De Vlaamsche School. Jaargang 5

Kreupele Dorus.

Voor eenige jaren vlogen wy nog niet op de vleugelen van den stroom door de uitgestrekte heidevlakte der Kempen: eene schokkende diligence, met dry stokmagere peerden bespannen, voerde den tourist, die deze landstreek wilde bezoeken, over een byna lynregten steenweg.

De reis was langdurig, vermoeijend, vervelend zelfs als gy wilt - doch voor den opmerker leverde zy voorzeker hare aentrekkelykheid op. Nu eens is de weg omzoomd door vruchtbare akkers en weilanden, door schaduwryke boomen, door schilderachtig gelegen buitengoederen, door eenzame landhoeven, of dorpen met gulhartige bewooners; of wel ziet men regts en links eindelooze zandduinen, jonge mastbosschen, eene heidevlakte, welke in het najaer met een tapyt van purpere bloemen overdekt is.

In de dorpen verwekt de komst eener diligence eene soort van opschudding, en ik herinner my, dat, in een dezer, het rytuig altyd eene gansche schare kinderen tot eerewacht kreeg - kinderen, die er zoo verwaerloosd uitzagen als bedelknapen, en die blootshoofd en barrevoets, onder juichend geschreeuw, het fyne en stikkende stof rondom het logge voertuig vermeerderden.

Onder deze groep zag ik dikwyls een armen, kreupelen jongen van vyftien of zestien jaren, die op zyne krukken, te vergeefs zyne vriendjes, in hun springen en rennen, wilde volgen. Als de reizigers soms eenige centen aen de dorpsknapen toewierpen, dan werd de kreupele door sterker en stouter bengels achteruit gestooten, en nooit mogt het hem gelukken een deeltje van den buit te bemagtigen. En toch deed hy zoo yverig zyn best - de arme jongen!

Meer dan eens had ik het hoofd uit de portière gebogen, om den verstooteling te zien, die alsdan mistroostig en verre van de juichende groep stond, en ieder keer maekte zich een smartelyk gevoel van my meester. Het bleeke wezen van den knaep getuigde van lyden; zyn kleedsel was armoedig; zyne krukken waren eikenstokken, welke hy welligt zelf met een mes tot zyn gebruik had weten geschikt te maken. Het eene gezigtspunt wischt op reis dikwyls den indruk van het andere uit, en terwyl de wagen schokkend voortrolde, en my andere voorwerpen voor oogen bragt, vergat ik ook weêr den kreupele.

Nog dommelt de diligence langs den eenzamen straetweg; doch wy, ongeduldige kinderen dezer eeuw, vliegen op eenige uren afstand van daer, met stoom, door

[p. 117]

de onmeetbare heidevelden, zonder ons nog te bekreunen over hetgeen er regta of links van ons voorvalt. Een jaer geleden bezocht ik echter, by toeval, het dorp waervan ik hooger sprak; ik herinnerde my den kreupelen jongen, en het was alsof ik hem weêr voor myne oogen zag opryzen. Ik zag hem voor my staen, altyd bleek en kwynend, altyd armoedig gekleed en nog steeds op zyne twee ruwe eikenstokken voortstrompelend.

Met dat beeld in myne gedachten bezig, trad ik door het dorp en hield eindelyk op het kerkhof stil - op den stillen Gods-akker, waer de dorpelingen rusten, na eenigen tyd in den omtrek hunner hoeven gedwaeld te hebben, zonder meer gedruisch te maken in de wereld, dan de zwaluw welke onder hun dak nestelt; dan de vlinder, die over hunne boekweitbloesem of hunne korenbloemen heenzweeft. En zyn ze niet gelukkiger dan zy, die koortsachtig zich afbeulen, om roem en eer te behalen, en zich het leven verkorten voor den weêrgalm van hunnen naem aen gene zy des grafs?...

Een oud man, wiens hoofd door zilverwit hair bekroond was, graefde een kuil op den doodenakker, waerin men den volgenden dag eenen afgestorvene ter aerde zou bestellen. De avondgloed teekende eene breede, vuerroode streep langs het westen; de schemering viel als nevelig gaes over het dorpje neêr; de muggen dansten, alvorens te sterven, nog eens vrolyk in den purperen avondgloed; in de boomen kirde de tortel. De kettinghond sliep aen de hoeve; de huizen waren gesloten - heel het dorpje scheen een kerkhof, en de onder het loof wegschuilende hoeven, geleken graftomben te zyn.

Het was een avond en voorzeker ook eene plaets, om in gedachten te verzinken: een dof gedommel, hetwelk zich in de verte opdeed, en dat allengs naderkwam, belette die mymering. Naermate dat gedommel sterker werd, kwam er ook leven en beweging in het dorp. De deuren der huizen werden geopend, de kinderen vlogen naer buiten, de kettinghond blafte - en zie, daer rolde de oude en wanstaltige diligence, met hare eerewacht van juichende kinderen, weêr het dorp binnen.

De doodgraver ligtte het hoofd op, en op zyne spade leunend, zag hy naer het rytuig.

‘Vroeger, zeide ik hem, was er onder die kinderen altyd een arme krukken-jongen......’

‘Kreupele Dorus, mynheer?’

‘Welligt.’

‘Die is met Allerheiligen twee jaren begraven. Als ik my niet bedrieg, dan staet gy op een of twee stappen afstand van zyn graf. Hy had de tering gekregen, de arme stumpert! Zyne moeder stierf kort daerna, en van hunne hut, welke ginder aen den boschkant ligt, blyft niets over dan het geraemte.’

De graver werkte voort, en in myne verbeelding riep ik den jongen uit zyne, met bloemen overdekte, slaepstede op en gaf hem zyne eikenhouten krukken weêr. Ik bouwde de leemen hut aen den boschkant op, en leidde er de arme Lena, de moeder van den kreupele, weêr binnen; dan schikte ik den kleinen huisraed weêr op zyne plaets, hing het kruisbeeld hier, den palmtak ginder en deed de zilverachtige wolkjes van het vuer weêr door den engen schoorsteen in de hoogte dwarrelen.

Dorus was de zoon eens jagers - een stoutmoedig man, die het schuchtere wild op honderdlei manieren in zyne magt wist te krygen, en die, by welke gelegenheid ook, aen het scherpe oog des jagt-opzieners wist te ontsnappen. De ‘strooper’, zoo noemde men hem in den omtrek, had van den vader des tegenwoordigen eigenaers, den heer Van Rynvelde, de toelating bekomen, om zyn bestaen te zoeken in de jagt op zyne eigendommen. De zoon echter verklaerde den stelligen wil des vaders ongeldig, en des te hardnekkiger vervolgde hy den strooper, dewyl deze zich onwankelbaer op den uitersten wil van den stervende beriep.

Van toen af begon er een gedurige stryd tusschen den strooper en de jagt-opzieners. Het schot dat des avonds door den echo herhaeld werd, bragt meer dan eens de jagers van den heer Van Rynvelde in dwaling, en als zy meenden op het punt te zyn de hand op den wilddief te leggen, klonk plotseling zyn geweerschot weêr aen de andere zyde des wouds. De strooper spotte met den eigenaer en zyne handlangers, en beschouwde zich als de heer en meester van bosch, duinen en heide.

Hoe de roekelooze stierf zullen wy later vernemen; hy liet, by zyn sterven, weduwe en zoon in de diepste ellende achter - doch, het muist al wat van katten komt, en Dorus volgde reeds vroeg de voetstappen zyns vaders: hy speurde den haes en het schuchtere konyn op het sneeuwveld na: hy worgde ze in zyne koperen strikken; hy sleepte in het saizoen, met een oud vischnet, behendig de patryzen; hy strikte lysters, lokte de kwakkels of liep met de klimsporen als een eekhoorn zoo vlug, de boomstammen op, om het vogelnest uit den wiegelenden top te rooven.

De knaep wist echter niet dat hy eenig misdryf pleegde; hy had van zyne jeugd af gezien, hoe zyn vader zyne tienden hief op het wild, hetwelk zyne moeder voor dag en dauw ging verkoopen; hy had altyd de wachters leeren aenzien als dwingelanden, welke den arme het stuk droog brood uit den mond willen rooven en het bosch, al beweerde de heer Van Rynvelde dat het zyn eigendom was, aenzag Dorus, zoo niet als algemeen goed, dan toch als iets, waerop zyne familie een onvervreemdbaer regt bekomen had.

Op een half uer afstand van de leemen hut, lag een prachtig buitengoed, het Valkenhof, omringd door breede grachten, waerin blanke zwanen en bontkleurige eenden zwommen - en door een heerlyk park, dat met beelden en fonteinen gestoffeerd was. De tuin was ruimschoots van vruchten voorzien; in de stallen hinnikten fiere dravers; in de

[p. 118]

gangen des huizes liepen gegalonneerde knechten; in de salons groepeerden zich schoone vrouwen; in gansch dat huis heerschten weelde en pracht - terwyl in de hutten, welke in den omtrek lagen, de armoede menigen ongelukkige in zyne klauwen prangde.

In dat prachtige huis woonde de heer Van Rynvelde - een van die ryken, wier ouders hunne fortuin cent voor cent hebben byeen gescharreld, terwyl de zonen haer met handenvol verteren. Kinderen uit het volk, zyn zy echter de eersten om hunnen oorsprong te vergeten, en zy vertegenwoordigen, altyd met de woorden ‘gelykheid’ op de lippen, in onze heide-dorpen de dwingelandy van den adel der middeleeuwen. De pachter naderde dat huis slechts aerzelend, en de arme ging het voorby, omdat hy wel wist dat er hem den slag der hondenzweep - maer geene aelmoes of geen troostwoord te wachten stond.

Op eenen middag van den 3^den November 18**, trad eene arme vrouw de breede beukenlaen in, die naer het Valkenhof geleidt. Haer kleedsel was om zoo te zeggen uit lompen zamengesteld; haer gelaet was bleek als dat eener doode, mager en door het lyden afgeteerd. Hoewel nog niet hoog in jaren, was het hair, dat onder de katoenen-muts uitkwam, reeds aschgrauw.

Het was Lena, de vrouw des overleden stroopers. Rouw droeg zy niet over den dood haers echtgenoots; maer beter dan velen, wier hart onder het rouwfloers vreugdevol danst, droeg zy de wonde over het verlies van haren man, inderdaed in het hart... Slepend en het oog onrustig op het heerenhuis gerigt, trad zy over de dorre beukenbladeren, die van de boomen zwindelden. Het was haer alsof zy naer den dood ging, toen zy dat huis moest naderen.

Lena trad de brug over en bleef aerzelend op het voorplein staen, toen een baldadige knecht dreigend op haer afkwam; doch zoodra hy de vrouw van den strooper herkende, riep hy haer nydig spottend toe: ‘Ha! zyt gy het! kom, mynheer wacht u! ‘Schoorvoetend en een gebed tusschen de tanden mompelend, trad de arme weduwe voort. Juist toen zy het huis bereikte, kwam een man, met verwaend en baldadig uitzigt, in groen jagerskleed en met de hondenzweep in de hand, den trap af. Het oog van den heer Van Rynvelde - want hy was het - vlamde; het rood der gramschap steeg hem naer het aengezigt; de weduwe integendeel vouwde de handen smeekend zamen en kromp van schrik en ontsteltenis ineen.

‘Ha, zyt gy daer?’ donderde de rykaerd haer toe.

‘Gy hebt my laten ontbieden, mynheer!’ stamelde de arme vrouw en bibberde over al hare ledematen.

‘Het was om u te zeggen dat, als uw zoon, die schurk, zyne strooperyen niet staekt, ik hem een kogel door de hersens zal jagen.’

De moeder zakte by het hooren van die woorden op de kniën.

‘Genade, mynheer!’ snikte Lena; ‘genade voor myn zoon: hy is myn eenig kind, myn steun en myne hoop!’

‘Wat ik u gezegd heb, blyft gezeid!’ hervatte dreigender de ryke eigenaer, die stoutmoediger werd naermate de weduwe zich dieper voor hem boog. ‘Indien ik,’ zoo ging hy voort, ‘binnen dit en acht dagen nog hoor van de strooptogten uws zoons, zal ik daerenboven den rooden haen over het dak uwer hut laten loopen.’

‘Mynheer, heb deernis met eene arme weduwe en een hulpeloos weeskind.’

‘Deernis? en de heer Van Rynvelde grynslachte als een helsche geest, die trotsch is over den triomf, dien hy behaeld heeft.

“Uw Heer vader was immer zoo goed voor ons; Mevrouw uwe moeder kwam ons dikwyls bermhertigheid bewyzen...” smeekte de weduwe.

“Ik heb geene deernis met dieven.....”

“Dieven?” en de moeder vloog op; nu, op hare beurt, vlamde haer oog en balden zich hare vuisten - doch wat vermogt zy tegen dien magtigen ryke! Eene seconde had dit vuer haer bezield, toen, de handen zaemgevouwen, zakte zy weêr op de kniën.

“In naem uwer moeder, mynheer!” mompelde zy.

“Andere tyden, andere zeden!” liet de heer Van Rynvelde er op volgen. Pak u weg, en hetgeen ik gezeid heb, zal gebeuren!’ - En de zweep striemde de arme weduwe om de ledematen, en de jagthond sprong toe en scheurde hare lompen, als hadde hy een wild dier vastgegrepen, en de onbarmhartige knechten, meer beul dan hun meester, duwden en stompten de weduwe de poort uit.

Lena sleepte zich weenend voort en bereikte hare hut. Zy vond er Dorus, die bezig was met het ganzenroer zyns vaders in orde te brengen. De knaep bezag met welgevallen het roer dat zyn vader zoo geducht wist te hanteren; hy wierp het van de eene hand in de andere, legde daermede aen, trok het weêr van het hoofd - kortom, hy leverde gansch een spiegelgevecht.

‘Dorus,’ zeide de moeder, ‘hang dat wapen aen den wand.

En waerom zou ik het aen den wand hangen, moeder? Als ik dit wapen eens zoo goed hanteren kan als myn vader, dan zal het u aen geen brood meer ontbreken!’ - en by die woorden glinsterde er een edel vuer in het oog des knaeps. ‘Ha! zy zullen vallen, moeder!’ ging hy trotsch voort, terwyl hy het roer, in de eene vuist geklemd, in de hoogte hief - ‘zy zullen vallen, de faisanten en patryzen; zy zullen rollen, de hazen...

Zwyg Dorus, zwyg!’ kermde de weduwe. ‘Gy kunt, gy moogt het ambacht uws vaders niet voortzetten.’

‘Wat zegt gy, moeder?’

‘Ik zeg, kind, dat de heer Van Rynvelde ons met een volslagen ondergang bedreigt, als gy uw “dievenwerk,” zoo

[p. 119]

als hy het noemt, niet staekt. U, Dorus - en de moeder sloeg vrywarend de armen om den knaep, en bedekte zyn voorhoofd met kussen - u wil hy eenen kogel door den kop jagen, en onze hut zal hy boven ons hoofd afbranden en gy weet, hy is kwaedaerdig en wreed.’

‘En gy bekommert u om die bedreiging!’ lachte de fiere strooperszoon. ‘Maer denkt hy dan, dat ik my zoo maer straffeloos zou laten trappen? De mannen van de wet, ja, die zyn voor hem, want hy is ryk; maer vóór dat hy de hand aen onze hut steekt, zullen wy zien wie het eerst de blauwe erwt in den bol krygen zal, hy of ik.....’

‘Dorus, Dorus! gy gelykt als twee druppelen water aen uw vader! Gy zyt even weêrbarstig, even hardnekkig, even spottend voor een dreigend ongeluk. Uw vader wilde ook zyne strooptogten niet verlaten, en God, myn God! wat is er op gevolgd. Ik zie hem nog op dien verschrikkelyken avond, het was den 3^e November, de deur van onze hut openstooten, en bleek en bebloed sleepte hy zich binnen.....’

De arme vrouw bedekte de oogen met de beide handen, als zag zy andermael het pynigend tooneel.

‘Dorus,’ ging zy voort, ‘sints dien verschrikkelyken avond was hy niet meer gezond, en na eenigen tyd gekwynd te hebben, stierf de strooper, en de zwarte mannen droegen hem naer het kerkhof, en ik, met een armen wees aen de hand, volgde de lykbaer, zonder te weten wat wy den volgenden dag zouden eten.’

De knaep liet het geweer uit de hand glippen; zyne fierheid van daer even was voorby; zyn hoofd zonk naer zyne borst, en zyne oogen werden als twee fonteinen.

‘En als gy ook eens het lot moest ondergaen van uw vader, Dorus - en de moeder omarmde andermael den knaep - wat zou uwe ongelukkige moeder dan aenvangen?’

‘Maer,’ wierp de knaep hier tegen in; ‘maer de jagt in deze bosschen is een regt, dat ons door den ouden heer Van Rynvelde gegeven werd - een regt, dat van vader tot zoon moet overgaen.’

‘De zoon erkent de gift des vaders niet meer.’

‘Daerby,’ hervatte de knaep, zonder op de woorden der moeder acht te geven, ‘waerom zou de rykaerd alleen regt hebben het wild, dat vrank en vry in het bosch rondzweeft, te dooden?.....’

‘Ach, jongen-lief, de ryken hebben alle regten; de armen hebben alleen het regt om van honger te sterven.’

‘Van honger te sterven? Maer ik wil niet, dat myne moeder van honger sterve.... Ik wil daerby den dood....’

‘Wat wilt gy zeggen, Dorus?’ vroeg angstig de moeder.

De stroopersknaep had weêr al zyne kracht en fierheid terug bekomen; een somber vuer glinsterde in zyn donkeren oogappel, en hy staerde peinzend voor zich uit, alsof er inderdaed onheilspellende ontwerpen door zynen gefolterden geest rolden.

‘O, gy wilt wraek nemen over den dood uws vaders,’ zeide de moeder.’ Dwaes kind!... Maer op wie dan toch wilt gy u wreken? Nooit heeft men geweten, van waer het doodende schot kwam. Luister, Dorus! eer uw vader stierf, kwam de pastoor aen zyn bed en hy biechtte zyne zonden. Daerna riep Wouter my, en zeide dat hy vergiffenis schonk aen den man, die hem in zyn leven had te kort gedaen; hy wilde niet, dat zyn zoon eens wraek over zynen dood nemen zou. Dorus, laet den ryke zyn wild behouden, en wy zullen, als het moet zyn, van den bedelstaf leven.’

De knaep zweeg, nam het geweer op, ging de hut binnen, hing zuchtend het wapen aen den wand, en met tranen in de oogen zette hy zich by het knetterende houtvuer, en liet de kin in de beide handpalmen rusten. Hy had geene schoone droomen meer - de arme jongen! Met het geweer op den schouder, fier als een boschkoning, had hy zich onder het hooge geboomte in het woud gedroomd. Al wat voor hem opsprong, viel onder zyn juist gerigt schot; al wat klepperend opsteeg, deed hy uit de hoogte der hemelen voor zyne voeten neêrtuimelen.

(Wordt voortgezet).

A. Snieders Jr.