De Vlaamsche School. Jaargang 11

[p. 109]

Levensschets van Johannes-Jacobus-Josephus van Haesendonck.

Door de geneeskundige maatschappij van Antwerpen, in 1796 gesticht onder den naam van: Genootschap ter bevordering van genees- en heelkunde opgeregt tot Antwerpen, onder de zinspreuk: ‘occidit qui non servat,’ werd, als het ware, de smaak voor de studiën bij het geneeskundig lichaam onzer stad heropgewekt. Toen was men getuige van een in de geneeskundige jaarboeken schier ongekend feit: al de zonen van Esculapus sloten zich aan elkander om gezamenlijk tot de bevordering der geneeskunst werkzaam te zijn. Allen gingen de plechtige verbindtenis aan, in de mate hunner krachten, bij te dragen om den geneeskundigen roem van België in 't algemeen en der stad Antwerpen in 't bijzonder, te verhoogen⁽¹⁾. Allen hielden woord en brachten de vrucht hunner studiën en waarnemingen bij. Deze werken zijn verzameld in de uitgaven der geneeskundige maatschappij onzer stad.

Onder de ieverigste leden bevindt zich doctor Van Haesendonck, die beurtelings secretaris en voorzitter der maatschappij was. Hij werd, den 28^en November 1769, geboren te Aerschot, waar zijn vader met onderscheiding de heelkunde uitoefende⁽¹⁾.

De jonge Van Haesendonck begon zijne genees- en heelkundige studiën aan de bijzondere school van Antwerpen, onder de leiding van de leeraars Matthey en Leroy⁽²⁾. Hij deed er zich onder zijne medeleerlingen opmerken, want bij de plechtige prijsuitdeeling,

(1) Zie de voorrede van het eerste deel der Verhandelingen van het Genootschap enz., blz. iv.

(1) Deze heelmeester zond den 8ⁿ Junij 1782, aan doctor Van der Belen, later onderwijzer te Leuven, eene verhandeling getiteld: Aenmerkingen over de beckeneelbreuken - waerneming over een gemortificeerde darmbreuck in de liesch, eenvoudig en radicael genesen. (Zie: Annuaire de l'Université catholique de Louvain, door Mgr. P.F.X. de Ram, jaar 1863, blz. 322).

(2) Zie de verhandelingen door ons over deze twee leeraars medegedeeld in de Annales de la Société de médecine d'Anvers, jaren 1855 en 1863.

[p. 110]

waarvan de Gazette van Antwerpen van 12 april 1792, de beschrijving behelst, behaalde hij twee prijzen.

Kort daarna, legde hij de examen van heel- en vroedmeester af en ging zich in het dorp Raemsel, op ongeveer eene mijl afstands van Aerschot, nederzetten⁽¹⁾. Hij verbleef er niet lang. De liefde tot de studie en het verlangen om zijne kennissen te vermeerderen, dreef hem naar de hoogeschool van Leuven, alwaar hij, den 14ⁿ Januarij 1705, den titel van licentiaat in de geneeskunde bekwam.

In den loop van hetzelfde jaar kwam hij zijne kunst te Antwerpen uitoefenen; hij legde zich bijzonder op de vroedkunde toe. Achtereenvolgens werd hij benoemd tot geneesheer der burgelijke Godshuizen en leeraar bij de bijzondere school voor heelkunde.

In die laatste betrekking volgde hij in 1796 eenen ervaren leeraar en behendigen practizijn, d^r. Matthey, op⁽²⁾. Ofschoon hij nauwelijks 27 jaar oud was en eenen leeraar verving die de belgische provinciën met zijne faam had vervuld, onderwees Van Haesendonck er met onderscheiding de ontleedkunde, de natuurleer en de heelkunde.

Onze jonge geneesheer was een der stichters van het genootschap ter bevordering van genees- en heelkunde. Hij nam er beurtelings de aanzienlijkste betrekkingen in waar en trachtte het vertrouwen zijner collegas te verrechtvaardigen door zijnen iever en de werken welke hij aan hun oordeel onderwierp.

Bij de oprichting der lagere school voor geneeskunde te Antwerpen, den 10ⁿ Fructidor jaar XII (30 Augustus 1804), werd Van Haesendonck tot den leeraarsstoel der vroedkunde en der vrouwen- en kinderziekten benoemd. Hij nam die betrekking gedurende drij jaren met onderscheiding waar, toen de dood hem den 26 Januarij 1808, aan zijne vrienden, aan de wetenschap en aan de menschheid ontroofde.

Van Haesendonck gaf de volgende werken uit:

1^o Vroedkundige waarneming nopens eene nageboorte besloten in eenen byzonderen zak (placenta incystata). Antwerpen, Schoesetters, 1798, in-8^o van 9 blz.

2^o Geneeskundige verhandeling over het miskraamen, benevens de middelen om de zelve te voorkomen. Antwerpen, 1799, in-8^o van 35 blz.

3^o Ontleedkundige aanmerking waar in men aantoond, hoe in een dood ligchaam is aangetroffen geweest, dat de eene nier gelegen was in haare behoorlyke plaatzing, daar men integendeel de andere vond als dwars op het derde lendewervel been geplaatst. Antwerpen, 1800, in-8^o van 8 blz.

D^r Broeckx.

(1) Van Haesendonck zelve doet deze bijzonderheid kennen in eene Vroedkundige waarneming nopens eene nageboorte besloten in eenen bijzonderen zak, opgenomen in de Verhandelingen van het genootschap, blz. 73 van het 1^e deel; hij drukt zich volgender wijze uit: Zoo wird ik op 10 fructidor 2^e jaer, 's morgens omtrent negen uuren geroepen by de vrouw van N., zekeren pagter tot Raemsel, een dorp een uur van Aerschot gelegen, dan ter tyd myne woonplaets.

(2) In de levensschets welke wij van dezen geneesheer, in 1855, hebben laten verschijnen, hebben wij doen kennen hoe deze man de leerstelsels der fransche demagogen omhelsd en zich aldus de achting en het vertrouwen zijner medeburgers vervreemd had. Ter staving van wat wij hebben gezegd, willen wij hier de getuigenis aanhalen door leeraar Kok van Matthey's talenten gegeven, in de rede welke hij in 1796 hield, bij de oprichting der geneeskundige maatschappij. Hij zegde:
‘Hoeveel opkomende denkbeelden moet ik hier smoren, om niet te veel in het traanverwekkend sterfgeval van mynen medestigter dezer groeijende School, van Joannes Henricus Matthey, uit te wyden! - Het kunststremmend staatsgewoel had dezen geleerden in den stroom der veragting getrokken: nimmer had zyn vernuft bryn ten schaden zyner medeburgers gedagt! Nog zelfs door zyn vorig gedrag hier toe ooid vermoeden kunnen geven! - Vreemd dan in al het gene zynen evenmensch onaangenaam was, werd hy echter helaas! het hatelyk voorwerp van ongeschikte bryngisting! Was hy ongevoelig in het staatsbestuur gekomen, hy bleef altyd, voor wie hem noodig had, de zelven genees- en heelkundige! Kan men dit voor ongepast aan zyn doordringend bryn, en aan zyne zoveel reddende hand aanzien? - Zyne groote kundigheden, zyne kunstryke lessen, zyne heelkundige handwerken, zyne menigvuldige bewerkte genezingen, moesten hem immers hier voor vry plyten! O! treffende en niemand sparende dood! hoe vreed en verschillende is uwe verslindende komst! waarom nadert gy niet als aan die, die onnut of ongelukkig leven? Als het voorwerp een kwaad is dan spaart gy het, en dit zoo nuttig bryn treft gy met uw dolk! Gy hebt van de Maatschappy eenen beschermer onttrokken, van deze stad eenen arts, die dikwerf niet alleen uwe proy heeft ontrukt, maar ook uw vervaarlyke schim heeft doen verhuizen! Gy hebt deze school een steunend wezen en nog eenen vriend ontrukt! Dat de Heelkunde tranen giete tot zyne gedagtenis! en deze leerstoel bloemen strooije op den steen die zyne grafstede bedekt! Terwyl ik met Virgilius uitroep: Sunt lacrymoe rerum et mentem mortalia tangunt.
Dat ik dan daar laat, Antwerpsche inwoonders, om meerder op dezen heugelyken dag, van den rouwnalatende Matthey, van onzen menschenvriend te zeggen! Myn doelwit is niet om zyne regtgepaste en hoogst verdiende lofspraak hier te doen, de stof van deze redevoering heeft my tot deze uitspatting gebragt, en zyne dood heeft my hier doen stil staan.... laat ons zyne asschen betreuren! zynen naam vereeuwigen! en dankzeggen aan zyne waardige opvolgers, van hem hier op deze zaal altyd te doen leven!.....’