De Vlaamsche School. Jaargang 7

[p. 9]

Hendrik.

Bloemen omkransen dikwyls de boorden des afgronds: diep ligt soms de smart onder uiterlyke kalmte verborgen...

Door den zachten glans eener lamp verlicht, zat eene jonge moeder, blond en schoon, met een blozend kindje op den schoot, dat streelend de kleine armen om haren blanken hals strengelde.

Zy lachten elkander toe! Het blauwe oog der vrouw spiegelde zich vochtig van liefde in de blauwe oogen van het aenbedene kind weder. Haer moederlach deed het kleine van vreugde huppelen; het speelde zoenend, en stamelde woorden, die, alhoewel nog onverstaenbaer, toch in de tael der liefde reeds eene hemelsche bediedenis hadden.

Een man, die aen eene schryftafel had gewerkt, rigtte het hoofd op, juist toen de vrouw met fierheid de kleine, krullende hairen van den dartelenden lieveling om hare vingeren wond.

Hy aenzag die wederzydsche streelingen van moeder en kind met eene dier lange blikken van liefde, welke in stroomen van teederheid uit het hart schynen op te wellen.

Zoo bleef hy eenige stonden, waerschynlyk van geluk droomend. - Maer in den glimlach, die om zyne lippen verscheen, bleef iets droef, dat nu zelfs aen de gewoonte van lyden deed denken. Onder het zoete gevoel, dat uit zyne oogen straelde, zag men in hunne diepte iets dat koortsig en somber was.

Op eens rigtte die man driftig zich op - en strekte den arm uit, als om een onzichtbaer wezen in de lucht te grypen.

Dáér stond hy met het hoofd verheven en den blik van bedwongen geestdrift brandend. Nogtans was er in zyne houding en in de uitdrukking van zyn marmerbleek gelaet iets zoo vreemds, dat men niet wist of het meer bewondering dan wel afschrik moest opwekken.

Hy sprak niet, en eene innerlyke opgewondenheid had hem zoo zeer overmeesterd, dat de spanning der zenuwen gansch zyn lichaem beven deed.

Eindelyk greep zyne linkerhand krampachtig naer de papieren, die voor hem lagen, en waerop een groot getal cyfers en teekeningen zich vertoonden. - Dan werd zyn bleek gelaet meer en meer lachend, en hy wierp het hoofd achterover, met eene beweging zoo vol trots, als hadde hy de aerde onder zyne voeten tot eenen oneindigen voetzuil van zyn standbeeld gevoeld.

De lach zyner lippen was naer en zenuwachtig, als of zyn geest verdwaelde.

Helaes, het was zoo!... Die man had de moeijelykste vraegpunten der wetenschappen onderzocht; hy had de natuer hare geheimen ontroofd; hoe jong ook, had zyn geest in de wereld der ontdekkingen reeds wonderen voortgebragt, die verbaesden, die hem vroeger het regt gaven van rykdommen en grootheid te droomen; - maer een kwade engel had zynen adem over dit verhitte voorhoofd geblazen: de schrikkelykste aller kwalen was op hem gevallen: - hy had oogenblikken van zinneloosheid!...

De vrouw in hare moederlyke gevoelens verslonden, had niet opgemerkt hoe haer echtgenoot was regt gestaen. Het kind speelde nog even bly op den moederlyken schoot voort, en zy, zy had voor eenige oogenblikken alles vergeten, wat niet liefde, niet geluk was.

Die zaligheid der vrouw kon niet lang duren. Zy rigtte wel de oogen van haer kind niet af; maer toch werd de blik der moeder meer en meer ernstig en eindelyk zelfs sprak haer oog van het diepste medelyden. Dan klemde zy het kind aen de borst, bragt de lippen op zyn voorhoofd, en eene harer tranen kwam over zyne frissche wangen vloeijen.

De man zag het dat zy weende!... Zy hadden elkander zoo opregt bemind; hare liefde was hem zoo hemelsch zoet! Juist op het oogenblik dat de vrouw het hoofd boog om te weenen, had hy in de overspanning van zinneloos geluk tot zich zelven gezegd:

- Grootheid!... Roem!... Voor hen!

En het zien dier tranen bragt in hem den schok van eenen ommekeer te weeg... Hy besefte op eens weder alles... Dit was te pynlyk: hy greep met beide handen in de borst; zyn verzwakt lichaem ploeide, en onmagtig viel hy in den zetel weder.

De val van het lichaem trok de vrouw uit hare smartelyke mymering. Een gil vloog door de kamer - zy wierp haer naest den man op de knien om hem in hare armen te ondersteunen.

Toen hy de oogen weder opende, rustte zyn hoofd op haren van angst jagenden boezem. Zy zagen elkander aen, en alleen de teederheid kan begrypen wat hunne oogen zegden. - Hy kon nog gevoelen wat zy lyden moest, en dankbaer hadde hy aen hare voeten willen nederknielen.

Zy legde hare hand op zyn voorhoofd, streek hem de lange blonde hairen achteruit, en zegde:

- Hendrik! gy hebt geleden... te veel... niet waer?

- Het is niets. Ik weet niet wat ik voelde. Nu is het reeds voorby.

- Hendrik! - en er kwam eene droeve plegtigheid in hare stem - gy bemint dan uwe vrouw niet meer?

Hy zag haer verwonderd aen, boog zich voorover en fluisterde:

- O! ik heb u uit ganscher harte lief!

- Waerom dan my uw lyden, zoo lang gy kunt, verbergen? Waerom alleen lyden?

Zyn blik werd somberder. De jonge moeder hing haer kind aen zyne borst en op zachten, indringenden toon, zoo verleidend, zoo bevallig mogelyk, zegde zy:

- Ik heb u eene bede te doen, Hendrik! Gy zult het my niet weigeren: Ik vraeg zoo zelden iets... Wat waren uwe gedachten, toen gy geleden hebt?

- Ik heb niet geleden... Het was eene ontroering van geluk.

- Van geluk!

- Waerom niet, wanneer ik u en mynen zoon, beide zoo schoon, zoo vol liefde zie.

- Gy dacht aen ons niet.

Hy wees op een papier, dat tusschen de anderen lag. Zy greep het aenge-

[p. 10]

duide blad; het was eene teekening. Het afbeeldsel der moeder met haer kind in de armen, was door hem geschetst geworden.

Gedurende een oogenblik kwam er een glimlach onder hare tranen; - maer eensklaps werd zy doodsbleek en vroeg bevend:

- Hendrik, wat naem geeft gy aen die teekening?

- Het zal Moederliefde heeten! - antwoordde hy, den arm om de lenden der echtgenoote brengende, om haer aen zyn hert te trekken.

Doch zy, zy bragt hem met eene beweging van wanhoop het papier onder de oogen - en haer vinger bleef als versteend op eenige letters wyzen.

De ongelukkige had het vergeten: er was door hem onder dit afbeeldsel het woord Smarte geschreven.

Smarte! Haer te zien was dan eene pyn voor hem geworden! Was er dan een geheim, dat hy in den boezem verkropte? ô, Zy had sinds lang er een voorgevoel van, dat een inwendig wee hem doodde; maer zy mogt hem zelfs van dit lyden niet spreken, want dan telkenmale werd de schaduw op zyn voorhoofd duisterer en duisterer. Waerom verborg hy den geheimen band, die tusschen hem en het verderf gesmeed werd, met evenzeer zorg, als ware het eene ongetrouwheid aen hunne liefde?... Het woord smarte door hem onder het afbeeldsel geschreven, dat bragt haer als een doodsteek toe.

Ook had zy den schreeuw harer ziel niet kunnen besloten houden. En dat zelfs was onvoorzichtig!

Want nu zat hy daer, met de armen onzenuwd nevens het lichaem hangende, met het hoofd op de borst gebogen, bleek en onmagtig als een lyk. Hy sprak niet en scheen haer zelfs niet te zien; want zyn blik bleef strak en dof op den grond gevestigd.

- Hendrik! - smeekte zy - Hendrik!... Ach! aenhoor my! Vergeef dat ik u durfde lastig zyn!... Ik dacht immers dat man en vrouw geene geheimen voor elkander hebben mogen, dat man en vrouw die elkander lief hebben, in lief en leed deelen moeten!... Hendrik, spreek toch!

Doch hy kon waerschynlyk niet spreken; want hy bragt de handen voor het aenzicht en bleef stilzwygend. En toen hy eindelyk het hoofd oprigtte, moest hy geweld doen om brandende tranen terug te houden, en zegde:

- Ik heb rust noodig! Het wordt laet... Ik zou willen alleen zyn.

Zy had de gewoonte der onderwerping, de liefde en de zelfopoffering der engelen. Haer kind aen de borst nemende, boog zy het voorhoofd voor den jongen man, opdat hy een kus zou geven.

- Tot weldra, niet waer, Hendrik? ô, Werk toch des nachts niet! - zegde zy, en hoe vol haer ook het hart van tranen was, verliet zy de kamer.

Hendrik was opgestaen, om haer met zyne blikken te volgen.

- Ach! - zuchtte hy - gy kent nog geheel de diepte niet, arme vrouw, van den draeikolk, waerin ik u heb medegesleept!... Ach! dat gy het nooit kennen moest dat geheim; want de naem ervan doet huiveren... Ellende heet het!

Inderdaed, Hendrik had tot den laetsten penning zyner fortuin in ondernemingen verloren, waervan hy het plan had ontworpen, en welke, volgens zyne berekening, bergen van goud moesten voortbrengen.

- Arm, doodarm! - herhaelde hy. - Ik heb vrouw en kind tot den bedelstaf gebragt!... Misschien bedelen! en ik zal het zien!... Neen! men weet niet welk geheim my de hersens tot stukken maelt!

Hy wierp eenen blik van verachting, byna van gramschap, op zyne papieren.

- Dwaze! - dacht hy - er was een tyd dat ik om hare liefde te verdienen, wilde beroemd worden... Hadde zy niet met vreugde lauweren om het hoofd gezien van den man, wiens naem zy droeg?... Spotterny!... Het vuer, dat in myn hoofd brandt en dat ik den gloed des geestes denken durfde; het was de sprankel van... zinneloosheid!

- En waerom het niet met zynen naem durven noemen?... De zinnelooze droomde dat hy haer, ryk en schoon, aen den arm door de wereld zou leiden; dat hy fier op hare liefde, schatten aen de voeten der dierbare brengen zou... en schatten!... Ha, de wereld zal spotten, en zy zal regt hebben; - want zy is onverbiddelyk, die wereld voor al wie onmagtig wordt!...

- God! waerom zyn er tusschenpoozen van dagen, dat myn geest vry is, dat ik myn lot beseffen kan? Het is eene yselyke bede; maer, indien het dan toch zoo zyn moet, ach! dat het dan op eens volkomen duister worde... dat de vernietiging van allen geest op eens my van alle gevoel bevryde!...

- Lafaerd! En uw kind en uwe vrouw dan?... Zult gy hun niet als een gedurig teeken van vervloeking in de wereld aengekleefd blyven?... Vrouw en kind zouden dag en nacht voor u arbeiden; - en de zinnelooze zal hen misschien met geweld het laetste stuk brood uit de handen rukken?

- Dat nooit!... Ik voel wel dat het onzichtbare wangedrocht my langzaem, doch meer en meer, de denkvermogens uit het hoofd zuigt; - maer ik kan nog vlugten - vlugten zoo verre dat niemand er my meer kent, dat men hier voor altoos van my zal ontslagen zyn... Ik heb reeds te lang voor die gedachte geaerzeld... Zy zal weenen... misschien lang... maer eindelyk toch zal het voorby zyn!

- Voorby!... ô, die gedachte doet pyn; want nu zelfs moet ik hen zoo innig lief hebben! Maer myn leven zou immers niets dan een ongeluk voor hen zyn - en wat geeft het dat ik in den vreemde ga sterven? Men vindt toch altoos eenen steen, waerop men het hoofd kan nederleggen, om den laetsten snik te geven.

Hendrik deed zich geweld om dit voornemen te kunnen uitvoeren.

De ongelukkige weende, terwyl hy eenige kleinigheden samenpakte, en onder zyne kleederen verborg, om ongemerkt de wooning te kunnen verlaten. Er was iets haestig in zyne bewegingen; want hy gevoelde dat spoed alleen hem beletten kon nog terug te wyken.

Eindelyk waren de toebereidsels gemaekt; - hy zag voor de laeste mael in zyne kamer rond. Wat al herinneringen, wat al gedachten, kon op dit oogenblik, elk voorwerp in hem te weeg brengen? Alles deed hem denken aen vroegere tooneelen van liefde, aen het vervlogene huiselyk geluk - en dat nadenken deed hem nu het hart van droefheid bloeden...

- En zy, zy weet het niet dat ik haer verlaten ga, verlaten voor altoos! - snikte hy - Wat doet zy op dit oogenblik, dat haer lot beslist wordt? Denkt zy aen my?

Hendrik wilde vlugten; doch zyn lichaem was als verlamd, zyne voeten bleven als lood aen den grond gehecht...

- O! nog eens haer zien; nog eens haer en myn kindje voor de laetste mael zien, zonder iets te zeggen... en dan!...

Hy kon aen dit verlangen niet weêrstaen en begaf zich naer het vertrek zyner echtgenoote. Verscheidene malen moest hy onderwege stilblyven, om tranen uit zyne oogen te doen verdwynen.

De deur van de kamer der vrouw was geopend; hy kon haer zien, zonder te worden opgemerkt.

Zy zat geknield voor hare bedstede. Wat was zy rein en schoon,

[p. 11]

in het blanke nachtgewaed, de hairen op de naekte schouders zwierende, en met de blauwe, bevochtigde oogen ten hemel gerigt! Voor haer, op de zachte peluw des beds, zat het kleine, ontkleede kind, ook knielend, ook met de handen samengevouwen. De moeder en de vrucht haers lichaems zegden de zelfde woorden: woorden van hartroerend gebed....

Hendrik, tegen de deur geleund, hoorde dat zyn naem door de geliefde biddende wezens, herhaelde malen, werd uitgesproken. Zyn hart klopte van obeschryfelyke aendoening, wanneer hy die twee stemmen Godes zegen over zyn hoofd hoorde afsmeeken.

Het was lang reeds dat Hendrik niet meer gebeden had: het najagen van wetenschap, van grootheid, van rykdom had lang zyne blikken op de aerde gekluisterd; - en nu toch herhaelde hy, byna zonder het zelf te weten, de woorden van zyne vrouw en van zyn kind, toen eindelyk het allesomvattende Vader ons uit hunne harten opwelde.

Geeft ons heden ons dagelyksch brood! zegden zy, en hy, die den honger voor hen vreesde, hy had de knie ten gronde gebogen.

Het gerucht, door die beweging veroorzaekt, deed de vrouw het hoofd omwenden. Verwonderd, zelfs verschrikt, snelde zy naer hem toe, vatte zyne handen in de hare, en vroeg:

- Hendrik! Hendrik! wat is er dan?

Er zyn van die gevoelens, welke men niet met woorden uitdrukt: ook klemde hy haer slechts aen zyne borst; - en zy weende met hem, zonder zelfs te weten waerom zyne tranen op haer voorhoofd lekten.

- Wat is er? - vroeg zy nogmaels - Kunt gy uw wee dan niet betrouwen aen het hart dat u lief heeft? Beminnen wy elkander dan niet meer?

Hy verborg zyn aenzicht aen hare borst en bleef sprakeloos.

Maer op eens ontdekte zy het kleine pak, dat hy onder de kleederen had willen verbergen, en dat in hunne omhelzing, op den vloer was geglipt.

- Gy wildet my verlaten! - riep zy, met angst Hendriks arm vattende.

- Myne tegenwoordigheid kan slechts uw ongeluk verdubbelen!

- Gy zyt wreed, Hendrik!

De jonge man, zoo ontroerd dat hy niet meer wist wat hy deed boog het hoofd en zegde haer langzaem in het oor:

- Vrouw! ik heb geld, veel geld verloren!

- Is dat een geheim, welk u pynigen kan?

- Gy, en myn kind zyt arm, armer dan een bedelaer!

- En wat geeft het wanneer men ryk aen liefde is! - riep zy uit, hare handen om zynen hals werpende - Ik heb eenen kleinen schat voor u bewaerd, waeraen gy, met ons te verlaten meer dan al het overige zoudt verloren hebben! - Zy bragt Hendrik aen het bed, en wees het lieve kind, dat nog geknield zat, en weende omdat het zyne ouders lyden zag.

Doch toen de moeder den lieveling in hare armen nam, toen zy hem met zoenen overlaedde en aen haer hart verwarmde, verscheen allengs de glimlach op het kleine gelaet weder. Hendrik kon niet wederstaen: hy omringde hen beide met zyne armen, en uit het diepste der ziel bad hy:

- O, God! dat hunne reine bede mogte aenhoord worden.

En God heeft misschien de bede van de moeder en van het kind dien avond aenhoord; want Hendrik leeft nog, en zyn naem is aen eenige der meest gewigtige ontdekkingen op het veld der wetenschappen verbonden. Het geheim, dat hem het hart verplette, eens van zyne borst gevallen, konden de zoenen der vrouw den adem des kwaden geesten van zyn voorhoofd doen verdwynen.

Dagen van rust, van geluk kwamen weder.

Hendrik's hairen zyn nu reeds grys geworden, en toch herhaelt hy:

- Spot nooit met liefde, noch met gebed: heide zyn een heilige troost!

Lod. Gerrits.