De Vlaamsche School. Jaargang 5

De brandbrief.
(Vervolg, zie bl. 31, 37, 45 en 51.)

Dien dag moest ik my bezig houden met het onderzoek der reeds gemelde kindermoord, en kon dus de getuigen in de zaek van Esschen betrokken niet dagveerden; echter ging ik met zooveel spoed te werk in het onderzoeken van het misdadig feit welk Jakke Luyfels werd ten laste gelegd dat, voor aleer er zes weken verloopen waren, de kamer van in beschuldigingstelling over de zaek kon beslissen. Gy kent de verklaring der voornaemste getuigen, welke ik te Esschen, den dag zelven der inechtenisneming des verdachten, had onderhoord. Wat nu de overigen betreft, deze waren slechts van weinig belang voor wat de al of niet schuldigheid des betichten betrof.

Kees Van Tricht, pachter op de Ramboersche hoeve, verklaerde, dat de beschuldigde aen zyne hoeve zynen nood was komen klagen; het was reeds avond, en op het oogenblik dat hy uit het dorp terug keerde, waer hy Klaes Sanders, zyn ouden knecht, die met eene zyner gewezene koeimeiden getrouwd was, had bezocht; hy was getroffen geweest door den armmoedigen staet waerin zich dit huisgezin bevond, en daer er, uit hoofde van den feestdag, niemand op de hoeve aenwezig was om naer het dorp te gaen, had hy Jakke Luyfels gelast met de boodschap van eenen kluts aerdappelen naer Klaes Sanders te dragen, en hiervoor had hy hem eenige centen en een brood gegeven; Jakke Luyfels had zich naer wensch van deze boodschap gekweten. Dit was al wat hy betrekkelyk de zaek waervoor hy gedagveerd was, wist.

Klaes Sanders, handwerker, te Esschen, zegde dat de beschuldigde hem, des avonds van Kersmis, van wege Kees Van Tricht, zynen ouden boer, eenen kluts aerdappelen had gebracht, en na zich van deze boodschap te hebben gekweten, zich spoedig had verwyderd. Toen Jakke Luyfels zich ten zynen huize aenbood, had hy geen brood by zich; ten minste kon de getuige niet verklaren dat hy zulks gezien had. Meer wist hy niet van de zaek.

Uit de getuigenis dezer beide persoonen bleek het ten stelligste, dat de beschuldigde, tusschen het tydverloop van de gelasting en kwyting der boodschap, zich nergens anders heen had kunnen begeven.

Eenige andere persoonen hadden Jakke Luyfels in het

[p. 61]

opgaen, andere hadden hem in het terugkeeren ontmoet; doch niemand hunner wist iets betrekkelyk de zaek van den brandbrief.

Wat nu het oordeel der twee beëedigde schriftkeurders, twee ervaren schryfmeesters, met het onderzoek van het geschrift des brandbriefs en dit der handteekens door den betichten op de registers van den burgerlyken stand der gemeente Esschen geschreven, betreft, na nauwkeurig onderzoek bleek, uit hunne schriftelyke en mondelingsche verklaring, het volgende:

Joachim Krol, eerste beëedigde schriftkeurder, was verzekerd, voor zooveel het uit de vergelyking des briefs met de registers van den burgelyken stand was te oordeelen, dat de letters der beide schriften op de zelfde wyze waren gevormd, en door den zefden persoon waren geschreven.

Ignatius Buermans, tweede beëedigde schriftkeurder, dacht in tegendeel eenig verschil te vinden in de vorming van sommige der letteren van de beide schriften hem toevertrouwd, namelyk in de dikte der buiken der f. en der l.; echter kon het goed mogelyk zyn dat beide door een en den zelfden persoon waren geschreven; nogthans kon of dorst hy dit niet onder eed verzekeren.

Zoo ver stond de zaek toen zy voor de kamer van inbeschuldigingstelling kwam. Hieruit vloeide voort dat de beraedslaging om te weten of de verdachte al of niet voor het hof van assisen zou verzonden worden, tamelyk lang duerde; doch daer Joachim Krol stellig verklaerde dat beide schriften door denzelfden persoon waren geschreven, en Ignatius Buermans slechts een klein verschil in beider schryfwyze bestatigde, eindigde de Kamer ten leste met het besluit, by meerderheid van stemmen genomen, dat Jakke Luyfels, handwerker, oud 38 jaer, woonende op den Moerkant, onder Esschen, voor het hof van Assisen der provincie Antwerpen zou verschynen, beschuldigd van, in den avond van 24 december 1838, een brandbrief te hebben gezonden aen pachter Pauwel Gyselynckx, woonende in bovengemelde gemeente, op de Kretenborgsche hoeve; misdaed die door eene gedeeltelyke uitvoering was gevolgd geweest.

Op het einde der maend april daeraenvolgend, verscheen de beschuldigde voor het hof van Assisen onzer provincie. Daer de dagbladen des tyds melding hadden gemaekt van het duistere dat deze zaek omhulde alsook der hardnekkige ontkenning van alle de hem ten laste gelegde punten, waerin de betichte bleef volherden, was de toeloop van volk tamelyk groot. De gedachten der menigte omtrent de al of niet schuldigheid van den betichte waren zeer verschillend; de eenen zagen in hem den waren dader des misdryfs, terwyl de anderen beweerden dat hy niet de minste plicht had aen hetgeen hem werd aengeteigd.

Ik zal u niet spreken van den akt van beschuldiging noch van de verklaring der getuigen, daer ik u deze laetste reeds heb doen kennen en de eerste er het getrouw voortvloeisel van was. Alleen geloof ik niet te mogen vergeten te vermelden, dat het uit den beschuldigingsakt bleek, dat het brood niet in den uitgeholden olm aen de Spillebeek was teruggevonden, alsook dat de verklaring die Joachim Krol, de eerste beëedigde schriftkeurder aflegde, zeer veel indruk op het publiek maekte, en degenen die het er voor hielden dat Jakke Luyfels plichtig was, in hunne meening versterkte. Na hem verscheen Ignatius Buermans, de tweede door de wet benoemde schriftkeurder, en dezes getuigenis, deed de persoonen die beweerden dat de beschuldigde onplichtig was, de hoofden half zegevierend in de hoogte steken, terwyl hunne tegenstrevers niet te min, bleven volherden dat de dikte der buiken van de f. en de l. niets aen de zaek deed.

Toen al de getuigen gehoord waren, gaf de heer voorzitter, een achtingsweerdig en eerbiedinboezemend grysaerd, het woord aen den openbaren beschuldiger.

Deze begon met de zaek wyd en breed uit een te zetten en uit elke omstandigheid, zelfs diegenen welke ter ontlasting des betichten hadden moeten verstrekken, trok hy tot gevolg, dat Jakke Luyfels de echte dader des misdryfs was. De armoede des beschuldigden, zyne hardnekkige ontkenning, dit alles waren voor hem tastbare bewyzen zyner plichtigheid.

- Wat ging de betichte toch aen de Spillebeek verrichten en dit juist op het oogenblik vastgesteld tot het leggen van het geld in den hollen boom? - riep hy uit. - De beschuldigde beweert dat hy er een brood ging halen. Dit kan waer zyn; maer men heeft er het brood niet terug gevonden. En ware het nu zoo dat men het terug hadde gevonden; wat zou dit bewyzen? Niets, dan dat de beschuldigde, hier tegenwoordig, het opzettelyk erin had gelegd, ten einde zich ervan te bedienen als middel ter zyner ontschuldiging. Dat niemand dan hy de dader is, dat zegt genoegzaem de omstandigheid, dat hy zich, eenige dagen vóór het plegen der misdaed als een bedelaer aen de Kretenborgsche hoeve aenmeldde, en op de weigering van pachter Pauwel Gyselynckx, slechts morrend en onder het uitspreken van bedreigingen de hoeve verliet.

De verlegenheid der vrouw des beschuldigden leverde, volgens de prokureur des konings, een ander bewys zyner plichtigheid. - De vrouw was het met haer man eens, - riep hy geestdriftig uit; - haer stamelen toen zy ondervraegd werd omtrent de afwezigheid haers mans, geschiedde zulks niet alleen uit vrees van zich te zullen misspreken? En indien zy zich misprak, zou zy daerdoor haer man niet in de handen van het gerecht leveren? want zy wist toen nog niet dat de schuldige reeds gevat was; zy wist niet dat de vogel reeds in het net zat. Ja, ik herhael het, de vrouw van Jakke Luyfels, wist zeer goed waerheen haer man zich had begeven en waerom hy uit was; haer stamelen was geene verlegenheid, het was slechts vrees van zich te mis-

[p. 62]

klappen: zy is zyne medeplichtige en zou naest hem op de bank der beschuldigden moeten zitten.

Een punt waeruit de openbare beschuldiger zeer veel party wist te trekken, was de onrustige houding des betichten, zyn rondschouwen in alle richtingen, op het oogenblik dat hy het geld uit den uitgeholden olm aen de Spillebeek zou halen. - Wat verraedde dit anders dan klaerblykelyke vrees van te worden gezien? - riep hy welsprekend uit. - Of hoeft men om een brood, dat men zelf ergens heeft nedergelegd en terug komt halen, zoo veel omslag te maken? Zoo in alle richtingen rond te schouwen? Zich zoo bevreesd te toonen? Neen, dit doet men slechts wanneer men verraed vreest! Dan alleen, wanneer men eene slechte daed verricht, is men angstig! Wanneer men vreest voor het gerecht, dan schouwt men in alle richtingen rond! Wanneer men genoegzaem van zyne eigene plichtigheid overtuigd is, dan alleen, ziet men, in alles wat ons omringd, bespieders! Dan alleen, beeft men! Jakke Luyfels toonde zich angstig aen de Spillebeek! Hy schouwde in alle richtingen rond! Tusschen de takken van het schaerhout, in het water der beek, in het zand der heide, overal dacht hy bespieders en gerechtsdienaers te zien! En waerom toch? Omdat hy genoegzaem van zyne eigene schuldigheid overtuigd was. En dan zyn stamelen, zyn ontkennen, zyn smeeken, toen hy zich in de handen der gerechtsdienaers zag, zyn dit niet zoovele andere tastbare bewyzen zyner plichtigheid? Ja, Jakke Luyfels is schuldig! Hy zoekt zich slechts door behendig uitgedachte middelen aen de gestrengheid van het menschelyk gerecht te onttrekken; doch dit zal hem niet gelukken. Hy moet tot voorbeeld verstrekken aen anderen, die misschien genegen zouden zyn hem na te volgen: de misdaed moet gestraft worden!

Nu ging de openbare beschuldiger over tot de verklaring der twee beëedigde schriftkeurders.

- De beschuldigde, hier tegenwoordiger, beweert, - zoo sprak hy, twyfelend met het hoofd schuddend, - dat hy niet schryven kan; terwyl niet alleen de achtbare burgemeester der gemeente Esschen getuigt, dat hy het wel degelyk kan, maer ook de registers van den burgerlyken stand dezer gemeente het ten stelligste bewyzen. Jakke Luyfels zegt, dat hy alleen zyn naem kan zetten; doch niets bewyst dat dit waerheid is. Omdat men geen ander schrift van hem kent, zou men daerom mogen beweeren dat hy niet schryven kan? Stellig neen. Ten andere, wat blykt er uit de schriftelyke en mondelingsche verklaring van den beëedigden schriftkeurder Joachim Krol? Dat de letters der beide schriften, te weten, die des brandbriefs en het handteeken van Jakke Luyfels op de gemeenteregisters, door dezelfde hand zyn gevormd, door denzelfden persoon zyn geschreven. En Ignatius Buermans, de andere beëedigde schriftkeurder, is hy niet van hetzelfde gedacht? Hy durft dit, wel is waer, niet onder eed verklaren, uit hoofde van eenig verschil in de dikte der buiken van de f. en de l.; doch hy, insgelyks, is van gevoelen dat het zeer waerschynelyk is dat de beide schriften van eene en dezelfde hand zyn. Ergo, Joachim Krol is stellig in zyne verklaring en Ignatius Buermans houdt het voor waerschynelyk; wat twyfel blyft er dan nog over? Voor my, - riep de prokureur des konings uit, de hand op de borst leggend, als doordrongen van hetgeen hy zegde, - voor my blyft er niet den minsten twyfel over. De schuldige is in de handen des gerechts, wees er zeker van. Alles getuigt openlyk tegen den man die daer voor u op de schandbank, op de bank der misdadigen zit. Alles getuigt tegen hem! hy tracht zich door eene hardnekkige ontkenning aen de strengheid der wet te ontrekken; doch zoo zulks gebeurde, dan zou men, myns dunkens, niet slecht doen met, voortaen, alle schuldigen op vrye voeten te laten loopen. En wat zouden er de gevolgen van zyn voor de samenleving? Brandstichting, roof en moord, altoos en overal! Zulke te verre gaende zwakheid ware onvergeeflyk: zy zou den ondergang der samenleving ten gevolge hebben! De misdaed zou op de deugd en de eerlykheid zegepralen! Neen, - riep hy met een zegevierend gebaer uit, zich tot de twelf gezwoornen wendende; - neen, zulks mag of kan niet zyn. De heeren gezwoornen zullen de inspraek huns gewetens volgen! Zy zullen de misdaed schandvlekken! Zy zullen de overtuiging hebben dat de betichte plichtig is en moet veroordeeld worden.

De prokureur des konings ging zitten toen hy zyne beschuldiging had geeindigd. Op de gezichten der gezwoornen was het leesbaer, dat zyne pleitrede grooten indruk op hen had gemaekt, en degenen die vroeger twyfelden, thans overtuigd waren. Een dof rumoer dat uit het achterste gedeelte der zael opsteeg, getuigde, dat vele, vroeger wankelende toehoorders, thans de zyde van den openbaren beschuldiger hadden gekozen. De eenige persoon op wien de welsprekende pleitrede myns kollegas niet de minste indruk scheen te hebben gemaekt, was de beschuldigde zelf. En dit was nu toch ook geen wonder, de man wiens vryheid en wiens eer op het spel stond, hy die alleen noodig had te verstaen wat men van hem zegde, had er geen woord van begrepen. Jakke Luyfels was een arme duivel, die slechts zyne moedertael verstond, en in het vrye België, in het land dat de vryzinnigate grondwet van Europa bezit, eene grondwet waer in geschreven staet: - Alle belgen zyn gelyk voor de wet, - had de openbare beschuldiger, zyne sierlyke pleitrede in de fransche tael uitgesproken. Ik weet niet of Jakke Luyfels er over dacht even als ik; maer my kwam zulke handelwyze voor, in vergelyking met de woorden der grondwet: - alle belgen zyn gelyk voor de wet, - als eene officiele spotterny.

(Wordt voortgezet.)

Johan Van Rotterdam.