De Vlaamsche School. Jaargang 11

Lambert Lombart.

De eigenlijke naam van dezen kunstenaar is Lambrecht Susterman. Zoo als alle befaamde mannen had Susterman ook een bijnaam, en daar hij onder dezen enkel gekend is, zoo zullen wij hem ook blijven gebruiken. Luik zag dezen kunstenaar ter wereld komen, in het jaar 1506. Aangaande zijne afkomst is enkel bekend, dat zijn vader Gregorius heette en slechts een eenvoudig werkman was. Als een wonder voor zijnen tijd en voor zijnen stand, genoot Lombart een uitmuntend onderwijs. Een geestelijke leerde hem, buiten zijne moedertaal, het Latijn en het Grieksch. Ook bestudeerde hij de wijsbegeerte en bijzonder de geschiedenis.

De platen van Albrecht Durer, die in de jongelingsjaren van onzen Lombart alom verspreid wierden, gaven aanleiding dat hij zich op de beeldende kunsten toelegde. Alhoewel zijne geboorteplaats Luik, toen ook verscheidene kunstschilders bezat, zoo blijkt het toch, dat hij aldaar zijne studiën niet deed. Antwerpen had toen reeds zijne faam als eerste kweekschool der schilders in Europa uitgebreid, en als zoo vele jonge vreemdelingen kwam ook Lambert Lombart in het werkhuis eens Antwerpschen kunstenaars. Zijn eerste meester was Arnold de Beer. Doch niet lang genoot hij de lessen dezes eenvoudigen schilders. Het was het oogenblik dat de Wedergeboorte zich begon te vertoonen, om de begrippen der middeleeuwsche kunst te ondermijnen. Jan Gossaert was over de Alpen geweest, en poogde met alle mooglijke middelen den apostel der Italiaensche schilderschool te worden. Het nieuw ingevoerd schildersysteem vond bewonderaars, het verleidde vele onervarenen, en onder deze bevond zich de jonge Luikenaar. Hij verliet zijnen eersten meester en trad in het werkhuis van Jan Gossaert, die insgelijks Antwerpen bewoonde.

In dit werkhuis werd er noch aan de van Eycken, noch aan van Memmelinghe, noch aan Matsijs gedacht. De goden der schilderkunst noemde men er Michel Angelo en Raphael.

Jan Gossaert die, voor zijne reis naar Italië, een echt Vlaamsch schilder was, en die nog een gevoelvol en prachtig schilder kon zijn, offerde de kleurharmonie en het zielvolle der Vlaamsche School op, om een slecht navolger der Italiaansche genieën te worden. De meeste jonge kunstenaars die Gossaert opleidde werden bastaardschilders. Zij waren naast de eigenaardige scheppingen der Vlaamsche School opgewassen, hunne kunstbegrippen waren gevormd, en vruchteloos poogden zij dezelve te verzaken, om het nieuwe stelsel aan te kleven, waarvan zij niets zagen dan het uiterlijke.

Met Lambert Lombart kon het beter gaan. Hij had nog maar luttel onderricht van zijnen eersten meester genoten, toen hij zijne kunstopvoeding aan Gossaert toevertrouwde. Ook voelde hij zich van zijne kinderjaren geneigd, om vreemde Natiën te leeren kennen. Hij bestudeerde de Duitsche School in de plaatwerken van Albrecht Durer, en andere voortbrengsels der graveerstift deden hem de Venetiaansche en de Italiaansche School hoogschatten.

Lombart vatte spoedig het oppervlakkige schoone dat zijn meester hem voorhield. Bovendien besefte hij, dat dit alleen de Italiaansche School in verre na niet uitmaakte. Om dieper tot het hart dier School door te dringen, leverde hij zich gansch over aan de studie van het antiek. Zijne taalkennis liet hem toe diepere navorschingen te doen in de geschiedenis der Natie die hij voorgenomen had te vertolken. Met eene geestinspanning, welke dikwijls zijne gezondheid krenkte, leerde hij de zeden en de karakters der oude volken kennen. Weldra had hij zich met den geest in de verzwondene eeuwen als terug gevoerd. Door zooveel ernstige studie overtrof hij al spoedig zijne medeleerlingen en ook zijn meester, in de kennis van het Italiaansche kunstkarakter; want hij had zich daarvan een klaar denkbeeld gevormd.

In het jaar 1532 overleed Jan Gossaert. Het verlies van dezen meester was gevoelig voor Lombart. Gossaert was, in de Nederlanden, toch de bijzonderste vertegenwoordiger der Italiaansche School. Wel was de zielewensch van Lombart ook in persoon eens over de Alpen te kunnen trekken; maar de liefde had hem reeds vastgekluisterd in zijn land. Hij was echtgenoot en familieplichten deden hem de zoo betrachte reis uit het hoofd stellen.

Ongelukkig voor den mensch, maar gelukkig voor den kunstenaar, verloor Lombart het voorwerp zijner liefde, korts na dat hij zich in den echt had verbonden.

Weder klonk het in zijn binnenste: naar Italie! maar die onderneming kostte veel geld, en daaraan had Lombart immer behoefte.

Daar hij toch zonder meester was, zoo dwaalde Lombart terug naar zijne geboortestad. Daar vond hij onverwacht eenen redder. De toenmalige Bisschop van Luik, Érard Van Der Marcke, was de vriend en beschermer van al wie de kunst beoefende. Hij was het ook die Lombart de gelegenheid gaf, om zijn betracht Italië te bezoeken.

De Engelsche Cardinaal, Reginald Pole, ging op weg naar de Pauselijke Staten. Deze hooge geestelijke was een bijzondere

[p. 160]

vriend van van der Marcke en op dezes aanbeveling werd Lombart in het gevolg des Engelschen reizigers opgenomen. Tot overmaat van geluk, verleende zijn beschermer, de Bisschop van Luik, Lombart nog jaarlijks een aanzienlijk hulpgeld, dat moest dienen, om hem ongestoord zijne studie te laten vervoorderen.

Zoodra onze kunstenaar de Alpen overgetogen was, begon hij weder met vollen iever de meesters uit het Zuiden te bestuderen. Ook op de grootsche gebouwen van dit oord deed hij eene bijzondere studie, en van al wat bewonderenswaardig was, maakte hij schetsen om er eens voordeel uit te trekken.

Beurtelings bezocht Lombart Venetië, Florentië, en de daaromliggende kunststeden, tot hij eindelijk Rome tot vast verblijf nam. Daar koos hij Andrea del Sarto tot meester. Deze vermaarde kunstenaar leerde Lombart nog beter het karakter kennen der School welke hij van zijne jeugd had willen doorgronden.

Lombart deed wonderen van vooruitgang. Weldra had hij, in Italië zelf, eene faam verworven, welke hem door vele meesters uit het Zuiden mocht benijd worden.

Te midden van al zijn geluk, zijnen vooruitgang en al de eerbewijzen die hij ontving, kreeg hij eensklaps de droeve tijding, dat zijn weldoener, de Bisschop van Luik, overleden was.

Met dit sterfgeval hield het hulpgeld op, dat Lombart jaarlijks van van der Marcke ontvangen had. In plaats van zich nog kommerloos aan de studie te kunnen blijven toewijden, moest hij nu moedig aan het werk gaan, om een bestaan te vinden.

Nu hij overtuigd was, dat het hem niet meer gegeven was in Italië nog te mogen leeren, begon hij weder naar zijn vaderland te trachten. Vermogende Romeinen en zelfs Paus Clemens VII beloofden hem schatten en eereambten, zoo hij de Pauselijke Staten tot vast verblijf wilde kiezen; maar het was vruchteloos. In het jaar 1539 keerde Lambert over te Alpen terug en hij zette zich in zijne geboortestad neder als volslagen meester.

Iemand die, als Lambert Lombart, eene twintigjarige studie, met zooveel ernst en iever had gedaan, was dien titel wel degelijk waardig. Na de lente van zijn leven zoo nuttig te hebben doorgebracht, kon hij zich roemen, schilder te zijn en tevens uitmuntend bouwmeester, plaatsnijder, oudheidkundige, wijsgeer en taalkenner.

Zoodra Lombart in zijne vaderstad bewijzen van zijn talent gaf, verbreidde zich zijne faam over heel de Nederlanden. De vorsten vereerden hem met bestellingen en geschenken, en het duurde niet lang of hij had invloed genoeg, om der Gothische en der Vlaamsche kunstbegrippen, den oorlog aan te doen, welke Jan Gossaert, reeds van tien jaren vroeger, verklaard had.

Vele Vlaamsche kunstenaars, welke in den waan verkeerden dat men zoo maar van School als van kleedsel verandert, voegden zich aan de zijde van Lombart, en de kunstverbastering werd algemeen in de Nederlanden.

Weinige der leerlingen van Lombart moeten het evenwel verre gebracht hebben; de bijzonderste noemt men: Frans Floris, Willem Key en Hubert Goltzius.

Lambert Lombart is en blijft niettemin een groot meester.

Bijna al de tafereelen van Lombart zijn in Staats- en godsdienstomwentelingen vernield geworden. Daarom is het nu onmooglijk geworden grondig over de pracht en harmonie zijner kleuren te oordeelen. Doch gelukkig is een groot getal zijner scheppingen door de graveerkunde bewaard gebleven. Vele derzelven, in koper gesneden, zijn zoo merkwaardig, dat zij met de werken van Albecht Durer slechts eene en dezelfde verzameling uitmaken. Door die platen blijkt het, dat Lombart grootsch was van opvatting, vast in teekening en heerlijk in het groepeeren zijner echt geschiedkundige figuren. Wat de bouwkunde betreft, daarvan is hij een der bijzonderste hervormers.

Er bestaat van Lambert Lombart eene levensbeschrijving in het Latijn, vervaardigd door zijnen leerling Hubert Goltzius en Dominicus Lampsonius. Dit werk, waaruit de meeste bijzonderheden over 's kunstenaars leven ontleend zijn, werd te Brugge gedrukt, in het jaar 1565. Lambert Lombart huwde drijmaal en zijne vrouwen schonken hem vele kinderen.

Theodoor Galle graveerde het portret van den beroemden Luikenaar en stelde er zijn sterfjaar onder, als volgt: Floruit et obiit apud Leodienses, anno 1560. (Hij bloeide en stierf te Luik, ten jare 1560.)

V.D.B.