De Vlaamsche School. Jaargang 6

Geschiedenis der Rederykkamer de Goudbloem
Onder den titel of zinspreuk: groeyende in deugden
Te Antwerpen.

In 1855 plaetste de geachte heer P.-J. Moons-vander Straelen in het tydschrift het Taelverbond, een deel der verhandeling over de Rederykkamer de Goudbloem, door zynen geleerden schoonvader, wylen heer J.-B. vander Straelen, opgesteld. Nieuwe opzoekingen in de nagelaten stukken dezes geschiedkundigen, hebben een aental ongekende bescheeden doen ontdekken welke de heer Moons tot de gedachte hebben geleid eene nieuwe en volledige uitgave der Geschiedenis der Goudbloem te doen ondernemen. Met genoegen ruimen wy hier eene plaets aen deze belangryke bydrage in, onze lezers verwittigende dat wy de spelling des heeren vander Straelen hebben behouden.

De Redaktie.

Deze zinspreuk groeyende in deugden, doorslingerde het middenste van dry planten met goudbloemen, waeronder de H. Moeder Maegd Maria die aen het kindeken Jesus, op haren schoot, eene goudbloem toereykt, gezeten is. Dit is alzoo in waterverf op franchyne geschilderd, boven de Eeden der Dekens, Oudermans, Gildebroeders en Knaep, in oude nederduytsche letters geschreven, Eeden die voor den Prince, Hoofdman, enz. gedaen wierden. Dit gedenkstuk of register zou alleen genoegzaem zyn, om de oudheyd dezer Gilde te betoonen; maer wy vinden dat deze kamer met de Violieren in het jaer 1490 reeds gespeeld heeft en ook van stadswegen alsdan begiftigd is. Den geleerden Pater Daniël van Papenbroeck, priester der Societeyt Jesu, maekte daervan, in zyne latynsche jaerboeken dezer stad of Annales MS. tom. IV, op het jaer 1490 en volgende, gewag, en schryft er met veel lof van; gelyk voor hem Ludovicus van Caukercken, in 't jaer 1668 Rentmeester en sedert 1691 tot 1693 tweeden Tresorier dezer stad, voor hem uyt de oude stadsregisters, op gemelde jaren 1490 en 1510, ook gedaen heeft.

Wy hebben in de geschiedenis der Violieren aengeteekend dat deze kamer met de Goudbloem in het jaer 1490 speelde, en van deze stad voor een geschenk, en voorts alle jaren, twelf rynsguldens verkreeg. In het dikwils gemeld parkementen register N^o 1, fol. X, leest men nog klaerder, dat Borgemeester en Schepenen, op 17 November van het zelfde jaer 1490, om de rhetoryke ter eere en luyster dezer stad te onderhouden, aen elk der twee gezelschappen, de Violieren en deze kamer, alle jaren dry

[p. 132]

ponden grooten voor zoo lang zy de Rhetorica oefenen zullen, vergund hebben.

Den 30 Augustus 1490 trok deze kamer naer de Rhetoryk feest van de Jenetten of de Ongeleerde tot Lier, alwaer zich onze Violieren ook bevonden met de Lelie van Loven of Brussel, de Violette van Brussel, de Roose, de Pense en de Kersauwen van Loven, de Pioen van Mechelen, de Cauwoerden van Herenthals en de Tydeloose. Deze verzamelde Gilden wierden aldaer beschonken met twee gelten wyn.

Den 9 Augustus 1506, gingen die van de Goudbloem het kunstgenootschap van den Groeyenden Boom tot Lier bezoeken, welke stad aen deze vergadering, op de kamer van den Groeyenden Boom, zes stoopen Rynschen en twee stoopen rooden wyn vereerde.

In den jare 1507 kwamen die van de Goudbloem nogmaels degene van den Groeyenden Boom van Lier bezoeken, wordende door de stad beschonken met een vat dobbel bier.

Wy hebben in de geschiedenis der Violieren gemeld, dat er ten jare 1510, tusschen deze kamer en de Goudbloem, eenige moeyelykheden en geschil over het voorgaen, voorzitten en vooroefenen, opgerezen was, hetwelk aen de Violieren als zynde de oudste kamer, by vonnisse van Wethouderen, gegeven 's maendags den 5 Augustus van 't zelfde jaer, toegewezen is.

Den 12 Augustus 1510 vertrok de Goudbloem met haren hoofdman Geeraert van de Werve, Amptman dezer stad, benevens de Violieren, wel 400 mannen sterk zynde, en deden tot Herenthals den intrêe zeer kostelyk boven de andere steden.

Op zondag 22 July 1515, ging de Gilde van de Goudbloem met de twee andere kamers naer Mechelen op het groot Landjuweel, dat aldaer door de Rhetorykkamer van St. Jan, gezegd de Pioene, gehouden wierd, en alwaer vyftien kamers of rederyke Gilden uyt verscheydene steden byeenvergaderd waren, en daer de onze veel eer behaelden.

In het bovengemeld gedenkstuk of register dezer kamer, wezende in folio rykelyk ingebonden en gemerkt N^o 22, volgt achter in oud loopende geschrift: Eene ordonnantie ende concept in de exercitie van den Facteurscape der seluer gulden, op dewelke, den 22 dag van February 1524, tot facteur wierd aengenomen Jan Salomon, by

Aerde De Ruytere, Prince,

Meester Ph. De Buekeleer, Hooftman,

Jaspar Losschaert, Deken,

Symoene De Herdt, Oudt Prince,

Gheerde Baliaert,

Joose Van den Wouwer,

Pauwelse Van Lybergen,

Pauwelse Robbyns,

Janne Willems,

en meer andere van de zelfde Gilde doch daerby niet genoemd.

Daer achter volgt eene ordonnantie der zelfde kamer gemaekt den 28 Augustus 1529, ten tyde van:

Jan die Broekere, als Prince,

Heer Philips Gontreel, als Hooftman,

Bartholomeus Van Mildert, als Deken,

Claes die boeckbindere,

Joachim Snys, als oudermans.

Het luyd als volgt:

In den eersten soo sal den Prince en alle zyn nacommelinghen ghehouden zyn de voorg. camere te schinckene een juweelken van silvere zulcx als daer hy daer zyn eere mede bewaere wille en dat tot oirboir en profyte van de selver camere.

Item ten anderemael, soo sal oock die Hooftman desghelycx ghehouden syn den voorg. Gulden te begruetene en te beschermene, met eenen juweelken van silvere, eens binnen synen lefvene zulcx als hun believen sal, ende dat tot Eere en profyte van de Camere,

Item ten derde soo sal elck Deken ghehouden syn, die dese guldene dienen sal, te ghevene, tot profyte van der Camere, eens binnen synen levene, ij oncen silvers, en dat sonder Cameren cost &^a.

Item ten vierden soo sal oock elck ouderman ghehouden zyn van der selver gulden, tot profyte van der Cameren te ghevene een once silvers sonder der camere cost, ende dat eens binnen synen leven.

Item ten vyfden, soo sal elck Prince, ten eynde van synder Prinscap, ongemolesteert blyven van eenighen anderen diensten der cameren aengaende den termyn van vj jaeren.

Item ten sesten soo sal oock elck Deken en Ondermans dan zynde, ten eynde van heuren dienste oock alsdan ongemolesteert zyn sullen van eenighe dienste die camere aengaende, den termeyn van iiij jaeren, ende dat by causen dat die Dekens en seyn Oudermans heur penninghen te samen verschieten ter verlegghen moeten om die te sueter en te ghemackelycker meughen Innen. &^a.

Item ten sevensten, soo sal elck Deken gehouden syn voor syn reeckeninghe den nieuwen Deken eenen jnventaris over te leveren van alle alsulcken spelen van sinnen, Esbatementen en tafel spelen, als hem d'oude Deken geverlycke elck spel met synen naeme, ende alle alsulcke spelen als hy binnen syne jare daer toe verrichten sal.

In den ordonnantieboek dezer stad Antwerpen, vol. A, fol. CXLIII, vind men:

‘Geboden en vytgeroepen den 16 Ang^t. ann.^o 1529,

Dater processie generael zyn sal op en gaensdage naestcomede over den peys met den keyzer, koning van Vranckryk van hougen en onghelyck en den Paus Clemens VII, gemaekt binnen Cameryck.

Voorts laet men weten en gebiet als vore dat in teekenen

[p. 133]

van blydschapen alle Schuttery en Rhetoryken en Ambachten deser stadt op en gaensdage tsavonds naest comende vieren selen ende salmen der Schuttery en Rhetoryken oft Ambachten't schoonste en best vieren vander selver stadtwegen geven als voer den yersten en oppersten prys drie hamelen ende acht stads stoopen wyns, den 2.^en 2 hamelen en 6 stoopen &^a.

Achter dit stadsgebod staet:

Onsen Scoutet van Antwerpen en Mercgreve onses lants van Ryen &^a.

Alsoo opten 5^den dach destegenwoerdige maent van Oigste jn der stadt van Cameryck sekere vasten en eeuwigen peys verbont en aliance gemaeckt en gesloten zyn &^a. zoo ontbieden wy u en uytteroepingen van onsent wegen te doene, doende maken vieren van blyschappe esbatementen en andere teekens van genuchte in sulcken saken gecostumeert &^a.

‘In de stadt van Brussele onder onsen conterseghele den XII^en dach der voors. maent van Oighst 1529.

Wie degene zyn die de pryzen gewonnen hebben, vind men niet aengeteekend.

(Wordt voortgezet.)

J.-B. Van der Straelen.