De Vlaamsche School. Jaargang 11

[p. 101]

Het kruis.
Naar een Duitsch printenblad.

I.

Kent gij de vallei waar de Mosel en de Saar in het land van Trier, tusschen groene hellingen en rijke wijnbergen loopen? - Kent gij de schilderachtige dorpen die op verschillende hoogten rond de oude, roomsche hoofdstad der Treviers liggen? Kent gij die stevige woningen van roode steenen blokken gebouwd, zoo sterk als graniet en waar de klimop en de druivelaar willekeurig en vrij tusschen bersten en kloven groeit en groent? - Zoo gij nooit die schoone en treffende gewesten bezocht hebt, of dat middels en tijd u belet hebben dit uitgelezen oord te doorwandelen,

Doch wees voorzichtig, kies goed en overzie ze allen wel (Bl. 103, kol. 1).

spaart dan een weinig en tracht eenige dagen te vinden om met den Luxemburger spoorweg dit land in te trekken, en gij zult moeten bekennen dat noch de boorden des Rhijns, noch het statige Zwitserland u meer hadden kunnen bekoren, u meer aandoening hadden kunnen geven.

Te legel, een nog romeinsch dorp, eenige stappen van Trier, tusschen rijke heuvels en schitterende landeijen gelegen, ontmoet men bekoorlijke hoeven, die allen de weelde der inwoners, de voorspoed huns landbouws getuigen. - Eene dier hofsteden trekt bij voorkeur het oog des reizigers en wandelaars op zich, door hare uitgelezene ligging, door de uitstekende velden en wijngaarden die haar omkransen, door de reinheid der schuren, door het kuisch en het opgeschikt harer toebehoorten. Wanneer men in den buiten zulke hoeven ontmoet, is het onnoodig te vragen of de bewoner derzelve een rijke landman is; doorgaans is hij een welhebbende pachter die smaak in zijne bebouwing vindt, die goeden oogst kan bewerken en inzamelen, die geregeld alle jaren eenen aankoop van kudden, van hoornvee of paarden doet.

Welnu die schoone en deftige hoeve, die bij het eerste bezoek dat wij te legel, op een uitstapje in de omstreken van Trier bemerkt hadden, was weleer door eenen zonderlingen man bewoond. Over eenige jaren noch wanneer zijne geburen met zang en vedel den oogst binnen haalden, vergezelde hij zonder voldoening zijne opgepropte wagens, zonder dankbaarheid voor Hem, die zoo mild zijne akkers bevruchtigde en hem driedubbel met koorn en druiven overlaadde. Ofschoon zijne meiden en knechten ook wel de paarden met bloemen en groenten omkransden, ook wel hunne hoeden met blauwe koorn en vuurroode kollebloemen versierden en ook vrolijk trachtten te zijn, ook wel soms een vreugderijk lied aanhieven, wanneer de krakende wagens, met honderd en honderd stapels de reeds opgevulde schuur kwamen binnen gereden: doch bleef hun lied zonder weergalm; koud en werktuigelijk werden de karren ontladen, omdat de meester geenen aard in hunne blijdschap vondt, omdat hij immer ongevoelig voor alles bleef en nooit meer zijne tevredenheid liet doorschijnen.

Het is pas eenige jaren geleden dat de vreugde in het hart des bewoners der rijke hofstede, is teruggekeerd, en dat een blijde lach op zijn gelaat weder te lezen is. Na lang gedweept, en gezwegen te hebben is Pieter Hans de rijke landbouwer weer een blijmoedig en opgeruimd man geworden, zoo als hij weleer was, toen hij aan den breeden aard met vader en moeder gezeten over het welgelukken des arbeids sprak. Toen hij hun de eerste verklaring deed, dat hij Grietchen de fliksche buurdochter beminde en haar tot vrouw verkozen had. Toen hij aan Grietchen verloofd met haar de rijke akkers doorliep en haar bloementuilen aanbood. Toen hij niet haar de wijnbergen doorhuppelde en voor haar de schoonste trossen plukte. Toen was hem als nu het leven helder en aangenaam; toen was eene bloem, een grasalmtje, een koornaar, eene druif zoo veelzeggend voor hem. Toen was hij gelukkig wanneer hij met Grietchen als vrouw zijne goederen doorwandelde en het hart vol zegen en geluk, zij beiden over hun toekomend welzijn spraken en beiden over de verbeteringen aan huis, aan land en stal beraamden. En hoe was de overmaat zijns geluks niet op den korten stond, wel is waar, dat Grietchen hem een zoon schonk, maar die zij ten prijze haars levens op de wereld bracht. - Eilaas, van dit oogenblik ook was de maat zijns vreugderijken bestaans gevuld, van dit oogenblik af verdonkerde zijn leven en ging de zachte tevredenheid van zijn hart wech. Kort op een verloor hij vader en moeder, die hij zoo lief had en die hem zoo ruimschots zijne teederheid terugschonken: en Pieter Hans had zich wel vroegtijdig alleen bevonden, ware zijn sterke en gezonde Fritz niet overgeschoten, de zoon op wien zijn vaderhart zoo veel genot bouwde en aan wien hij over vloedig de liefde ging schenken, die hij voorheen met drie diepbeminde wezens gedeeld had. Maar Fritz te zeer geliefkoosd kind, groeide in ondeugd en gebreken op en de te veel gedoogende, zwakke vader zag hem welhaast aan alle de ongebondenheden overgelaten, die de ouders vóòr den tijd doen vergrijzen en die de kinderen oneerbiedig, vreemd en misachtig maken. Fritz stierf in den bloei der jeugd door onmatigheid, dronkenschap en ontucht verkankerd en uitgeteerd.

Hoe groot Pieter Hans's geluk voorheen was, hoe groot was nu zijne beproeving. Zonder ouders, zonder vrouw noch kind, zonder verwanten noch naastbestaanden, zag hij zich op eens verlaten op de wereld, en de akkers, de hellingen, het koorn, het veld werden

[p. 102]

koud en eentoonig voor hem, en alles herinnerde den ongelukkigen beproefden wat hij verloren had, en alles bleef dan zonder ziel, zonder spraak voor hem.

Ook wanneer Pieter Hans alleen, immer alleen en stilzwijgend in zijne kamer zat, waar het ronken eener oude kat, en de immerzelve tiktak eener kashorlogie, de zielrijke verhandelingen van vader en moeder, de lieve spraak van Grietchen en het gebabbel van Fritz vervangen hadden, dan liet hij het hoofd op de hand neêrgebukt hangen, en de pijp die troosteresse zelve, lag pas ontstoken naast hem en doofde in kleine tabakwolkjes uit zonder den ontroostbaren pachter een stond, een wenk zijne verlatenheid te doen vergeten.

En dan zuchtte Pieter Hans diep, en dan betreurde hij zijn lot en vond te drukkend het kruis dat hij te dragen had. En des nachts wanneer alle beweging op de hoef gestaakt was en vee en volk in rust en stilte ingesluimerd waren, dan kon Pieter het oog slechts door vermoeijenis sluiten en dan herinnerde hij zich uren en uren lang al wat hij eens bezat en nu verloren had. Dan overzag hij het lot zijner buren en vond bij elk een van hen, iets dat hem ontroofd geworden was; dan vergeleek hij het zijne met het hunne en vond dat geen van hen zulk een kruis als het zijne op de schouders had, en hij schilderde zich de ongelukkigste der stervelingen af.

II.

Zekeren dag dan had de klok des dorps tien, elf en twaalf uren geslagen en Pieter was nog ontslapen, maar stortte droevige tranen over zijn verlies. Wanneer eensklaps eene buitengewone klaarheid in zijne kamer ontstond en een schoon verschijnsel tot bij zijne legerstede naderde. De trekken des verschijnsels waren die van Grietchen en de spraak die van Fritz, toen hij nog een klein en onnoozel knaap van vijf jaren oud was.

Gij slaapt nog niet, Pieter, sprak het verschijnsel; immer peinzend, immer weenend, immer zuchtend, denkt gij zóó het leven door te brengen? Maar Pieter zag verbijsterd de lieve schim aan en kon geen geluid geven.

Wees niet bevreesd, Pieter, ging het nevelachtig wezen voort; aanzie mij, ik ben uw oudste vriend! en koom U vertroosten; want ik kan niet langer uw zuchten en weenen aanhooren; ik heb schoon u op te beuren, u goede reden in te zenden, al erger en erger wordt uwe droefheid, zeg mij of ik iets voor u doen kan, daar gij mij nu zelf voor u ziet, ik ben uw engel bewaarder!

En Pieter zag inderdaad een hemelschoon wezen, in blank lijnwaad zoo fijn als satijn gehuld met twee lange lelie witte vleugels, zich naast hem op de sponde nederzetten.

Spreek, mijn vriend, zei de engel, is er dan geen troost voor uwe smart, geene heeling voor uw lijden?

Neen, waarde Engel, antwoordde Pieter, terwijl hij eerbiedig de handen vóór de oogen sloot, mijn lot is te bitter, mijn kruis te drukkend!

Het is waar, mijn vriend, gij hebt veel verloren, gij zijt diep beproefd geweest; maar meent gij de ongelukkigste te wezen; denkt gij dat er geene zwaardere kruisen te dragen zijn, geene grootere ongelukkigen dan gij op aarde zijn?

Grooter kruis dan het mijne heeft niemand te dragen, zuchtte Pieter, ik zoek te vergeefs bij mijne kennissen en buren rond, en geen is zoo ongelukkig als ik.

Dit meent gij, hernam de engel; maar zoo gij wist welke hartgrievende kruisen er in de wereld zijn, wel is waar de eene draagt het zijne gemakkelijker dan de andere, doch Pieter, niemand is zonder kruis, iedereen heeft er een op de schouders liggen, dit weet gij wel!

Dit weet ik, heilige vriend, dit weet ik, zuchtte nogmaals Pieter, maar voor velen is er hoop van verzachting, voor velen is er eene vriendenhand om het eens op te ligten, terwijl er voor mij geen mensch op aarde meer is die mij vertroosten, noch helpen kan. De dood alleen is heden mijne hoop.

Zoo dat gij zelfs geenmaal denkt op het hoogst genot des hemels dat u te wachten staat, en waartoe uwe beproeving steeds u brengen moet, vroeg de engel.

Die beproeving, o Heer! is het grootste wigt mijns kruisen; en hoe lang zal zij niet duren. Ik ben sterk en gezond, mijne akkers en velden zijn rijk en brengen mij groote schatten op, zoodat ik nog lang te leven heb en nog lang dit kruis moet kruijen dat mij elken dag, elke uur zwaarder wordt.

Zoodat gij als eene ramp aanschouwt hetgeen anderen en meest allen missen, gezondheid en rijkdom! Pieter, Pieter, gij miskent de weldaden des Heeren, gij zijt ondankbaar!

Doch Pieter zweeg en zuchtte.

Zie, uw kruis is zòó zwaar niet als gij het wel denkt, vermits het zelfs niet bevat, ditgene zoo veel zwoegers en arbeiders ontberen; - gij zijt ikzuchtig, Pieter, en vermetel in uwe overdenkingen.

Maar Pieter gelijk alle de ongelukkigen zag zijn lot in één oogpunt aan en antwoordde: ‘Gedoog, waarde engel, dat ik u doe opmerken, dat waar anderen naar streven en hijgen, dit is wat mij heden ongelukkig maakt; gezondheid zal mij tot eenen grooten ouderdom brengen en wie zal dan den stokouden man geleiden en bezorgen, wanneer zijne krachten zullen vervallen zijn? De rijkdom, waartoe kan hij mij dienen, dan om afgunstige en hebzuchtige verwanten rond mij te scharen die het uur der afsterving des verlatenen ouderlings, meer zullen wenschen dan duchten.

Welnu, sprak de engel, vermits het verschiet u toch zoo akelig voorkomt, sta dan op, wij zullen te samen een ander kruis gaan zoeken. Zonder kruis mag niemand leven, en daar de last deszelven van ons alleen afhangt, kom aan dan en gaan wij er een ander kiezen. Wilt gij?

Zeker, laat er mij haast een ander bekomen, antwoordde de ongelukkige Pieter, want al het troosten des engels had hem toch niet kunnen leeren zijn kruis met een ander oog aantezien, daarenboven de kans zich voorstellende om van het zijne ontlast te zijn, liet hij de gelegenheid niet ontsnappen, want wie zoekt niet graag van smert en kommer verlost te worden?

[p. 103]

Kom aan, sprak de engel, en volg mij.

En Pieter sprong het bed uit, kleedde zich spoedig aan en volgde den engel die vooraf ging; maar de tocht dien zij beiden aanvongen was zoo snel, Pieter gevoelde dat hij zoo buitengewoon gauw ging en dat zijne beenen met zulken spoed zich bewogen, dat hij geen adem genoeg had om aan zijnen geleider te vragen waar zij zoo haastig heen vloden.

Op de stappen des engels wiens vlammende krans, waarvan zijn hoofd omringd was, alles verlichtte zoo vurig als wel een elektrieklicht het doen zou, rees hij achter aan en scheen hem dat zij zoo veel weg als eene rijzende ster aflegden.

Zoo kwamen zij aan een veld dat Pieter nooit in de omstreken van legel of Trier gezien had, geen boompje waste er op, geen gras noch mos bedekte den grond, alleen kruisen en duizende kruisen van allen aard, lengte en vorm, stonden tusschen grove distels en groote netels op dit zonderling land geplant.

Hier zijt gij op den akker van lijden en van wroeging, sprak de engel; zie hier zijn allerlei



kruisen van alle dikten en van alle gestalten, kies er een uit; hetgeen gij zult aanduiden zal voortaan het uwe wezen. Doch wees voorzichtig, kies goed en overzie ze allen wel.

En Pieter zag verbijsterd over dit bosch van kruisen heen, waar velen hem afschuwelijk en verschrikkend voorkwamen. - Doch door de woorden des engels aangewakkerd, ging hij de kruisen rond, maar dorst nog geen aanduiden.

Pieter zocht naar een klein en ligt kruisken en toen hij er zulk een ontdekt had en het wilde aangrijpen, deinsde hij met afkeer terug, want hij zag giftige slangen rond hetzelve kronkelen; dan vond hij een ander klein, maar kon het niet oplichten het woog zoo zwaar als lood, verder zag hij nog wel kleine kruiskens maar deze waren zoo ruw in steen of hout of ijzer gehouwd dat hun vorm verschrikte en zij niet aan te grijpen waren. De groote kruisen ging Pieter allen voorbij, de breede en stevige zag hij met afschrik aan. Zoo kwam hij ten laatste aan een wel getimmerd kruis, hetwelk niet te groot noch te klein was; de kanten er van waren als zijde keurig afgeschaafd, in een woord dit kruis was het bevalligste van al die op het veld stonden.

Hier heb ik gevonden wat ik hebben moet, dacht Pieter en legde er de hand op, dit kruis hoewel niet te klein, schijnt mij toch het meest gevoegd te zijn. Zie waarde engel, sprak hij, bemerk hoe de kanten van dit kruis zuiver geschaafd zijn, het is zelfs met kunst getimmerd, dit zal ik nemen, want zijne weêrga zie ik op den geheelen akker niet.

Dit vind ik ook, antwoordde de engel, nu ruk het uit en laad het op uwe schouders.

Pieter deed wat de engel hem gebood en met dezelfde snelle vaart verlieten zij den akker en waren op eenige stonden ten huize terug.

Welnu, sprak dan de engel, hoe vindt gij thans het gewigt uws kruises, gij hebt het voorzeker al goed bemerkt?

Nog niet met aandacht antwoordde Pieter, alhoewel het mij zoo zwaar toont als hetgene ik tot heden gedragen heb; en Pieter begon het van onder tot boven te bezigtigen tot dat zijn oog op eenige woorden viel, die er op gedrukt stonden en hij las:

Eenzaamheid! Verlatenheid! Verlies van hen die ons dierbaar zijn!

Wel dit is mijn zelfde kruis riep Pieter op eens uit: ik heb dan de hand op mijn eigen kruis gelegd!

Dat hebt ge, zei de engel, gij hebt tusschen die honderd duizend kruisen die de wereld geeft het ligste gekozen om te dragen. - Gij ziet, Pieter, dat gij tot heden toe onredelijk geweest zijt, met u tegen Gods inzichten te verzetten. - Keer het nu nogmaals om en lees de twee woorden die ook op den voet des kruises staan en die gij steeds nog niet beseft hebt, en Pieter las:

Geduld en Hoop!

Begrijpt gij nu, mijn beste Pieter, sprak de engel, dat de allergoede God nooit slaat zonder zalven en Hij zijne kinderen die Hem allen even lief zijn nooit geene kruisen zendt die hun te zwaar om dragen zijn. Ga dus voortaan manhaftig voorwaarts; dat Geduld u geneze van al wat u vooreer den geest verbitterde, dat Hoop in de vaderlijke goedheid Gods elken dag uw' kruisweg ligter maken. Zie rondom u heen en gij zult troost en vreugd genoeg vinden om u den last des levens te verzachten en uwen geest op te beuren!

Bij die woorden verdween de engel, en Pieter bleef met eenen zachten glimlach zijn kruis aanstaren. Des anderendaags ging de blinddoek nog meer vóôr zijne oogen wech; hij zag dat hij te veel met zijn eigen zelven bekommerd geweest was en bij dien verwaarloosd had de middelen te vinden om zijn kruis te verligten. Middelen die hij nogtans bij de hand had. Want het viel hem eenmaal in: dat Franz, zijn trouwe paardenknecht, die verlatene wees op zijne hoeve gekomen was, hem sedert jaren met eerbied en aangekleefdheid diende; dat Mietchen de dochter eener weduwe die Grietchens vriendin was, ook reeds lang als melk-

[p. 104]

meid op de hofstee woonde en dat die beide weezen elkander beminden.

En dan glimlachte Pieter van voldoening bij het gedacht dat hij met het geluk dier twee dienstboden te bewerken, voor hem zich een nieuw leven ging op doen; dat, met hen in den echt te doen treden, hij zich een nieuw huisgezin zou aanschaffen waarvan hij de voorzienigheid ging zijn; dat zij hem nieuwe verwanten zouden geven die hij zou kunnen beminnen als of zij de zijne waren, en van wien hij uitermate zou bemind worden. Dat het tafereel eens gelukkigen huisgezins zijn hart zou verheugen in stede van het te bedroeven, daar hij dan op nieuw zou smaken hetgeen hem weleer een hemel was. Dat alsdan zijn kruis geen kruis meer zou wezen omdat hij voor de gehuwden een vader zou zijn zoo braaf en zoo goed als zijne ouders het voor hem geweest waren, en dat hij in hun kroost een geluk zou vinden, dat hem door het zijne niet berokken geweest was.

En Pieter zonder langer te beramen bracht zijn ontwerp ten uitvoer. Franz en Mietchen werden gehuwd, de rijke en schoone hoeve werd hun eigendom, en hun weldoener die steeds nog bij hen woont, slijt zijne oude dagen in eenen kring van brave liën, die in hem hunne ouders terugvinden en die hunne kinderen dagelijks doen bidden voor den goeden man die hun weelde, genot en vreugd op aarde geschonken heeft.

Antwerpen, 14 November 1864.

P. Dranck.