De Vlaamsche School. Jaargang 7

[p. 81]

Verbond van kunsten, letteren en wetenschappen te Antwerpen.

teekening van v.l. - plaetsnêe van jos. hemeleer.

Het Verbond van Kunsten, Letteren en Wetenschappen, onder de bescherming Z.K.H. den Hertog van Braband, heeft het volgende programma van het Kunstcongres afgekondigd:

‘Daer de Commissie ter inrigting van het groot Kunstfeest, dat in de maend Augusti aenstaende binnen Antwerpen moet gevierd worden, aen het Verbond van Kunsten, Letteren en

[p. 82]

Wetenschappen gevraegd heeft, welk aendeel het zich voorstelde aen deze internationale plegtigheid te nemen, zoo heeft gemelde maetschappy gedacht, dat de overleveringen der oude Vlaemsche school, waervan onze stad het middenpunt is, zoo wel als de rang, dien deze school in de kunsthistorie bekleedt, haer het regt gaven, om een algemeen Congres op te roepen, in hetwelk vraegpunten zouden besproken worden, waervan de oplossing voor de kunstenaers aller landen, zonder onderscheid van school noch leerstelsels, het hoogste belang oplevert.

Meer dan iemand begrypen wy, dat de worsteling onontbeerlyk is tot den vooruitgang der kunst; de uitingen van der volken kunstgeest zyn verscheiden, zoowel als de geaerdheid en het streven van ieder ras. Die gansch natuerlyke verscheidenheid. draegt in zich een verschil van uitdrukking, hetwelk het onmogelyk, en, ja, vooral niet wenschelyk is, te doen verdwynen. De scholen, die hun geloof, die den eerbied voor hunne overleveringen niet behielden, en die hunne ingevingen by den vreemde gingen putten, zyn gestorven, of hadden hunne wedergeboorte enkel te danken aen mannen van genie, welke aen de kunst eens volks hare oorspronkelykheid weder schonken. Verre van ons dus de gedachte, de scholen van hunne byzondere baen te willen afwenden. Maer, zoo het geraedzaem is in de kunst elk onderscheiden karakter te behouden, dan toch bestaen er gemeenschappelyke grondregels, algemeene behoeften, die zich by de kunstenaers aller landen gevoelen doen. Er zyn vraegpunten, waervan de oplossing van eene gelyke aengelegenheid is voor allen. In zake van stoffelyk belang, by voorbeeld, moeten de kunstenaers, om tegen de misbruiken te worstelen en hunne regten te doen gelden, zich onderling verstaen en samen werken. Inderdaed, als men den huidigen staet van zaken nagaet, zou men niet zeggen, dat zy buiten het algemeene regt gesloten zyn? Terwyl ieder Staetsbestuer alle vormen van eigendom met de nauwlettendste zorg beschermt, doet men niet alleen niets om te verhoeden dat de kunstvoortbrengsels in het openbaer domein vervallen, maer men gaet zelfs zoo verre, dat men den kunstenaren het eigendomsregt op hunne gewrochten ontzegt. De onverbiddelyke contrefaçon ontsteelt hun de voordeelen hunnes arbeids; de contrefaçon is eene geregelde nyverheid geworden, welke hare werkhuizen, hare kantooren, hare markten bezit. De wet, die al hare strengheid op den namaker van eens koopmans handteeken vallen laet, heeft nog geen tuchtmiddel gevonden, krachtig genoeg, om het namaken, wy zeggen niet van het gewrocht, maer van het naemteeken eens kunstenaers te voorkomen.

De werkzaemheden van het Congres, dat den 27^en September 1858 te Brussel vergaderde, om het vraegpunt des letter- en kunsteigendoms te onderzoeken, hebben nog al hunne vruchten niet gedragen; maer toch leverden zy dezen uitslag op, dat het Belgische Staetsbestuer heeft ingezien, hoe hoogstnoodzakelyk het is, den eigendom van schryvers en kunstenaers op eene ernstige wyze te vrywaren. By de Belgische Kamer is een wetsontwerp ingediend, dat, wy hopen zulks, den doodslag aen de contrefaçon zal toebrengen. Daer wy echter niet weten, of dit ontwerp zal goedgekeurd worden, en of het alle belangen bevredigen zal; daer overigens het vraegpunt des kunsteigendoms by uitstek internationael is en niet voor goed kan opgelost worden, dan door eene voorafgaendelyke overeenkomst aller staetsbesturen; zoo hebben wy gedacht, dat een Congres, waerop alle groote kunstscholen zouden vertegenwoordigd zyn, wel door zyne beslissing eenen afdoenden invloed zou kunnen uitoefenen op den geest der Staetsmannen, wien de eindelyke oplossing van dit belangryk vraegstuk is toevertrouwd.

Wy hebben dus de kwestie van den kunsteigendom aen het hoofd van ons programma aengeteekend. Nogtans, daer de stoffelyke belangen, hoe gewigtig ook, de eenigste noch de voornaemste zyn, die de ernstige geesten bezig houden, zoo hebben wy gedacht, dat de byeenkomst zoo veler uitstekende vernuften niet voor uitsluitelyk doel moest hebben, een vraegpunt van regt te bespreken. Er zyn in de kunst algemeene grondbeginsels, by wier juiste bepaling alle scholen belang hebben; er zyn praktische vraegpunten, die allen moeten trachten op te lossen. Waerom, by voorbeeld, heeft onze tyd, die onder zoo vele opzigten het verledene vooruitstreeft, geenen eigenen, hem alleen toebehoorenden bouwtrant? Onze bouwmeesters zullen, de eersten van allen, eenen mangel erkennen, waervan men de oorzaek hùn niet wyten kan. Slaen wy nogtans de geschiedenis der kunst op, dan zien wy in alle groote tydvakken een innig verbond tusschen bouwmeester, schilder en beeldhouwer gesloten. Egypte, Griekenland en Roomen hebben ons meer dan een schitterend bewys daervan bewaerd. De ruïenen van Karnak te Thebe, die van het Parthenon te Athene getuigen luide van de magt dier veelzydige kunst, wie al de hulpmiddelen van beitel, penseel en paslood ten dienste stonden. Ook de burgerlyke gebouwen van Pompeï leveren ons een treffend voorbeeld van de samenwerking der dry groote kunstelementen by de Ouden. En later, - welk eene grootsche gedachte doen ons de verhalen der oude schryvers niet opvatten van de Gallo-romeinsche wooningen, waerin zich het weelderigste gemak aen al de voldoening van den meest verfynden kunstsmaek paerde? Zoo was het ook met de Gothieken gelegen. Wy zullen van hunne domkerken niet gewagen: daer leeft alles, van het met symbolisch beeldwerk overdekte portael af aen, tot in de choornis toe, waer langs de bontkleurige ramen niet dan eene geheimnisvolle schemering dringen kan; daer zyn de duisterste hoeken met beelden bevolkt; het blauwe, met starren bezaeide welfsel, wekt het denkbeeld van het oneindige; de godvruchtige legenden der Middeleeuwen treden u, levende, van uit de muren tegen; het minste meubel is een meesterstuk, waervan het effekt medegerekend is in den samenhang van dit wonderbare geheel. De burgerlyke bouwtrant moet in niets voor den godsdienstigen onderdoen: onze stadhuizen bewyzen zulks. Eindelyk, het huiselyk leven zelf omringt zich van wonderen, waerin de dry groote openbaringen der kunst: bouw,- beeldhouw- en schilderkunst tot eene harmonyvolle eenheid samensmelten.

De Renaissance, die deze dry hoofdbestanddeelen niet scheidt, biedt even als de Middeleeuwen, haren eigenen oorvorm in de geschiedenis der bouwkunst aen. Eindelyk, die tyd van verval zelf, waervan de schulpwerkstyl de laetste uitdrukking is, heeft ons gebouwen nagelaten van een onbetwistbaer belang, in welke de kunst, ofschoon ontaerd, zich niet te min door eenen byzonderen, eigenaerdigen vorm onderscheidt. Zoo het ons heden aen oorspronkelykheid ontbreekt, is het niet omdat wy het aloude verbond

[p. 83]

der beeldende kunsten verbroken hebben; omdat elk hunner zich opsluit in eene afzonderlyke sfeer? Zullen wy, met het akkoord van vroeger tusschen deze dry te herstellen, niet de eenheid, den oorspronkelyken vorm, die ons ontbreken, en die wy vruchteloos aen herinneringen uit het verleden vragen, bekomen? Lost zich, eindelyk, dit vraegpunt niet op in eene hervorming van het kunstonderwys; en, zoo ja, hoedanig moet deze hervorming wezen?

Het komt ons voor, Mynheer, dat een onderzoek, op dien grond ondernomen, niet dan den besten uitslag zou opleveren.

Daerby hebben wy, nevens deze technische vraegpunten, er andere willen stellen, die de redewisseling over meer algemeene grondstellingen zullen inroepen.

Alwie geen volslagen oningewyde in de kunstbeweging van onzen tyd is, weet, dat er onlangs eene hevige worsteling tusschen twee grondbeginsels is ontstaen: het eene de bron van alle begeestering in het ideale zoekende, het andere een hooger belang aen het nauwkeurige der materiële nabootsing toekennende. Deze beide grondbeginsels zyn met woede verdedigd, elk hunner is tot in zyne uiterste gevolgtrekkingen doorgedreven geworden. Terwyl de eenen staende hielden, dat de wysbegeerte van geener weerde in de kunst is, en, van deze stelling uitgaende, op de puinen van het ideale den altaer der objectieve wezentlykheid stichteden, verklaerden de anderen dit stelsel als noodlottig, en wilden terugkeeren naer de grondgedachten, waeruit de groote kunstgewrochten des menschdoms zyn voortgevloeid. Deze school heeft nagespoord, of de maetschappelyke gedachte by alle volkeren in innig verband heeft gestaen met de uitingen der kunst, en of de kunst, om nuttig en weldadig te werken, niet eene zekere zedelyke verhevenheid veronderstelt. Zy heeft bestatigd, dat de oude maetschappelyke toestand grondig is gewyzigd; dat nieuwe gedachten, nieuwe instellingen de weereld beheeren; dat de wysgeerige wetenschap, op eene merkweerdige wyze ontwikkeld, duidelyk haer doel en haer innerlyk streven uitspreekt; en dat, onder haren invloed, alreede de geschiedenis, op een nieuw standpunt geplaetst, ons de gedenkrollen van het verledene onder een tot nog toe onbekend daglicht doet aenschouwen. Dan heeft zy zich zelve gevraegd, of de kunst dien invloed niet gevoelen moet; of zy, aen de gedachtebron hares tyds puttende, niet op nieuw worden moet, wat zy was in de tyden van geloof: een onderwys door het symbool.

Kunnen de kunstenaers, de denkers onverschillig blyven by die groote vragen; kunnen zy weigeren rekenschap te houden van de gedachtenbeweging en de omwentelingen, door de wysbegeerte volbracht; zullen zy, eindelyk, de geboorte eener nieuwe weereld bywoonen, zonder zich af te vragen, welke plaets zy er in nemen, welke rol zy er spelen moeten? De laetste vragen, die wy in ons programma gesteld hebben, staen in verband met deze zoo natuerlyke en zoo wettige bekommering. Ongetwyfeld, Mynheer, zult gy ze uwer aendacht weerdig achten.

Met dezen korten uitleg hebben wy willen verduidelyken wat onze vragen al te onbestemds zouden aenbieden, en de ruimte nauwkeurig afbakenen, binnen welke de sprekers zich besluiten zullen. Wy koesteren de hoop, Mynheer, dat gy het Antwerpsch Kunstcongres wel met uwe tegenwoordigheid zult gelieven te vereeren. Om dezer plegtigheid luister by te zetten, hebben wy gerekend op de medehulp der mannen van alle landen, die, zoo als gy, door hunne persoonlyke weerde, de vertegenwoordigers der kunst en de natuerlyke verdedigers harer regten zyn.

Wy verzoeken u derhalve, Mynheer, ons van uwe bytreding te willen onderrigten, zoo alsook van de mededeelingen die gy zoudt noodig achten aen de Commissie van het Congres te doen; en, ingeval gy het woord verlangt te voeren, de vraegpunten aen te duiden, waerover gy verkiest te handelen.

Aenveerd, Mynheer, de verzekering onzer byzondere hoogachting.

Voor de afdeeling der Beeldende Kunsten van het Verbond van Kunsten, Letteren en Wetenschappen:

de leden van het inrigtingscomiteit:

De Voorzitter: J.F. LOOS, Voorzitter van het Kunstverbond, Burgemeester van Antwerpen en lid van de Kamer der Volksvertegenwoordigers. De Ondervoorzitters: H. LEYS, Voorzitter van de afdeeling der Beeldende Kunsten van het Kunstverbond, Gemeenteraed en lid der koninklyke Akademie van België; N. DE KEYSER, Bestierder der koninklyke Akademie van Schoone Kunsten van Antwerpen, lid der koninklyke Akademie van België; F. DELVAUX, Ondervoorzitter van het Kunstverbond en Schepene der stad Antwerpen. De Secretaris: L. DE WINTER, Secretaris van de afdeeling der Beeldende Kunsten van het Kunstverbond. - J. DE LIN, Ondervoorzitter van de afdeeling der Beeldende Kunsten van het Kunstverbond; E. CORR, Professor by de koninklyke Akademie van Antwerpen; F. DE BRUYCKER, Kunstschilder; L. DE TAEYE, Professor by de koninklyke Akademie van Antwerpen; J. DUCAJU, Beeldhouwer; V. LAGYE, Kunstschilder; J. LIES, Kunstschilder; Jos. SCHADDE, Professor by de koninklyke Akademie van Antwerpen; J. VAN LERIUS, Professor by de koninklyke Akademie van Antwerpen.

Voor het Bestuer van het Verbond van Kunsten, Letteren en Wetenschappen:

De Secretaris, E. RIGELÉ, Professor by het koninklyk Athenaeum van Antwerpen.

De Voorzitter, J. Frans LOOS.

Het Kunstcongres zal vergaderen te Antwerpen, den 19^en Augusti 1861, in het lokael van het Verbond van Kunsten, Letteren en Wetenschappen.

Het Congres duert twee dagen.

Byzondere schikkingen aengaende de regeling des Congres zullen den bytredenden later medegedeeld worden.

Berigten van bytreding, brieven en mededeelingen aen het Kunstcongres moeten vrachtvry gezonden worden aen het inrigtend Comiteit in het Kunstverbond van Antwerpen.

Programma.
Vraegpunten van stoffelyk belang.

opzoeking van eene internationale wetgeving, strekkende om de volledige beteugeling der contrefaçon in zake van kunstgewrochten te bekomen.

I.	Heeft de kunstenaer, maker van eenig kunstgewrocht, alleen het regt daervan de nabootsing toe te staen, 't zy zulks door eene bewerking gelyk aen de zyne, 't zy het door eene verschillende bewerking geschiede?
II.	Welke middelen zyn er aen te wenden, om den kunstenaer tegen het bedriegelyke namaken van zyne gewrochten te beschermen?
III.	Welke maetregelen dienden er genomen te worden tegen het plaetsen van een valsch naemteeken op een kunstgewrocht?
IV.	Moeten de wetten, bestemd om de schending des kunsteigendoms te

[p. 84]

	beteugelen, toepasselyk zyn op hetgene de nyverheid aen de kunst zou kunnen ontleenen?
V.	Door welke middelen zou men tusschen de staetsbesturen eene overeenkomst kunnen tot stand brengen, strekkende om de bescherming des kunsteigendoms algemeen te maken?

Vraegpunten van artistiek belang.

I.	Staet de uitdrukking der monumentele kunst op de hoogte der andere uitingen van den geest onzes tyds.
II.	Is de vereeniging van bouw-, beeldhouw- en schilderkunst niet onontbeerlyk in de monumentele kunst; welke hervormingen zou men in het onderwys der schoone kunsten dienen in te voeren, ten einde die vereeniging tot stand te brengen.
III.	Is het niet in de vereeniging van bouw-, schilder- en beeldhouwkunst, dat de monumentele kunst de bestanddeelen zou vinden van eenen nieuwen styl, welke het kenkmerk onzes tyds zou dragen?

Vraegpunten van wysgeerig belang.

I.	Welk verband bestaet er tusschen wysbegeerte en kunst?
II.	Oefent de kunst niet eenen zekeren invloed uit op de verstandelyke en zedelyke ontwikkeling der volken?
III.	Welken invloed kan men aen den modernen geest op de hedendaegsche kunst toekennen? Bezit onze tyd geen nieuw grondbeginsel, dat aen de beeldende kunsten eene nieuwe uitdrukking en rigting zou kunnen geven?
IV.	Zoo de kunst, wanneer zy de gedachte onzes tyds uitdrukt, daervan het symbool voor aller oogen moet aenbieden, door welk slach van gewrochten kan zy dan het best dit doel bereiken?