De Vlaamsche School. Jaargang 6
(1860)– [tijdschrift] Vlaamsche School, De–
AuteursrechtvrijAntwerpsche parnas der XVIe en XVIIe eeuwen.
| |
[pagina 130]
| |
Wee myns allendich cattyf, tot wat staten
Ben ick ghecomen? van yeghelyck verwaten,
En van vrienden verlaten, als de pouere,
Die niet en hebbe om oft ouere.
Ick dit aenhoorende, sprack, en hebbe hem veracht
O onacxsaem mensch, hebdy u leuen ghebracht
So verre ten lesten: en tot alsulcken ende?
Dat ghi hier soe deyrlyck als de geschende
Sonder hope, oft troost, in dit vercleenen staet
Goeyloos, moeyloos,: weet ghi geenen raet
Om u te helpene wt dit ghespan?
Ick ben oock wt u stadt gheboren, en een man
Die weelde en armoede hebbe gheproeft.
Maer merct hoe ick mi seluen hebbe besoeft
Hoe weluarende ick ben, hoe net int habyt oock
Mi en gebreect niet, nochtans ben ick quyt oock
Alle myn goet, door onmanierlyck rauot.
Eylaes (sprack hi) ick en wil niemants spot
Oft dwaes wesen, oft niet in yemants bedwanck zyn.
Neen antwoorde ick, ghi en weet niet de ganck fyn
Hier voormaels inden ouden tiden, so ick beuine
Plach ditte een groote neeringhe te sine
En nu yst weer een nyeu inuentie
Die ick selve versiert hebbe door myn scientie
Om de cost te crighene: dus wilt u stillen.
Men vint een sorte van menschen, die altoos willen
De meeste wesen, maer this wat min
Dese geue ick ghehoor, en volghe haren zin,
Niet dat si met my daer omme guyten,
Maer ick can met haerlieden soe loeftuyten,
Ick prise haer groot verstant en haer manieren,
Ick segghe dat si wys zyn, al moet ict versieren,
Haer woorden laudere ick, tsi goet oft quaet,
Soe si willen, soe wil ick oock, vroeg en laet,
Segghen si neen, oft jae, ick volchse al terstont,
Soe dat ick nae yegelycx sin, dit is den vont,
Mi voegen can tot grooten ghewinne.
............
En hierom, als men mi ter merct siet comen
En voor myn heerscap spise oft dranc coopen ga,
Dan comen dees cabaretlie mi gheloopen na
Met hoopen, ia, die voortyts groot profyt
Van mi hadden, eer ick myn goet was quyt,
Sy groeten mi, si nooden mi, door desen,
En heeten mi willecoem, als een vrient ghepresen...’
Laet de vertaling weinig of niets te wenschenGa naar voetnoot(1), met den versbouw is het wat anders; en het is waerlyk te verwonderen dat van Ghistele, die de latynsche dichters door en door bestudeerd had, niet op de gedachte gekomen zy, de moedertaelsche poëzy aen dezelfde klankmatige regelen te onderwerpen als de latynsche, of ten minste, haer een weinig van de kadans dezer laetste by te zetten. Doch, even als zyne tydgenoten - en den grootsten gedeelte van deze is zulks, daer zy niet beter konden weten, toe te geven - gevoelde hy, vermoedde hy zelfs niet eens al het zangerige, al den rykdom welke later in die prachtige nederduitsche sprake werden ontdekt, en volgde hy meestal gedwee het armzalige leerstelsel van Matthys de CasteleynGa naar voetnoot(1): ‘Dat een reghel duert, onghetelt, onghemeten.
Alzo langhe als t eenen aesseme heerden mach.’
Hy had dus het beste gedacht niet over het werktuig waervan hy zich bediende, want ‘hoe soude yemant,’ zegt hy, ‘de proprieteyt ende elegantie van de latynsche woorden volcomelyck in ons slechte tale overghesetten connen?’ Iets vreemds is nog, dat, in 't algemeen, de dichters uit Zuid-Nederduitschland hunne noorderbroeders steeds zoo verre bleven achternastreven. Bestond er dan een sineesche muer tusschen de twee landstreken, om de eene te beletten zich by de dichters der andere, een Coornhert, by voorbeeld, een Roemer Visscher, een Hendrik Spiegel en andere Amsterdamsche Rhetorykers te gaen beschaven? of waren zy hiertoe te eigenzinnig, waren zy te zeer den ouden slenter aengekleefd, om vooruit te willen, en bleven zy liever, vergelykiglyk, brekebeenen, gelyk Huisinga Bakker ze noemt? Zeker is het dat men een oneindig verschil aentreft tusschen de toenmalige hollandsche en brabantsche rymers, zoo wel in tael als versificatie. Dan, men moet bekennen dat van Ghistele zich toch van de, ten zynen tyde, heerschende bastaerdy, met veel zorg heeft weten vry te vechten, en gelukkig genoeg is geweest om, op vele plaetsen, van die eigenaerdige en nadrukkelyke epitheta te vinden, waeraen onze tael zoo ryk is, en die zoo goed te pas komen in eene vertaling uit den grieksche of latyne. Een voorbeeld onder anderen: ......... ‘Hi quam subitelyck
Al schudhoyende tot mi gheloopen van verre.
En al hinckende ghelyck een huckende kerre.’
Zoo als van Ghistele het voorzien en gevreesd had, mangelde het hem geenszins aen vitters en ‘Zoïlus ghebroetsele, argh van gronde, vol van fenyn.’ Brederoô, die zestig jaren later, een blyspel voortbragt, met name het Moortjen, waerin hy den Eunuchus van Terentius volgde, niet naer den latynschen tekst, maer naer eene fransche vertolking, niet tegenstaende hy de dietsche van van Ghistele kende, zit onzen Antwerpenaer hevig, en wel wat onbeschoft, op de hakken. ‘Ik heb hem (Terentius),’ zegt hy, ‘op onse wyse en na myn macht eerlyck en uyt eender hart eenparigh | |
[pagina 131]
| |
ghekleet, niet met een bedelrock van hondert duysent snorrepypen, van kromme lappen, en ander uytheemsche gheleende snipperlinghen, gelyck hy over 't sestigh jaren was uitghestreken in Brabandt. Hy sagh er uyt, met oorlof anders noch anders als Esopus Raven, sulckx dat, soo yder 't syne hadde gheeyghent, hy souwder voorseecker heel kael afghekomen hebben..... Doen hy my in dat gheckelyck gheschockiert Antwerps verscheen, ick stond in beraedt of ick huylen wou of lachen, enz. enz.’Ga naar voetnoot(1) In 1556, verschenen: Deerste sesse boecken van AEneas ghenaemd AEneïdos, bescreuven in latyn door den aldergheleersten ende vermaersten poëet Vergilius Maro, nu eerste in onser duytscher talen door Cornelis van Ghistele Rethoryckelyck ouer gheset, plaisant ende weerdich om lesen. Gheprint Tantwerpen in den schilt van Artoys, by die weduwe van Jacob van Liesveld.’ Later voegde hy er de zes overige boeken by. Hiervan heb ik eene uitgave voor handen by Jan van Waesberghe in de Kamerstrate, in den schilt van Vlaenderen, 1589. Deze vertaling is opgedragen aen Gerardus Delius, koopman van Antwerpen, en de uitgave is versiert met twaelf aerdige houtsneêdjes, in een van welke (aen het hoofd van het IX boek) men AEneas en zyne Trojanen, door Turnus belegerd ziet; het heir van Turnus, met het vuerroer op den schouder, defileert onder de muren der vesting, en de kanons met de kogels er neven, staen, tusschen de schanskorven, tegen de stadsmuren gerigt. Van deze overzetting der AEneis, vindt men nog eene editie, te Rotterdam, 1609. Behalve het gemelde, vertaelde van Ghistele de Hekeldichten van Horatius, en de Heldinnenbrieven van Ovidius. Besluiten wy met te zeggen dat, indien van Ghistele geene meesterstukken aen den dag bragt, zulks, ten grooten deele, dient toegeschreven te worden aen de gebrekkelyken ruwheid waerin toenmaels de nederduitsche tael verkeerde, alsook aen de zwakke kinderjaren der vaderlandsche poëzy; waeruit natuerlyk voortspruit dat men, nagenoeg, het zelfde verschil zal vinden tusschen zyne vertalingen en de latere van Vondel of Bilderdyck, als er was tusschen Ennius en Virgilius. Men moet echter bekennen dat er, in de mestvaelt des Antwerpschen, zoowel paerlen te vinden zyn, als in die van den ouden roomschen dichter, en men kan niet nalaten hem verdienden lof toe te zwaeijen, ware het enkel om het edele doel, de bevordering der kunst, welk hy, in zyne werkzaemheden, nimmer uit het oog verloor. (Wordt voortgezet.) J. Woutersz. |
|