De Vlaamsche School. Jaargang 5

Het wonder der roozen.
(Episode uit het leven der H. Elisabeth.)
Tafereel door Josef du Caju.

Over weinige jaren, debuteerde een beeldhouwer, leerling der Koninklyke Akademie van Antwerpen; hy had de lessen van het vermaerde gesticht met vrucht gevolgd, en werd, by zyne eerste stappen op het veld der kunst, met den naem van meester begroet; zyn groep: Buodognad stond dáér, en dwong goedkeuring af van allen toeschouwer; de stoutheid der schepping, het grootsche der behandeling en de keurigheid der bewerking, duidden een kunstenaer aen die eens onze nationale school tot eer zou hebben verstrekt.

En dit oordeel over Du Caju's talent was niet overdreven. Zyn beeld, Euterpe, dat het Koninklyk Schouwburg van Antwerpen versiert; zyn bronzen groep voor de afgebrande beurs dezer Stad bestemd, even als verscheidene andere voortbrengselen, verraden eene hand die tot grootsche werken is geroepen.

Du Caju echter was niet te vrede met den eenigen titel van beeldhouwer; hy wilde zich ook op het veld der schilderkunst wagen. Zyne proeven in dit vak werden met goeden uitval bekroond; zyne klassische studiën stelden hem immers in staet verhevene onderwerpen te behandelen; de keurigheid van zyn stift beloofde daerenboven een keurig teekenaer.

Du Caju heeft eene diepe studie onzer oudere school gemaekt; hy heeft den fynen mystischen vorm onzer Van Eycken en Van Memmelinghe poogen te doorgronden, en, in hunne raedpleging, geheimen ontdekt, die voor menige anderen opgesloten lagen. Van dáér de byval die zyne tafereelen begroet. De vlaemsche geest mint dit verheven gevoel, zoo eenvoudig uitgedrukt; hy hertempert zich by het beschouwen dier grootsche rust, die, (helaes! maer al te veel uit de scheppingen van het tydvak der Hergeboorte gebannen), het hert in zoete mymering medesleept en de ziel des dichters doet denken.

Het eerste onderwerp door Du Caju behandeld, was zoo eenvoudig als dichterlyk: de heilige Maegd het kindeken Jesus dragende, wandelt by den oever der zee; met woede bewegen zich de alvernielende baren; doch zie het Kind-God heft zynen arm zegenend op, en kalmte en rust zyn op de onmeetbare vlakte hersteld. Onnoodig het schoone dier schepping te doen uitstralen: dit kleine wicht, wiens zwakke arm de stormende elementen tot stilzwygen dwingt, heeft in menig hert, eene siddering doen ontstaen.

Het tweede onderwerp door den kunstenaer behandeld, en dat wy dezer dagen in de zalen van het Verbond voor Kunsten, ten toon zagen gesteld, behoort insgelyks tot de gewyde geschiedenis, die bron van grootsche scheppingen.

De heer Du Caju heeft een feit uit het leven der heilige Elisabeth afgemaeld. ‘Elisabeth, zegt Graef de Montalembert, in zyne heerlyke levensschets dier heilige; Elisabeth droeg geerne zelve, in het geheim, aen de armen, niet alleen het geld, maer ook de levensmiddelen en andere voorwerpen die zy hen bestemdde. Zy ging aldus geladen langs style en afgeweken wegen die van haer kasteel naer de stad en de hutten der bygelegene dalen voerden. Een dag, dat zy met een harer geliefste volgjuffers, langs eene kleine en moeijelyke baen welke men nog toont, nedersteeg, in de ploeijen haers man-

[p. 3]

tels, brood, vleesch, eijeren en andere eetwaren dragend, om deze den armen uit te deelen, bevond zy zich eensklaps vóór haren echtgenoot die van de jacht terugkeerde. Verwonderd haer te zien die onder het gewicht van haren last boog, zegde hy haer: “Laet zien, wat draegt gy?” en ten zelfde tyde opende hy, trots haren tegenstand, haren mantel, dien zy, gansch verschrikt, tegen hare borst sloot; doch er waren slechts witte en roode roozen, de schoonste die hy in zyn leven had gezien; dit verwonderde hem des te meer daer men in het tydperk der bloemen niet meer was.’

Dit is het oogenblik door Du Caju uitgekozen, en, wy mogen het tot lof des schilders gewagen, hy heeft het zeer wel begrepen. Wy zegden het reeds, Du Caju is kunstenaer, en kent de grenzen die tusschen het verhael en de voorstelling bestaen; hy heeft dus zyn onderwerp afgemaeld in al den glans dien de kunst ter zyner beschikking stelde.

Elisabeth is waerlyk de vrouw die de geschiedschryvers ‘als eene regelmatige en volmaekte schoonheid’ afschilderen; ‘wier gansche beeld niets te wenschen overliet⁽¹⁾.’ Zedig treedt zy met hare volgelinge vooruit; op haer wezen glanst de reinheid van dit hert ‘dat een gloed van teederheid, van liefde en medelyden was.’ By het onverwacht ontmoeten haers echtgenoots, slaet Elisabeth de oogen neêr; zy sluit haren mantel tegen hare borst, doch, o wonder, een aental roozen rollen er uit ten gronde. markgraef Lodewyk door het wonder, als verstomd, ziet zyne vrouw met verbazing en eerbied aen.

Kalmte heerscht in deze samenstelling; het oog rust met liefde op het schoone beeld van Elisabeth dat zich hier in den toei der reinheid en zedigheid vertoont. Het figuer der volgjuffer, even als datgene des hertogs, zyn treffend behandeld. Van het technische standpunt beschouwd, verdient dit tafereel ook onzen lof; de teekening is als men van een Du Caju mag verwachten; de kleur, wat zacht, is echter aengenaem; in een woord, de schildery van Du Caju heeft ons verrast en het is, wy bekennen het geerne, onder den voordeeligen indruk dien zy op ons gemoed heeft gemaekt, dat wy deze regelen, wellicht te enthousiastisch voor eene beoordeeling, nederschryven.

De heer Du Caju vare voort op de baen die hy zich heeft geopend; zyn geest dringe meer en meer in de geheimen der kunst onzer vroegere meesters; schoonheden op schoonheden zal hy er in ontdekken; hy, even als al onze andere schilders, hebbe de overtuiging dat het slechts door het betrachten der eigenschappen onzer oudere kunstenaren is, dat, in deze eeuw van cosmopolitismus, de nationale school van België zich kan handhaven.

P. Génard.

(1) Comte de Montalembert, op. cit.