De Vlaamsche School. Jaargang 5

De nationale zaek der Belgen.
1^e Vervolg. (Zie bl. 58).

Vlaenderen en Braband zyn hunnen luister aen hunne gemeenten verschuldigd, en dezer oorspong is in de germaensche vryheidszucht te zoeken. Vryheid en onafhankelykheid, daernaer moest zich by onze voorouders alles plooijen. Vryheid en gelykheid was de leus onzer gemeenten en byzonder onzer middeneeuwsche gemeensmannen.

Men was in de duisternis der middeneeuwen. Overdaed, ontucht en moord heerschten ongestoord: ontevredenheid, onderdrukking en ellende voor de menigte; weelde, pracht en overmoed voor enkelen. Doch in de XI^e eeuw daegde een ander tydvak op. Het menschdom door lange ongelukken

[p. 76]

beproefd, voelde de noodzakelykheid der vereeniging. Sommigen vertelden dat eene hemelstemme geboden had, dat voortaen de vrede op aerde heerschen moest. ‘Denk niet meer uw bloed en dat uwer magen te wreken, riepen de bisschoppen, maer vergeef uwen vyanden.’

Onder dezen gelukkigen invloed breidden de handelsbetrekkingen tusschen Vlaenderen en Engeland zich uit.

Noord-Duitschland ook had reeds vroeg handelsbetrekkingen met Vlaenderen aengeknoopt.

Brugge, Gent en andere steden ontstonden in Vlaenderen. De eerste wierd de hoofdhandelplaets van de gansche zeekust, des Kanaels, der Noord- en der Oostzee.

De eerste graven van Vlaenderen begrepen de ware bestemming hunnes lands zeer goed, en begunstigden nyverheid en handel door alle in hun bereik staende middelen. Baudewyn van Ryssel liet reeds in 958 merkten houden, en bracht uit Atrecht lakenweveryen over naer Yperen, Gent, Brugge en andere steden. Welhaest was de inlandsche wol niet toereikend meer, men deed wol uit Engeland komen, en daerdoor onstond zoo vroeg een zeer levendig handelsverkeer tusschen beide landen⁽¹⁾.

In de XII^e eeuw was Vlaenderen reeds het hoofdland des handels van noordwestelyk Europa; men had er namentlyk:

Een handelsweg te water en te land met midden- westelyk Duitschland.

Het stond in handelsverbinding met Italië en Spanje; het had het levendigste handelsverkeer met Engeland en met midden- Frankryk.

De handel wierd er byzonder gedreven door eene eigene vlaemsche Hanse.

De geleerde hoogduitscher Warnkoenig, na onze middeneeuwsche geschiedenis doorgrond en ze met die anderer gelyktydige volkeren vergeleken te hebben, zegt: ‘Vlaenderen had in de laetste twintig jaren van Margareta's regering den hoogsten bloei bereikt, tot welken zich toen een land in Europa kon verheffen. Rykdom, pracht beschaving waren er algemeen verspreid. De weereldhandel, welke er door de zeehaven van den Dam binnenliep, en eene in Belgiës geschiedenis voorbeeldlooze bedryvigheid, had zelf den laegsten volksklassen welstand verschaft.’

De macht van Wyt van Dampierre was groot, en gedurende de twintig eerste jaren zyner regering hield hy het prachtigste hof in Europa; doch niet minder groot wierd toen de macht der gemeenten. Nooit, zegt Meyer, was de toestand der Gentsche poorters gelukkiger, noch voorspoediger.

De stad wierd met een groot getal merkweerdige gebouwen versierd en hare grenspalen wierden opgeschoren. Men groef de Lieve om de stad rechtstreeks met de Zee in gemeenschap te brengen. De voorgeborgten strekten zich tot over de Schelde uit, en het land van Mude, het oud St.-Bavo's vlek en de Sint-Pharaïldis plein, wierden in het beluik der stad begrepen, terwyl men binnen 's Graven brug en de koor van Sint-Jans kerk bouwde. Brugge en Yperen wierden ook vergroot.

Een Engelsch schryver zegt ingsgelyks dat Vlaenderen toen het middenpunt van weelde en beschaving was⁽¹⁾.

‘De wetten die den handel toen in Vlaenderen beheerschten, “zegt M. Kervyn de Lettenhove,”⁽²⁾ waren byzonder beschermend, en daerdoor is het dat Vlaenderen zich zoo vroegtydig afscheidde van de leenheerschappy, die geen ander recht dan dat des sabels kende; men begrypt dus licht hoe handel, nyverheid en kunst eene schuilplaets zyn komen zoeken, daer waer men in stede van afpersingen van allen slach, van willekeurige lasten, van rechtsproeven door water en tweegevecht, de onveranderlyke en vaste verordeningen eener regelmatige inrichting vond. Van den eenen kant zag men er de handelsloffelykheid des werkmans gewaerborgd door het ambacht en door de stad, welke beide belang hadden om te waken dat geene inbreuk op de eer en op de faem der fabriekatie gedaen wierd; van den anderen kant beschermden de verordeningen der ambachten den werkman met zynen loon te regelen naer zynen arbeid en zynen arbeid naer zyne krachten.

Ook wierd de werkman in geen ambacht aenveerd of hy moest zweeren van uit al zyne krachten de gilde in Gods genade te behouden, den graef met ganschen herte, met ganschen bloede, en met ganscher have, ter zyner eere en ter eere des vaderlands te dienen; men waerschuwde hem nog, dat indien hy zich aen wandaden of zedeloosheid overgaf, hy seffens uit de gilde zou gesloten worden; integendeel beloofde men, zoo hy loffelyk en eerlyk was, hem in zynen ouden dag en in zyne ziekten te verzorgen.’

Aen deze instellingen was het te wyten dat Vlaenderens herbergzaemheid door vreemde koopliên opgezocht wierd, terwyl zyn handel zich innerlyk door de kunst der wevers en uiterlyk door de poogingen der zeevaerders ontwikkelde.

In de XIII^e eeuw hadden de Brabandsche gemeenten zich reeds ontwikkeld, en in oorkonden uit dien tyd vindt men de stoffen der nyverheid uit Brussel, Loven en Mechelen vermeld nevens die van Gent, Doway, Yperen en Dendermonde. Onder al de Brabandsche gemeenten muntte Loven uit. Zyne nyverheid en zyn handel waren groot, en reeds vroeg verzonden de Lovensche wevers hunne waren niet alleen naer de verschillende merkten der Nederlanden, maer ook naer Frankfort, Parys en Londen. Antwerpens handelsroem is later ontstaen; de Scheldestad verhief zich na Brugge's val.

(1) Warnkoenig, Flandrische Staats-und Rechtgeschichte, D.I. bl. 318.

(1) W. Burgon. The life and times of sir Thomas Gresham.

(2) Histoire de Flandre, tome II, 10.

[p. 77]

Wy hebben gezien dat de eerste Graven van Vlaenderen merkten instelden; deze wierden reeds vroeg door vreemde kooplieden bezocht. Onder Baudewyn met de byl vinden wy Oosterlingen op de jaermerkt te Thourout, en de mare der moord op Karel den Goede gepleegd, vervulde de Lombaerdsche goudsmeden met schrik op die van Yperen. Doch onder alle andere muntte de jaermerkt van Brugge uit. Daer vond men goederen en kooplieden uit alle landen der weereld: men zag er uit Engeland, Ierland, Schotland, Ysland, Noorwegen, Zweden, Rusland, Denemarken, Hongarië, Bohemen, Duitschland, Polen, Luik, Navarra, Arragon, Andaluzië, Grenada, Galicië, Portugael, Fez, Marokka, Tunis, Majorka, Sardinië, Constantinopelen, Hierusalem, Egypte, Soudan, Armenië, Tartarië, enz.

De bescherming welke de vreemde kooplieden op de vlaemsche jaermerkten genoten, was zoo groot, dat, alhoewel Margareta de engelsche wol te Brugge en te Damme had doen aenslaên, een wallisch koopman zich nochtans in 1272 naer de jaermerkt van Ryssel begaf, en dat hy later de gravin voor de hem aengedane schade door 's konings gerechtshof deed veroordeelen. Karel d'Anjou kon in 1274 van Wyt van Dampierre ook niet bekomen, dat hy de Genuëzers, die zich in Vlaenderen bevonden en Weibelingen waren, uit dat land verdryven zou. Vlaenderen, schreef Robbrecht van Bethune aen den eersten Edward, is zyn voorspoed aen den handel verschuldigd, het is voor de kooplieden, die er van alle kanten toestroomen een gemeen vaderland geworden. Insgelyks zegden de schepenen van Brugge tot Edward II. ‘Uwe Majesteit mag niet vergeten, dat Vlaenderland voor alle lieden, waer zy ook mogen geboren zyn, open staet⁽¹⁾.’

Nu is er nog eene instelling waervan wy gewagen moeten, dat is de groote vlaemsche hanse.

Naermate de koophandel zich uitbreidde knoopten de vlaemsche kooplieden ook verafgelegene betrekkingen aen, en dan voelden zy, hoe langer zoo meer, hoe noodwendig het was zich ter onderlinge ondersteuning te vereenen. Zoo wierd de vlaemsche hanse gevormd, die men de londensche hanse genoemd heeft, omdat het groot kantoor der vlaemsche kooplieden op de boorden der Theems gevestigd was.

Het was zeker van Frankryk niet, dat onze voorvaderen de kunst afgeleerd hadden, hunnen handel en hunne nyverheid vooruit te zetten; het was zoo min van Engeland, integendeel, de huidige nyverheid van dat land is daer onder Edward I door Vlamingen en Brabanders ingevoerd geworden.

De oude Vlamingen en Brabanders betrouwden zich zelven, zy kenden hunne macht.

O zonen dier Vlamingen en Brabanders, zyt uwer vaderen weerdig!

Zullen wy hier nevens dit tafereel des bloeis van Vlaenderens stoffelyk welzyn, dat van het toenmalige Frankryk, dat van het land der hedendaegsche wereldverlichteren van alle ware grootheid en allen waren roem, ophangen?... doch waerom?... Is de uitroeping eener fransche koningin uit dien tyd, (doch wier fynheid van smaek en gevoel wy liefst verbergen) niet voldoende om ons alles in eens te leeren? Jeanne de Navarre, die in Frankryk alleen koningin was, kon immers haren spyt niet bedwingen, wanneer zy door de schoonheid, de pracht en de fierheid der Brugsche vrouwen overbluft uitriep, zegt Meyer: Ik dacht hier alleen koningin te zyn, en ik zie er wel zes honderd!

(Wordt voortgezet.)

H. Van Walrave.

(1) Kervyn de Lettenhove. D. II, bl. 14.