden. Zij hebben den naam, dat zij zeer matig zijn, en zich zelden aan overdaad schuldig maken, uitgezonderd, dat zij veel van lekkeren koek houden. Zij trouwen jong, en de vrouwen houden de beurs. In de zomermaanden blijven de visschers bijna den geheelen nacht uit op zee, hebben slechts een kompas, en behoeven geene andere instrumenten, daar zij met alle punten van het land volkomen bekend zijn. Hunne vaartuigen kunnen zij zeer goed besturen, maar somtijds worden zij door den storm overvallen en zijn genoodzaakt, om hunne lijnen te laten slippen, en hunne uiterste pogingen aan te wenden, om de kust te bereiken.

De vrouwen van Hartlepool deelen getrouw in den arbeid van hare mannen. Zij wachten op de terugkomst der vaartuigen, brengen de vischlijnen naar huis, slaan het aas aan den hoek, dat haar verscheidene uren bezig houdt; doen de mossels uit de schelpen, en wanneer er zandalen aan de kust zijn, gaan zij tot aan den mond van de Tee, om die te zoeken.

Oude gewoonten en overleveringen moet men bij zulke menschen, als die van Hartlepool, natuurlijk aantreffen. Het grootste gedeelte der bevolking verlaat zelden het schiereiland, terwijl vreemdelingen zich hier zelden nederzetten, dat in eene groote mate belemmerd wordt, door hunne oude gewoonte, om niet met personen te huwen, die niet tot deze stad behooren. De zee en eenige nabijgelegene havens worden wel door de mannen bezocht, maar geheel om beroepszaken, zoo dat de gelegenheid, om hunne eigene gebruiken naar die van anderen te vormen, hun ontbreekt. Eenige der oude gebruiken, die men hier nog aantreft, zijn: Wanneer een kind voor de eerste maal een bloedverwant of een buur bezoekt, worden aan hetzelve drie dingen ten geschenke gegeven: zout, brood en een ei, maar dit gebruik bepaalt zich niet uitsluitend tot Hartlepool. S^t-Valentijnsdag wordt niet vergeten door jonge lieden, die schrijven kunnen, en Palmenzondag en Paschen worden stipt, volgens de oude gebruiken gevierd. Op Paaschmaandag ontnemen de mannen aan hunne vrouwen de schoenen of gespen, en op den volgenden dag doen de vrouwen dit aan de mannen. Deze worden dan wederkeerig voor geld ingelost, en die som wordt tegen het einde der week in vroolijkheid verteerd. Op kerstijd worden de oude kersliederen nog gezongen, kersblokken gebrand en kerskoeken gegeten. In den oogsttijd houden de landlieden er nog veel van, om vermom partijen en honigkoeken te hebben. Op den eersten maandag na Driekoningen wordt een klein anker door knapen en jongens door de stad gedragen. Aan iedere deur vragen zij eene kleine gift; waar zij iets krijgen, wordt de bewoner begroet, door driemaal hoera! te roepen; maar waar men de gift weigert wordt de straat voor dit huis omgeploegd, tot groote hindernis der bewoners. De lijk-waak is ook nog niet geheel buiten gebruik; een krans wordt somtijds voor het lijk van een meisje uitgedragen, en in de kerk opgehangen. Eene lijkstaatsie wordt geopend door zangers, die eenen toepasselijken psalm aanheffen; deze worden gevolgd door twee in het wit gekleede meisjes, om eenige handreiking aan de rouwdragers te geven. Het geloof aan geesten is nog heerschende, en weinige personen sterven hier, of hunne buren hebben hunnen geest langzaam zien voorbij zweven, en de verbeelding gaat zoo ver, dat zij zeggen, hunnen eigen geest gezien te hebben, en de vaste overtuiging hiervan en de zwaarmoedigheid die dit veroorzaakte, heeft menigeen ziek doen worden en sterven. Zij gelooven ook, dat hunne vijanden, door hunne gebeden, de macht hebben, om hen te benadeelen of leed toe te brengen.