De Vlaamsche School. Jaargang 10

Antwerpen, 15 Mei 1864.

Den Heere L. SUYVELGHEEST, letterkundige, ter stede.

Geachte Heer,

In een artikel in het tijdschrift de Vlaamsche School geplaatst, wijst gij op de belangrijke verzameling van Geboden ter Stadsarchieven bewaard. Ik deel ten volle in uwe meening nopens de noodzakelijkheid om den inhoud dezer stukken te doen kennen en heb, van den dag mijner in functietreding, maatregelen genomen opdat de Inventaris daarvan, welke zeer uitgebreid is, in eene der eerste afleveringen van het Archievenblad verschijne.

Deze inventaris werd ten jare 1798, opgesteld door den Secretaris van Setter die, zoo als gij weet, ten dien tijde, het bewaak over een deel der Stadspapieren had; de gewetensvolle man deed hierdoor een groote dienst aan de geschiedenis. Van Setter's werk werd later voortgezet tot het jaar 1800. De inventaris welke met het jaar 1489 begint, vormt, om zoo te zeggen, eene niet gekende Chronijk van onze stad, welke men met des te meer vertrouwen kan raedplegen dat zij enkelijk uit oorspronkelijke stukken bestaat, en hoofdzakelijk omtrent het openbaar leven onzer voorvaderen berichten bevat, welke zoo zelden in de oude geschiedboeken zijn te vinden.

Als een staal van het opstel van Secretaris van Setter, en tevens als een bewijs van het belang welke de tafel der Gebodboeken oplevert, deel ik hierbij eene lijst mede der stukken welke met de jaren 1584-1585 in verband staan; buiten twijfel zult Gij, geachte Heer, vrede hebben oorkonden te raadplegen welke den innerlijken staat der stad, tijdens en na het beleg van Farnese, doen kennen.

Aanvaard, geachte Heer, mijne beste groeten.

P. Génard.

Gebodboeken.

1584.
4 Jan^ry	Verloren obligatie door Simon Rodriguez.
13 d^o.	Biddag en vastendag om God te danken dat hy, op 17 January van den voorleden Jaere, dese stadt heeft verlost van den aengevangenen aenslag der Franchoisen, en oock sedert beschermt en bewaert heeft tegens de Spaigniaerts ende andere Lands vyanden.
18 d^o.	Proc^e van Philips Dehu Tapissier, Lieutenant van den Vendrick van Capiteyn Hemsen, die aen de Croonenborgpoorte, s' nachts, onder de wachte seker rumoer gemackt heeft, spreeckende seer injurieuselyck tegens den Buytenborgermeester.
eod.	Privaeten en weerdribben te ruymen voor de maendt April, om alle pesten en contagieuse sieckten te schouwen.
26 d^o.	Vyfden penninck te betaelen.

[p. 104]

eod.	Victualien te vueren naert fort, hetwelck tot conservatie deser stadt aen den Noort gemaeckt wordt.
1 Feb^ry	Processe van twee jonge Dienaers en Knaepen van Jacques Creker busmaecker die hun feytelyck geopponeert hebben tegens degene die aldaer gesonden waeren om de restanten van den vyfden penninck te ontfangen.
13 d^o.	Verloren obligatie door François behoort dienaer van Cornelis De Grauw.
16 d^o.	Item door Cornelis De Keyser.
18 d^o.	Processe van Elisabeth oft Elsken Kellenaers, Huysvrouwe van Abraham Peeters, die hem selven op gisteren in den gevankenisse met een eetmes verdaen en het leven genomen heeft, welcke Elisabeth gesuspecteert en dat sy met haren man, verstant, collusie, en behulpelyck of ten minsten wete gehadt heeft van 't vervalschen, cimenteren, ende schroeyen van diversche goude munten.
18 d^o.	Proc^e van Isaak Peeters sone van den voorschreven Abraham, pligtig in't vervalschen van goude munten.
25 d^o.	Stadt schynsen te betaelen.
27 d^o.	Hondersten penninck te betaelen.
eod.	Proc^e van seker meyssen, geboren van Aken, oud 15 jaeren, vyf jaeren gedient hebbende ten huyse van Hans Melis, dewelcke bekent en beleden heeft, dat sy des voors haers meesters twee dogterkens, d' een oud wesende 5 jaeren ende d' ander oud dry jaer en half, d' oudtste voor en de jongste naer, met den hoofde nederwaerts in't privaet van 't selven huys geworpen heeft ende alsoo moordadelyck van den leve berooft heeft.
eod.	Privaeten te ruymen voor 't eynde der maend April, alsoo sulcx naer dien tydt, voor Baemis niet sal geoorloft syn te doen.
eod.	Verloren obligatie door Jeronimus Vanden Oudendorp.
8 Meert.	Begraeven der doode, soo wel van de peste gestorven, geexecuteerde als andersints, den salaris dienaengaende, en van het maecken der graeven, draegen etc^a.
14 d^o.	Verloren obligatie door Willem Clopman.
26 d^o.	Idem door Thomas Hil.
29 d^o.	Meertsche bieren, prolongatie tot veraccysen derselve voor de borgers.
4 April.	Vergaederingen der jongers verboden, niet te vechten, slaen of worpen met steenen, slyck etc^a.
7 d^o.	Proc^e van Jenneken Vleeschouwers, huysvrouwe van Jenneken Elsevyer haer geneirende met oragnien en appelen te coop te veylen, die haer kint, wesende ses weken oud, den hals gansch gebroken heeft ende alsoo vermoort.
eod,	Kleermaeckers ende oudecleercoopers.
Vide 17 Novembris 1559.
9 d^o.	Ruymen der privaeten, prolongatie derselve tot het eynde van April.
11 d^o.	Verloren obligatie door Cornelis Grammeye.
13 d^o.	Biddag en vastendag opdat Godt alle onse saeken, handel en resolutien, wille voorstaen, dirigeren en bewegen tot syne glorie, opbouwinge en conservatie van syne kercke, vertroostinge en verlossinge van de bedruckte lidmaeten derselve uyt de tegenwoordige miserie en ellende der oorloge.
eod.	Premie van f 100 tegens eenige schippers, bootsgesellen en borgers, die desen morgen op de Werf, aen den provost van't regiment van Colonel Pettein ontweldigt hebben eenen Gillis Smits, wesende denselve die de scheut dede, daermede doorschoten wert, dengenen die in't mercktschip van Middelborg onlangs op de riviere vast by dese stadt doodtgebleven is, als bootsgeselle en soldaet van't voors, regiment, die men om syne misdaeden, straetschenderyen en gewelt op dese riviere gedaen, soude geexecuteert hebben, synde in't ontweldigen van den voorschreven Smits, niet alleenelyck den gemelden Colonel ende synen Provost aengetast en bevochten geweest, maer oock den scherprechter in syn been gesteken ende gequetst.
19 d^o.	Beesten en vee alhier ter merckt comende, niet tegen te gaen oft op te houden, calveren door de keurmeesteren deser stadt uyt, af oft quaed gekeurt en daeromme de ooren van de selve afgesneden syn, niet te coopen, te slaegen oft op te blaesen door de buitenvleeschouwers, om alhier op geoorlofde tyden te vercoopen.
21 d^o.	Satdtswallen buyten deselve niet te gaen oft te ryden, geen groen aldaer te plucken of uyt te steken, noch oock op de borstweeringen deser stad te klimmen op arbitraele correctie.
25 d^o.	Herbergiers en andere borgers hunne gasten over te brengen.
26 d^o.	Bruyloften en maeltyden, op deselve geene te groote oncosten te doen, nog meer dan vyftig persoonen op deselve te nooden, ten waere by permissie van Borgermeesteren en Schepenen hun meer waere geaccordeert, op pene van f 100, rinsgulden en arbitraele straffe.
26 d^o.	Austruweel, costuyme in denselven polder, dat de gelande metten anderen liggende scharinge de minste daeraf 't recht ende preferentie heeft, dat hem den meester moet volgen, behoudentlyck dat den minsten t' selve met recht op den eersten dag van Mey is gehouden te versueckene ende want ter oorsaecke van de negligentie van de voorschreve minsten d'andere meerdere niet en weten waermede sy hun sullen reguleren, tensy daeraf eerst en alvorens naerder verclaeringe worde gedaen, recht van de voorschreve schaeringe vastgestelt.
1 Mey.	Huysen, schutselen, boomen, haegen ende andere bekommeringen staende tusschen deser stadsvesten ende de steene paelen daertoe gedesigneert ende opgestelt, geordonneert by resolutie van den breeden Raedt te vellen en te neder te worpen, wort aen een igelyck gegeven de authoriteyt en macht om 't selve te mogen doen en tot hunnen particulieren profyte te mogen haelen, soo nogtans dat buyten de gelimiteerde paelen niet magh beschaedigt worden, met order aen den Drossaerdt van deser stadtsheerelyckheydt van sulcx met syne dienaers te verhinderen ende de contraventeure aen te houden; wacht der poorten moet hem assistentie alsdan geven.
3 d^o.	Verloren obligatie door Jan Losson.
4 d^o.	Borgerhout en Dambrugge aldaer ofte in andere buytenyen geene huysen, metseleryen of timmeragien te maecken, duerende desen oorlog.

[p. 105]

9 d^o.	Sondags of op andere leechdaegen, geene conynen, duyven of vogelen te vercoopen, mangelen of tuysschen.
eod.	Verkens lancse de straeten niet te mogen gaen oft vroeten, mits de groote hitte, uyt vreese van quaede siekten.
19 d^o.	Cuype met waeter ende leere voor de deure door iedereen te setten, uyt vreese van brant, mits de groote droogte.
30 d^o.	Stadsvesten en grachten, daerneffens niet blycken, wasschen of zeepsop of loog uyttespoelen; doode honden oft catten of andere beesten daerin niet te worpen, het waeter van de vesten en grachten daermen medebrouwt daerdoor verargert, gecorrompeert en bedorven wordende.
2 Juny.	Sinxen jaermerckt geprolongeert.
eod.	Schippers en schuytenaers geene goederen in hunne schepen te laeden al eer den controleur blyckt by pasporten dat deselve goederen op de middelen van de generaele Staeten behoorelyck verlicent syn, arbeyderen en waegelieden deser stadt mogen deselve goederen, niet anders vervueren.
4 d^o.	Verloren obligatie.
12 d^o.	Verloren obligatie.
eod.	Buytenlieden, lediggangers, vagabonden alhier gevlucht te vertrecken, ten waere deselve syn opgeteeckent volgens d'ordonnantien.
21 d^o.	Verloren obligatie door Michiel Pyt.
eod.	Meirepoortbrugge, aldaer met geene cremeryen, fruyt, boter, kaes, melck of diergelycke voor te staen.
Ult. d^o.	Impost van de graenen te betaelen als oock van het meel denselven vastgesteld.
2 July.	Brugge buyten het bierhooft deser stad om te gaen paer de heude van Brussel, niet te belemmeren met masten, balken ende andere diergelycke vuyle timmeragien.
3 d^o.	Impost op de wyn en bier asynen te betaelen.
11 d^o.	Graenen, boter, kaes, sout, hout, torven en andere waeren op prys gestelt.
12 d^o.	Verloren obligatie.
17 d^o.	Borgers alhier hun welvaeren, ryckommen in den goeden tydt gewonnen en vercregen hebbende, als nu uyt dese stadt vertreckende ende in't heymelyck hun vaederland verlaetende, om de gemeyne lasten te ontvluchten, 't zy uyt armhertigheid, ydele vreese ofte andere ongefondeerde consideratien; goederen derselve sullen aenveert ende geappliceert worden, gelyck men sal vinden te behooren.
21 July.	Biddagh en vastendag om Godts gramschap te stillen en te voorkomen, de vyanden van desen Lande alle hun geweld doende om Brabant in eenige slavernye te brengen.
eod.	Maendelycke quotisatie van alle gecalificeerde borgers en ingesetenen, door deselve te betaelen binnen dry dagen.
23 d^o.	Over 't veir in Vlaenderen niet te gaen om de wercken aldaer gemaeckt wordende af te spieden en aen den vyand daervan kennisse te geven.
27 d^o.	Treckpeerden alhier houdende en karrelieden moeten gaen wercken over 't veir tot de fortificatie van't fort aldaer gemaeckt wordende.
1 Aug.	Verloren obligatie door Jan Cornelissen engelsman.
eod.	Geene communicatie particulier nog tractaet te houden met Spaigniarts en hunne adherenten, gemeyne vyanden, verdrukkers en verdervers van dit vaderlant.
21 d^o.	Austruweels lant met waeter bedeckt synde mag niemand aldaer met schuyten of platte schepen vaeren, uyt vreese van door den vyand genomen te worden.
eod.	Vyf ten honderde te betaelen van alle coopmanschappen uyt dese stad gevaert ende getransporteert wordende.
22 d^o.	Schippers mogen in hunne schepen of schuyten geen mans innemen of afventen sonder pasport.
23 d^o.	Evocatie van verscheyde borgers die dese stadt verlaeten hebben, niettegenstaende d' ordonnantie van 17 July laestleden.
eod.	Gruys nog aerde niet te voeren, sonder billet van de fortificatie meesters.
29 d^o.	Binnen de Dycken oft ingeloopen oft verdroncken land met schuyten niet te gaen of visschen, soo in Vlaenderen over 't veir, als in Brabant op pene van lyfstraffe.
3 Sept.	Schippers, schuytenaers ofte andere 'tvolck van de Croonenborgsche poorte en oock van de kaeyen en waeterkanten deser stadt. noch by daegen noch by nagten met schuyten niet te vueren en over te setten te lande op't Kiel achter het casteel.
12 d^o.	Imposten van vyfden, thienden en hondertsten penninck quotisatien en andere middelen te betaelen, executeurs en cnuyvers niet te misdoen.
22 d^o.	Vee of beesten niet te koopen dan op de merckt.
eod.	Quotisatien binnen acht daegen niet betaelende, sullen de hellicht meer moeten geven.
1 Octob.	Privaeten te mogen ruymen.
18 d^o.	Proc^e van Hendrick de Greve.
23 d^o.	Eetwaeren en andere coopmanschappen op prys gestelt.
27 d^o.	Biddag en vastendag om God te bidden van de saeken van dit vaederlant voor te staen.
30 d^o.	Singen langs de straeten om S^te Martens vieren verboden, vergaederinge niet te maecken, geene insolentien voorts te stellen.
3 Nov.	Huysen, schueren, schutselen, haegen, boomen buyten de limieten deser stad sonder consent der eygenaers niet af te houden te breken of te branden, doore ruyters, soldaeten ofte andere; uyt de hoveniers hoven niets weg te nemen.
8 d^o.	Verloren obligatie door Hans Nicolaes van Jershoven ende Gillis Houtappel.
eod.	Idem door Richard Fletzer.
eod.	Soldaeten nog schipsvolck hier ontrent in garnisoen liggende, niet te logeeren in de stadt sonder consent.
15 eod.	Quotisatien te betaelen.
eod.	Verloren obligatie door Peeter vander Haegen.
eod.	Gevangenen Steen op eene andere plaetse gemaeckt, mits de groote menigte, soo van criminele als civiele gevangenen, nieuwen cipier en sluyters gecommitteert, cipier van den ouden Steen geene gevangenen te aenveerden, sonder consent van't magisrraet, alle officieren hunne civiele geapprehendeerde op het nieuw steen te stellen.
14 Decemb.	Schepen binnen in de vlieten te laeden en buyten niet te

[p. 106]

	vernachten uyt vreese van door den vyand oft andere quaetwillige vervoert te worden.
eod.	Met den vyand niet te handelen, nog correspondentie te houden, hulp nog bystand aen den selven niet te geven.
15 d^o.	Rondwachten te bezetten ter uren als men in den vooravond de clocke luyt.
24 d^o.	Hondersten chynspenninck van den Casteele te betaelen.
29 d^o.	Inroepinge van de gevluchte persoonen ingevolge d'ordonnantie van 17 July laestleden.

1585.
3 Jan.^ry	Halven stuyver op elcken voet breede van de huysen gestaen aen de straete, en van de huysen gestaen in de gangen een oort, soowel van de huysen buyten als binnen den cirkel deser stadt, voor een jaer te betaelen, tot ruyminge van de slyck- en mesthoopen deser stad.
4 d^o.	Quotisatien te betaelen.
9 d^o.	Verloren obligatie door Jan Cassiopin, den jonge.
eod.	Proc.^e van Michiel Becx, brouwer, denwelcken door Jan Struyck, officier van de lange roede deser stad, ten versoecke van Aert van Thuyl en Hans van Leyen, in bewaernisse genomen is, synde op syn gelofte aen den selven geconsenteert in syn slaepcaemer te gaen slapen, en, dien niettegenstaende, vilipenderende syne eere ende belofte, uyt de apprehensie ende bewaernisse van den voorschreven officier is ontvlugt, waerover den gemelden officier, door syne constituanten aengesproken ende geprejudicieert wort; denselven Michaël Becx niet te logeren ofte te versteken.
14 d^o.	Verloren obligatie door Hendrick Sainen ende Staes Cosyn tot laste van Cornelis Neefs.
19 d^o.	Biddag en vastendag om Godt te bidden voorspoet aen onse waepenen tegens den vyand te geven.
19 d^o.	Visschers mogen de groene en versche visschen die sy in't verdroncken land vangen, niet elders vercoopen dan op de Vischmerckt.
26 d^o.	Graen ofte andere eetwaeren sonder pasport niet te vervoeren uyt dese stadt.
26 d^o.	Op't ys met schrickschoenen ofte andersints niet te loopen, op de vesten of op't verdroncken landt.
4 feb^ry	Vyfden penninck te betaelen.
4 feb^ry	Verloren obligatie door Jan Deschamps.
15 d^o.	Vaert over't Austruweels land, reglement voor de schuyten die naer Eeckeren, Wilmarsdonck ende andere omliggende plaetsen over en weder vaeren.
27 d^o.	Bedelaers, lediggangers en vagabonden te vertrecken.
eod.	Eetwaeren, graenen, boter, kaes, speck en harinck op taxe gestelt.
7 Meert.	Meertsche bieren door borgers geen tappers wesende, inte leggen voor halve accyse.
9 d^o.	Stadtschynsen te betaelen.
20 d^o.	Schippers die hunne schepen en pleyten buyten dese stad aen de Kaeye hebben liggen, moeten deselve tusschen dit en vier ureu naer noen, binnen de vlieten deser stad trecken op pene van f. 100: - uyt vreese van door den vyand genomen te worden, ofte door quaedwillige aen den selven gebrocht te worden.
23 d^o.	Verloren obligatie.
eod.	Gruys, aerde en slyck te voeren in de casematten by d'oude Beggynepoorte.
1 April.	S'avonds naer 't luyden van de rondeclocke, niemand hem te vinden ontrent de vesten, poorten en bruggen deser stad dan alleenelyck de heeren van den Raede en Magistraet en hunne officiers en colonellen; cuypen oft tobben met waeter en leederen voor de huysen te stellen, uyt vreese van brant, prolongatie tot het veraccysen van de meertsche bieren.
18 d^o.	Boomen, haegen oft plantagien niet te vellen oft af te houwen buyten de limieten oft gedesigneerde plaetsen.
20 d^o.	Biddag en vastendag om Godt te bidden van de saeken deser Lande voor te staen.
27 d^o.	Achtsten hondertsten penninck geconsenteert, om te bekomen de penningen noodig tot avancement van de gemeyne saeken; openinge van de riviere en onseth deser stadt.
11 Mey.	Schepen geordonneert tot de wacht op de riviere, soo boven als beneden dese stad; naemen dergene die de wacht op deselve hebben op te geven.
eod.	Backers brood te backen, 'tselve voor aen de deure te veyl te setten, en idereen daermede te gerieven, soowel den armen als den ryken tot sulcken pryse daer dat opgeset is, sonder hetselve achter in hunne huysen verborgen te houden op verbeurte van alle graen en broodt, dat men in hunne huysen sal vinden, t' een derden deel tot behoef van den huysarmen ende daerenboven op verbeurte van hun ambacht; meelverkoopers moeten alle borgeren gerieven elck veertel voor 15 schellingen grooten vlaems, sullende voor elke veerteel leveren 14 steen.
16 d^o.	Stadtskint Salomen De Bruyne in den ouderdom van ontrent 72 jaeren.
eod.	Eetwaeren vercoopende, hun te reguleren naer de ordonnantien op deselve gemaeckt, prys derselve niet te verhoogen.
17 d^o.	Schippers vuerende schuyten en platte bodemschepen, moeten met deselve ten dienste van de stad komen aen d' engelsche kaeye onder behoorelycken salaris.
26 d^o.	Schippers en schuyteniers met hunne schuyten en platte schepen, moeten hun laeten vinden binnen s' landts ontrent Oorderen, om aldaer in te nemen alle alsulcken coren, graen en andere proviande en eetwaeren als tot provisie deser stad van noode wesen sal.
eod.	Buyldraegers, sackdraegers, torfdraegers en andere moeten hun laeten vinden aen de amonitie caemer om van daer hun voorts te vervuegen by de schuyten en platte schepen, om de victualien ontrent Oorderen voor dese stad in te nemen en te laeden, op pene, tegens de gebreckelycke, van hunne poorterye en ambacht te verliesen.
11 Juny.	Procl^e van eenige quaetwillige seditieuse en oproerige persoonen, die vergaederinge gemaeckt hebben aen S^t Michiels ter plaetse waer het broodt uytgedeylt wort aen de Colonels-caemer op de pleyn van den Casteele en elders.
eod.	Cooplieden, coren, rys en andere diergelycke soorten van graen opgecocht hebbende, moeten 't selve wederom brengen oft

[p. 107]

	doen brengen ter plaetse daer 'tselve vercocht is ofte gelevert is. Nota: dese ordonnantie is niet gepubliceert.
15 d^o.	Caebels, touwen, ankers en ander gewant en gereetschap van de schepen, tot ontseth deser stadt gedient hebbende, weggenomen synde, weder te brengen.
17 d^o.	Biddag en vastendag om Godt te bidden dat dese stadt van de beleringe mag ontseth ende bevrydt worden.
21 d^o.	Bedelaers, lediggangers, vagabonden, Luyckenaers ende andere vremdelingen te vertrecken, aen deselve geene huysen ofte caemers te verhueren.
25 d^o.	Procl^e der crediteuren van wylen capiteyn Adriaen Lamey die, in de leste expeditie op den Couwenstynschen Dyck, gebleven en verstorven is, wiens sterfhuys door desselfs broeder aenveert is, onder beneficie van inventaris.
26 Juny.	Hoveniers, huyslieden, hunne jongers, dienaers, maerten ofte andere, binnen dese stad hun houdende en dickmaels naer buyten moetende gaen, mogen hetselve niet doen, sonder te hebben den penninck daertoe geordonneert, den selven niet te misbruycken ofte te leenen.
27 d^o.	Quotisatie te betaelen.
2 July.	Wynen op prys gestelt.
15 d^o.	Nieuwe munte van goud en silver te ontfangen.
18 d^o.	Verloren obligatie door François Rattel.
eod.	Proposten of woorden niet te houden, fameuse libellen oft referynen niet te maecken tot veragtinge van de overigheydt, tot oneenigheyd ende scheuringe van de gemeyne ruste.
20 d^o.	Procl^e van Jacques Verplancken ende Adriaen Janssens, geapprehendeert ter oorsaecke van sekere seditieuse feyten en proposten; dewelcke de justitie ontweldigt syn.
26 d^o.	Quotisatien, 100^e & 5^e penningen te betaelen.
2 Aug^ty	Prolongatie van 14 daegen van de verminderinge van de hoogselen staende op de wynen alhier gesleten wordende.
8 d^o.	Backers, graen oft meel hebbende, moeten sonder dilay broodbakken ende 'tselve openbaerlyck voor hunne huysen te koop stellen.
17 d^o.	Nieuwe hoogselen op de wynen en bieren gestelt tot betaelinge ende voldoeninge vanden heysch by Syne Hoogheid den Prins van Parma op de reductie deser stad gedaen, als oock tot andere noodelycke saecken, schulden ende onkosten tot den dienst deser stadt streckende.
21 d^o	Soldaeten sonder pasport van Syne Hoogheydt, alhier synde, uyt dese stad te vertrecken.
eod.	Peck en teirtonnen aen te brengen aen de Commissarissen daertoe gestelt.
eod.	Borgers ter wacht te komen op hunnen tydt.
22 d^o.	Borgers hunne huysen te openen om te besigtigen, ten versoecke van de fouriers van Syne Hoogheydt.
26 d^o.	Sout niet op te koopen ofte uyt de stad te vueren.
28 d^o.	Graenen, broodt en andere eetwaeren niet op te koopen om verkoop daermede te houden.
eod.	Saevel op Casteelplyn niet te mogen haelen.
31 d^o.	Munte, ganckbaer gelt niet te weygeren t' ontfangen of op te steken.
2 Sept.	François Peeters, clerck geweest synde van wylen Mynheer den Amptman, seer subtielyck vertrocken synde, sonder van syne administratie aen de Weduwe van den Amptman eenige rekeninge gedaen te hebben, of de partyen, dewelcke hem hadden doen arresteren, eenige satisfactie te geven, ende boven dien alle de boecken, registers het officie aengaende tot seer quaeder trouwen met hem nemende; tot welcke oorsaecke hy tot Middelburg in Zeeland, ten vervolge van de voors. Weduwe is aengehouden en in stricte gevangenisse geseth; alle degenen aen den selven iet ten achteren synde oft op den selven iet pretenderende, moeten hunne bescheeden brengen, in handen van den Sekretaris Vander Neesen.
eod.	Boomen niet af te houden oft fruyt te rooven.
11 d^o.	Waeckhuysen oft ronthuysen niet af te breken.
eod.	Prelaeten, collegien, capittelen, cloosters, Godts- en gasthuysen, geestelycke plaetsen en generalyck alle persoonen geestelycke en weirelycke, publiecke oft privaete gevolgt hebbende de partye van Syne Majesteyt oft vertrocken geweest synde in neutraele landen, alsnu (ingevolge het tractaet gesloten met Syne Hoogheydt, uyt den naem van Syne Majesteyt met de Gedeputeerde deser stad op 20 Augusty) wederom willende treden in heure goeden, actien en credieten, wordt geordonneert aen alle degene die dusdaenige besitten, deselve weder te geven.
12 d^o.	Waepenen of munitien van oorlog uyt de stadt niet te transporteren, sonder consent. Nota: dese ordonnantie en de twee voorgaende, syn geboden en uytgeroepen by Hendrick van Ouwenhuyse gesworen Colfdraeger, Borgermeesteren, Schepenen ende Raed deser stadt.
13 d^o.	Borgerlycke wacht, tachentig vendelen derselve gecasseert, mits den garnisoene binnen dese stadt, gestelt wegens Syne Hoogheydt; trommelen en vendelen derselve over te brengen. Nota: dese en de volgende ordonnantien syn geboden en uytgeroepen van wegen Heer Fredericx Perrenot ridder, baenderheer van Ronse, heer van Champaigney &^a als Gouverneur, Hooft ende Capiteyn der stadt van Antwerpen, ende van wegen den Schouteth, Borgermeesteren, Schepenen ende Raed deser stadt.
13 d^o.	Issuerecht te betaelen door degene dese stadt verlaeten; niemant metter woonen te laeten vertrecken, dan met consent van den Gouverneur deser stadt.
14 d^o.	Graenen nog andere eetwaren niet op te koopen, Monopolien van sout verboden.
14 d^o.	Waepenvercoopers moeten hun doen opschryven, om te beletten dat egeene munitien van oorlog door secrete intelligentie den vyand souden toegesonden worden.
eod.	Weerden en andere hunne gasten te moeten overbrengen.
19 d^o.	Boomen buyten dese stad niet af te houden, fruyt niet te stelen; huysen, schueren oft stallen niet af te breken; steenen, balken oft andere oude materialen buyten niet te haelen.
26 d^o.	Impost op de consumptie van de graenen geconsenteert, te continueren.
eod.	Impost op de consomptie van visch, harink en sout geconsenteert, als voren.

[p. 108]

eod.	Impost op de consomptie van't vee, vleesch en bestialen.
eod.	Impost op de zeepe.
28 d^o.	Processie generael van devotie om God te bedanken, dat het hem gelieft heeft dese stad te vereenigen met de Koninclyke Majesteyt onsen nateurelycken Heer, ende oock omdat Godt dese stadt miraculeuselyck gelieft heeft te verlossen van de sweetende siekte.
1 Octob.	Vremdelingen alhier komende woonen, ordonnantie desaengaende van 9 September 1578 geerpubliceert. Nota: is vernieuwt op 20 Novemb. 1593. 27 Sept. 1597. 28 Sept. 1600 & 1602.
8 d^o.	Wapenen onder hem hebbende om te vercoopen, niet wesende in't ambacht, moeten hun laeten opschryven, om allen uytvoer derselve te belletten in desen turbulenten en dangereusen tydt.
9 d^o.	Sondags en s'heyligendags niet voor te staen oft eenige neiringe te doen. Vernieuwt op 7 July 1586.
16 d^o.	Sonder licht achter de straeten niet te gaen naer den 9 uren s'avonds.
eod.	Tuysscholen van teerlingen, caerten ende andere ongeoorloofde spelen verboden.
eod.	S'nachts en by ontyden in maskere oft mommen niet te gaen, nog ook met verbodene waepenen.
19 d^o.	Verloren obligatie.
24 d^o.	Amonitien, als waepenen en andere instrumenten van oorlog, sonder pasport niet uyt te voeren.
26 d^o.	Proc^e van Jacques Rycksbosch, denwelcken door Geeraert Vander Laenen, steenweirdere, naer voorgaende vonnis en sommatie hem gedaen, onlancx heeft ontlast ende gelaeten uyt de gevangenisse en bewaernisse van den voors. Steene, alwaer hy ten versoecke van Hieronimus van Lyere was gestelt en sekeren tydt geseten hadde, voor welcke ontlastinge den voorschreven Vander Laenen nu wort aengesproken by den voorschreven van Lyere ende tesselfs versoecke in gevangenisse is gestelt, pretenderende denselven daerinne te houden ter tyd hy Vander Laenen wederom in apprehensie sal hebben gesisteert den voorschreven Rycksbosch.
4 Nov.	Uytdraegsters, corfsters en andere hun geneirende met oude dingen te koopen of te vercoopen, moeten voorstaen op de plaetsen daertoe gedesigneert en nergens elders.
7 d^o.	Begraeffenis plaetse voor degene die anders dan in de oude catholieke religie syn gestorven, aengewesen in de lepelstraete tegens over het vondelingenhuys, beneffens eene andere ledige erve deser stadt toebehoorende, gelegen tusschen den muer van het Beggynhof westwaerts en der stadtswallen oostwaerts, den Meulenberg suytwaerts ende de gemeyne straete loopende naer de Roode poorte noordwaerts, mits betaelende voor de plaetse van de begraeffenisse in recompense van de jaerlycksche huere, te weten de ryke dertigh stuyvers en hunne kinderen thien stuyvers ende de arme ses stuyvers en hunne kinderen dry stuyvers, welcke betaelinge men sal doen in handen van den secretaris Vander Neesen, daertoe by myne Heeren gecommitteert, al eer den grafmaeker geconsenteert sal wesen eenige graeven te maecken, welck met stilligheid en modestie sal moeten geschieden het lyck alleenelyck vergeselschapt met ses persoonen, sonder meer op pene van arbitraele straffe.
12 d^o.	Schoolmeesters geene kinderen te leeren sonder autorisatie en consent van myne heeren en van de scholasters.
eod.	Hoogsel van f 5. - per aeme van alle soorten van wynen, en ses stuyvers op de buyten inlantsche bieren en vier stuyvers op de binnen bieren per tonne, geconsenteert voor te lichten de somme tot het maecken der Dyckagien.
eod.	Waepenen door niemant te vercoopen, dan door degene wesende in 't ambacht van de smeden onder de natie, van de busmaeckers of harnasmaeckers.
27 d^o.	Premie van f 50. - tegens fameus libel op de borse geplackt, door eenige seditieuse persoonen.
4 Dec.	Karren, waegenen en peerden noodig tot den dienst van Syne Majesteyt van s' Heeren wegen gearresteert, mogen de waegelieden niet achterblyven, maer moeten hunne peerden comen gaede slaen.
11 d^o.	Kercken, in deselve niet te gaen wandelen, maer met eere ende reverentie in de selve te verblyven.
12 d^o.	Sonder licht naer den seven uren s'avonds niet te gaen, nog oock vermomt oft gemaskert.
17 d^o.	Graenen, monopolien, derselve verboden, treffelycke en gequalificeerde borgers, cooplieden en ingesetenen gecommitteert om te hebben de toesigt ende superintendentie van de graenen, nootelyck wesende tot de provisie deser stadt.
eod.	Wynen, wynasynen, verguys ofte cidre alhier te waeter aenkomende, mogen nergens elders gelost worden dan op de Werve, impost en accys derselve te betaelen.
18 d^o.	Verloren obligatie.
24 d^o.	Niet te verhuysen sonder consent der Wyckmeesters.
24 d^o.	Stadtschynsen te betaelen.

Plakkaerten en dekreten van den hove. 1538-1780.

1584.
2 April.	Geestelycke goederen te quoteren, alimentatie van geestelycke persoonen deselve goederen beseten hebbende.
22 Juny.	Licenten niet te geven van de vivres, amonitie & naer den tot Delft. vyand vervoert wordende, 't gene verboden wort.
24 July.	Convoi recht te betaelen. ibidem.
27 ibid.	Victualien en amonitien uyt dese Landen niet te vervueren naer den vyandt.
7 Aug.	Order van dese placcaerten te doen onderhouden. t'Antwerpen.
11 Sept.	Postmeester generael deser Landen D'h^r Ohain tegens synen ibidem. wille brieven op Spagnien door particuliere niet te brengen.
12 Dec.	Schippers en schepen op Mechelen & convoien.

1585.
25 Nov.	Quartieren tusschen den volck van oorloge gebroken ten platten tot Dordrecht. Lande, niet te benaerdeelen.