De Vlaamsche School. Jaargang 10

Bydragen tot de kunstgeschiedenis.

Bossche kunstoefenaers.

De stad 's Hertogenbosch, die de eere heeft de geboorteplaets te wezen van eenige kunstenaers van name en fame, bezat van in de xvi^e eeuw schilders, beeldhouwers en bouwmeesters. Trouwens, uit de stadsrekeningen, door den archivaris M^r Van Zuylen aen het licht gebragt, blykt dat de schoone kunsten in de hoofdplaets van Noord-Braband beoefend werden van in den aenvang der gemelde eeuw. Het is waer, van den persoon en het talent dier oude Bossche kunstenaers valt hier niet veel te zeggen. Sommigen worden in de rekeningen slechts by hunnen doopnaem aengeduid; van anderen worden slechts de gewrochten gemeld en is de naem der meesters geheel weggelaten. Zulks is het geval met den eersten ‘maelder’, die op 1501 wordt aengetroffen, ‘als hebbende vermaekt en gestoffeerd het kruisbeeld, op hetwelk ten Raedhuize den eed werd afgelegd. Standbeelden met verschillige kleuren geschilderd, waren toen en nog lang daerna in gebruik; tegenwoordig houdt men zulke kunststukken voor boersche gewrochten en geen onzer meesters zou er de hand willen aen steken. Die gewrochten zelve waren doorgaens niet veel meer dan dag- en decoratiewerk. Het zou ondertusschen niet onmogelyk zyn, dat de oude smaek voor de gekleurde beelden kwame te herleven. Geduld: qui vivra, verra: de mode is toch zoo een aerdig ding. Dit zy zoo het wille, en nederkomende op het hoofdonderwerp dezes artikels, laten wy hier een aental posten volgen, welke min of meer als curiositeit tot de kunstgeschiedenis mogen gelden.

Byeenlezingen uit den Inventaris der Archieven van 's Hertogenbosch, van M^r R.A. Van Zuylen. I⁽¹⁾.

1498. - Willemen Lombaerts, gelaesmeker, die gemaickt heeft een gelass ter Prekeren, int pant, tegen de capittel camer over, met vele verscheydene wapenen..... dair voor gelyck dat verdingt is, gegeven, 9 Ryns guld.	I^e Deel bl. 30.
1506. - Yoest, den maelder, van (op) 300 chartten die wapenen ons genedichsten Heeren van Brabant ende deser stat met verwen af te sette..... betaelt 3. Ryns gul.	I 122.

(1) N.B. De doopnamen der kunstenaers staen doorgaens in dativo, om de eeuwige herhaling van het voorzetsel aen te vermyden. Men versta dus door Jannen, Willemen enz. aen Jan, aen Willem.

[p. 72]

1508. - Willem van Bullestraten, loeds(bouw)meester der kerk te Ammerzoden ende met hem Hendrik Oems, metseler, die het slot van Ponderoyen hadden helpen ruineren en afbreken.	I. 151.
1531. - Willem Persoens, vant patroon te maken van den wapenen des Keizers, metter cronen van Brabant en deser stadt, soe men die vutgehouwen opter poyen setten zal. bet. 9 st.	I. 467.
1531. - Franssen Vander Witham, steenhouwer, van twee kynderkens te maken, staende op de pylers van der poyen (des Raedhuis van 's Hertogenbosch).	Ibid.
1531. - Meester Jasper Mabee, beeldsnyder, van die perdekens voert raethuis tot het uregewerck dijnende te vermaken.	I. 467.
1531. - Item voor vier perdekens, twee die steken en twee die staen (sic.) te scilderen.... Item van te verschilderen Onsen lieven Heer ten oirdeele met ter dueren.	I. 468.
1531. - Jan der Kennis, bouwmeester der kapittelkerk van S. Jan te 's Hertogenbosch en van het vernieuwde Raedhuis dier stad.	I. 468.
1532. - Meester Henricken, den scilder van te scilderen, die wapenen deser stadt, die deser stat pypers te Mechelen in de processie na ouder gewoente thoenen.	I. 486.
1533. - Willem Raess, den scilder, gebezigd aen het schilderen van het Raedhuis.	I. 494.
1533. - Jacob Willems die 34 daigen 3 quarten int palmueren (palueren?) aldair onledich is geweest.	Ibid.
1533. - Willem en Jacob Gerritse, stoffeerders ofte maelders (schilders); (zy stoffeerden de beelden der vier keizers op het Raedhuis, waervoor hen betaeld werden) 23 Car. guld.	I. 495.
1533. - Joest en Jonckers, gelast met het maken van beelden op het Raedhuis.	Ibid.
1536. - Dircken, die maelder, voor tstofferen der tonne, die op het Raethuis hangt.	I. (524).
1539-40. - Jan Loyen, scilder, ses wapenen opte baer (voor de uitvaert der keizerin) en autaercleet gehangen, op fyn goudt gewrocht op waigenschot, ende die naer de uytfaert int hoicher choir gehangen. bet. 5 Car. guld. - Item twelf slechter wapenen 54 st.	Ibid.
1540. - Fransse den beltsnyder, van eenen beldt van S. Andries in steen gehouwen, lanck 5 voeten, met synen tabernakel lanck 11 voeten, met 's Keizers en 'stads wapenen, om te plaetsen buiten de poort van het nieuw blokhuis aen de Hinthammer poort. Item een Marienbeeld om te stellen binnen de poort (van gemeld blokhuis,) voor arbeyt en conste 24 Car. guld.	I. 527.
1540. - Willem, den mailder, van die selve beelden metten wapenen te stofferen, 12 Car. gul.	(Ibid).
1540. - Jan Oems, scilder, gemaickt vyff blasoenen....... ende hem dairvoor betaelt soe van hout ende stofferen, 8 Car. gls.	I. 527.
1540. - Lamberden, den beldtsnyder, van een houte niess te maken, in de haut van dat beeldt van den Keyser voer traethuys, 10 st., en tselve te vergulden 12½ stuivers.	I. 566.
1545. - Jannen, den maelder, van den priem en den arn (arend) op die Gaffel staende te stofferen. (Die Gaffel was een der vleugels van het meergemelde Raedhuis.)	I. 627.
1545. - Jan Van Zoemeren, beldsnyder, 4½ dag aen dese stad wapenen die men voer die Gaffel setten sall, gesneeden, sdaighs 4 st. vz. 18½ st.	I. 425.
1545. - Jan Henricxs, beldsnyder, 6 daigen aen dwerck van der loyve (luive) voor de Gaffel, gesneeden als boven.	Ibid.
1545. - Lenaert Ariaenss, beltsnyder van der loeven van die Gaffel met antycx te snyden, dair hy wel 16 daigen aen heeft gewrocht 4 car. gul. 16 st. Item van 4 dolphlinoyen te snyden voer die Gaffe van twee dachueren, 10 st.	I. 628.
1549. - Gerrit Jacopss en Jan Priem Janss, van der wapenen te maken en se te scilderen ende voert raethuys opte stellagie opte poye dair die Prince (Philips II) hulden, men gehangen heeft, ende van die beelden voer traethuys staende aff te wasschen, van nyeuwe te vernisschen vz., 28 Car. gl.	I. 661.
1549. - Lamberten Henricx, beeldsnyder, omme die voirs. beelden voert traethuys staende te repareren, dairse gebroken waeren, 2. Car. gls. 5 st.	I. 661.
1552. - Jannen Priem, maelder, in de Putstraet, van eenen kelck ter cause der justitien, opte galgh tot Vucht gesteld, 3 st.	I. 672.
1555. - Jan Loyen, scilder, betaelt van 6 groote wapen 't stuck 7 st. op papier gemaict, omme in de kercke te hangen aen den altaer, opte zwarte clederen ende opte baer (der koningin, moeder van Keizer Karel), noch 14 cleyn wapenen aen de toirtsen ende kerssen te gehangen, tstuck 5 st., noch voir 6 houte scilden met fynen goudt ende silver bestreken, 't stuck 25 st.	I. 693.
1558. - Willem Remmen, scilder, van vier taefferelen te scilderen ende te stofferen 't stuck 20 st., die selve noch vier wapenen op papier gescildert om aen de baire te hangen (voor de uitvaert van Keizer Karel) 't stuck 7½ st.; noch 12 wapenen op papier om aan de toirtse te hangen, tstuck 6 st. vz. tsamen 12 Car. gul. 4 st.	I. 717.
1567. - Jan Van Oirsel, scildere, dat hy ter instantie van Anthonis Van Bombergen in de voors. vendelen hadden gescreven: Que Cesaris Cesari que Dei Deo, betaelt 3 gls. 12½ st. (Kapitein Van Bombergen, speelde toen in den Bosch zyne perten met eene der bende door Brederode of door het antwerpsche Consistorie geligt, over welke ligtingen men kan nazien de Nieuwe Geschiedenis van Antwerpen I. 171-173)