De Vlaamsche School. Jaargang 5

Lucas Fayd'herbe.
(Vervolg, zie bl. 139 dezes jaergangs.)

Het merkweerdigste voortbrengsel van Fayd'herbe, is de kerk van O.-L.-V. van Hanswyck te Mechelen; de bouwmeester bewondert dit stout en edel gebouw; de beeldhouwer, de kunstvolle snywerken; - en nogthans moeijelyk is het te begrypen, - terwyl Fayd'herbe die schoone kerk stichtte, terwyl hy poogde een gebouw, weerdig van de eeuw van Rubens, aen onze vaderlandsche bouwkunde op te richten, werd de nyd wakker, die hem dusdanige moeijelykheden en onaengenaemheden verwekte, dat Fayd'herbe wiens karakter en natuer tot zwaermoedigheid was gestemd, byna door moedeloosheid overwonnen werd.

[p. 155]

De oude Hanswyckkerk was bouwvallig, daerby niet uitgestrekt genoeg om de menigte volks te bevatten, die daer de Moeder Gods kwam aenroepen; de Prior van Hanswyckklooster met name Guill. Cooll⁽¹⁾, stelde, omtrent 1663, zynen medekloosterlingen voor, aen de heilige Maegd, een nieuwen tempel toe te wyden, weerdig om haer mirakuleus beeld te bevatten⁽²⁾. Alhoewel de geldmiddelen van dit klooster alsdan zeer gering waren, en de onkosten van zulk gebouw hun verschrikten, doch betrouwende in de Voorzienigheid Gods, namen deze weerdige mannen met vlyt het voorstel aen; ook lieten de giftinzamelingen, de menigvuldige offerpenningen⁽³⁾ door godvruchtige persoonen bygebracht, welhaest den moniken toe, de hand aen het werk te slaên. Zy wendden zich tot Fayd'herbe die niet toefde hun het plan des schoonen tempels voor te leggen. Dit werd onmiddelyk aenveerd en de bestiering der metselery aen Jan Claes toevertrouwd; eindelyk werd op 10 Mei de eerste steen ervan gelegd in tegenwoordigheid van den aertsbisschop Creusen, vergezeld van de geestelykheid, alsook het magistraet en de voornaemste inwooners der stad; zy begaven zich ter plaets, onder het klokkengelui, het beijaerdspel en het geschut, dat die plechtigheid aenkondigde. Pater Alexander de la Forge, van de societeit Jesu, deed te dier gelegenheid eene treffende aenspraek tot lof van de M. Maegd, waerna de aertsbisschop den eersten steen gezegend hebbende, dezen ter plaetse nederlegde.

Fayd'herbe zette zich ieverig aen het werk; 's bouwmeesters inborst was mild en belangloos, ook vroeg hy geene belooning vóor dat de tempel voltrokken was; zelfs deed hy somtyds de noodige verschotten tot het betalen der werklieden en het aenkoopen der bouwstoffen⁽⁴⁾; nochthans naermate het gebouw werd voortgezet, ontmoette hy onophoudende moeijelykheden; de moniken van Hanswyck alhoewel zy geleerdheid bezaten, hadden weinig of geene bouwkundige kennissen, en niettegenstaende dit, wilden zy zich met de uivoering der plans inlaten, zelfs gaven zy bevelen, die met het gevoelen des bouwmeesters tegenstrydig waren; hieruit ontstond er eene betreurensweerdige oneenigheid, welke het gebouw in perykel van instorting stelde; juist zoo als Fayd'herbe het verklaert in een al te hevig schrift aen den Prior⁽¹⁾, er byvoegende, dat de pilaren tegenstrydiglyk aen zyne bevelen opgehaeld waren, dat de gebruikte moortel dusdanig slecht was, dat reeds de byzonderste pilaer negen duimen uit zyn lood geweken was; dat, om deze afwyking te staken, hy meer dan 60 ponden lood in de bersten had moeten doen gieten, en dat, om de inzakking van het gebouw te voorkomen, hy tusschen-bogen had moeten steken, om op deze wyze, de pilaren, daer de dom⁽²⁾ op rust, te versterken. Uit het zelfde handschrift blykt ook, dat, niet alleen verscheidene mael, maer onophoudelyk Fayd'herbe aen den Prior nutteloos voorstelde, hun geschil aen bekwame bouwmeesters te onderwerpen; zelfs wilde hy zich verbinden de helligt der onkosten daeruit spruitende te dragen. Het zy, dat de zaken dusdanig verward waren, dat de Prior met den kunstenaer niet meer wilde in mondgesprek komen, hetzy, dat de monik het gevoelen had, dat hy op zyne eigene kennissen mocht steunen, hy besteedde, buiten het weten van den bouwmeester, de werken van den dom eenen anderen metselaer aen.

(Wordt voortgezet.)

C. du Trieu de Terdonck.

(1) Prosper Dela Rivière, prior van Hanswyck, had reeds den grond aengekocht om de nieuwe kerk te bouwen, maer door zyn overlyden, voorgekomen op 15 aug. 1661, is het onder zynen opvolger Guill. Cooll, dat dit werk is aengelegd.

(2) De oorspronkelyke Hanswyckkerk, buiten stads muren, werd, even als het klooster, door de geuzen, volgens zekere aenteekening, ten jare 1579, volgens Sollerius en Van Gestel in 1578, afgebrand; de prior Martinus de Raso en zyne medekloosterlingen zetten zich binnen Mechelen neder, en het magistraet schonk hun eene oude kerk naby de Lovensche poort, om aldaer het miraculeus beeld te stellen.
Die oude kerk naest de thans bestaende gelegen, werd wederom door de geuzen, den 9 april 1580 verwoest; het was een klein gebouw en onweerdig om zoo een geeërd beeld in te houden.

(3) Het oprechten van eene nieuwe O.-L.-V. van Hanswyckkerk, was dusdanig in het verlangen des volks, dat ryk en arm zyne bydragen wilde doen; de buitenlieden kwamen kosteloos de grondwerken uitvoeren. Wanneer de eerste steen werd gelegd, schonk de aertsbisschop 200 patacons; Amandus de Hornes, alsdan schouteth, verbond zich met den Prior eene inzameling langs de stad te doen, en offerde 20 gouden souvereinen op; deze bede bracht omtrent 7000 gulden op, en gelyk P. Croon, in zyne Historie van O.-L.-V. van Hanswyck, aenhaelt, vloeiden de giften van alle zyden toe.

(4) Deze verschotten zyn bewezen door de eigenhandige aenteekeningen van Fayd'herbe en ook in de Hist. van O.-L.-V. van Hanswyck, door P. Croon.

(1) In dit eigenhandig schrift, zegt hy, dat de moniken over de kunst, zoo als blinden over de klaerte oordeelden; dat zy geene de minste kennissen van kunsten hadden, dat bygevolg, door hunne onwetendheid, er veel geld verkwist was; dat zy de oorzaek waren dat de pilaren niet behoorlyk gemetseld zyn; dat hy middelen heeft moeten zoeken om het invallen van het gebouw te voorkomen, enz.; - dit schrift is, gelyk wy zegden, zeer hevig.

(2) In dit eigenhandig schrift, zegt hy, dat de moniken over de kunst, zoo als blinden over de klaerte oordeelden; dat zy geene de minste kennissen van kunsten hadden, dat bygevolg, door hunne onwetendheid, er veel geld verkwist was; dat zy de oorzaek waren dat de pilaren niet behoorlyk gemetseld zyn; dat hy middelen heeft moeten zoeken om het invallen van het gebouw te voorkomen, enz.; - dit schrift is, gelyk wy zegden, zeer hevig.