De Vlaamsche School. Jaargang 4

Merkweerdigheden van Italie.
(Vervolg en slot; zie bl. 133, 138, 151, 155 en 164.)

Pisa.

Pieter van Pisa, reeds gevorderd in jaren - zegt de geleerde Ozanam, - genoot eene vorstelyke eer; vroeger had hy in de spraek- en letterkunde onderwys gegeven. Paulus, Diaken, leerde het grieksch aen de prinses Rotrudis toen zy aen den jongen keizer Constantinus was verloofd. 'T is in die omstandigheid dat Pieter van Pisa hem, in name van den vorst, het volgende, in geleerde dichtmaet, schreef: ‘Wy loven den Zaligmaker, eenigen Zoon des Vaders die u, Paulus, herwaerts zond, om er, als de grootste der dichters, in onze barre landstreken, menig vruchtbaer zaed te stroeijen en onder uwen invloed weeldrig te doen ontkiemen. In de grieksche spraek doet gy u voor als een tweede Homerus, terwyl wy u in de latynsche als een Virgilius en in de hebreeuwsche als een ander Philon gelukwenschen en begroeten. Gy weet dat, geleid door 's Heeren wil, onze dochter de zeeën gaet overtogen, om daer haer aengeboden scepter van een groot keizerryk te aenveerden; zie daer waerom gy onze leeken in de grieksche tale onderrigt, opdat zy zich, in haren dienst, geleerd zouden toonen in de oogen der Byzantynsche vorsten.’ Paulus antwoordt niet zonder bevalligheid op al die aenminnige grootspraek; hy laet zich niet door ydelen waen verblinden en verklaert dat hy met Homerus en Virgilius niets gemeens heeft en het hem leed zou doen zich in het gezelschap van zulke heidenen te bevinden. ‘Ik spreek geen grieksch, zegt hy, ten slotte; ik ben de hebreeuwsche tael niet magtig; dry of vier sylben, ter schole aengeleerd, vormen heel den wetenschaplyken voorraed waer zich de weetgierigen aen kunnen vergas-

[p. 184]

ten.’ De briefwisseling dier twee uitwykelingen kenmerkt het begin der letterkundige eeuw van Karel-den-Grooten; zy dagteekent van vóór het einde des jaers 787, waerin het ontworpen huwelyk tusschen den jongen Constantinus en Rotrudis werd verydeld. In die oorkonden vindt men echter onmiskenbare blyken van taelkundig onderwys van het beoefenen der dichtkunst. De brieven worden in versmaet geschreven benevens andere schriften die, in metrischen vorm, al de kunstgrepen en beuzelarijen voorstellen waermede zich een Hof bezig kan houden dat aenspraek op kunstliefde en geleerdheid maekt⁽¹⁾.

Na die twee geleerden, traden op als hebbende in de scholen van Frankryk byzonder uitgeblonken: Fulbertus, 54^ste bisschop van Chartres, die, uit Italië naer gezegd land wykende, te Chartres een hooggevoerd onderwys in de godsgeleerdheid gaf (1007);⁽²⁾ - Lanfranco van Pavia die, na met eer in gemelde stad den leerstoel der Regten bekleed te hebben, naer Frankryk toog, daer, in 1041, het kloosterleven aennaem en in de abtdy van Bec, waer hy Prior van werd, eene school opende welke weldra een der meest geroemde gestichten van Europa zou worden. Buiten die school opende hy er een andere te Avranches uitsluitelyk voor het letterkundig onderwys bestemd. Willem, hertog van Normandië, lokte hem uit zyn klooster, om hem aen het hoofd te stellen der St-Stephanus abtdy te Caen. 't Is daer dat men Lanfranco eene nieuwe school openen zag die, in befaemdheid, zyn vorig leergesticht zelfs zou overtreffen. Koning van Engeland geworden zynde, deed Willem aen Lanfranco, ten jare 1070, een nieuw aenbod van verplaetsing en schonk hem den aertsbisschoplyken zetel van Cantorbery⁽³⁾; - Lanfranco van Milanen, tydgenoot van Dante, was de handigste heelmeester waer de kunstgeschiedenis der middeneeuwen van gewaegt. Het deel dat hy nam in de botsingen der Guelfen en Gibelynen deed hem uit Italië bannen door Matthias Visconti. Hy kwam naer Frankryk, en, na eenigen tyd in Lyons te zyn verbleven, vestigde hy zich te Parys, waer de heelkunst in den betreurensweerdigen toestand kwynde. Op verzoek van Passavanti, deken der fakulteit van geneeskunst, gaf hy er als heelmeester openbare leergangen die de bewondering der tydgenoten gaende maekten. De invloed, welke die man op de hergeboorte zyner kunst uit mogt oefenen, is eene daedzaek die onbetwistbaer door de geschiedenis wordt bewezen⁽⁴⁾. - Pieter Lombardo muntte in de Parysische Hoogeschool zoodanig uit, dat hy er voorzitter van genoemd, en daerna tot bisschop dier hoofdstad uitgekozen werd⁽¹⁾.

In de dertiende en veertiende eeuw treft men weinige Italianen aen die niet te Parys, als leeraers, in het hoogere onderwys zyn opgetreden. 't Was in het midden der dertiende eeuw dat Thomas van Aquinen⁽²⁾ er heen kwam en in de Godsgeleerdheid dit onderwys gaf dat hem zoo algemeenen roem moest doen verwerven. Toen hy, ten jare 1271, naer Italië terugkeerde, werd zyne plaets vervangen door een professor van romeinsche afkomst. Een ander Italiaen, Pater Gillis Colonna⁽³⁾, algemeen overste der Augustynen, aertsbisschop van Bourges, leeraer in de Godsgeleerdheid by de Hoogeschool van Parys, werd de bestuerder der opvoeding van Philippus-den-Schoonen en schreef voor den Vorst de verhandeling: De regimine principis. Die geleerde monnik had zich eene zoo groote befaemdheid verworven, dat, by de plegtigheid der zalving van den koning, hy door al de faculteiten werd gekozen om ze in die omstandigheid te vertegenwoordigen en in hunnen naem op het feest dier inhulding aenwezig te zyn. Colonna gelastte zich met dit vereerend aenbod en deed, tydens de plegtigheid, eene redevoering in de fransche tael. In die tyden, toen het ambt van kanselier der gezegde hoogeschool werd nagejaegd door al wat zich in kunsten en wetenschappen een schitterenden roem had mogen verwerven, zien wy het zelve opvolgend worden bekleed door uitmuntende Italianen door de Franschen zonder onderscheid Lombarden geheeten; in grooten getalle te Parys gevestigd, hebben die doorluchtige uitwykelingen, ter dier stede, aen de rue des Lombards hunnen gemelden bynaem gegeven die, zoo als wy zegden, destyds de beteekenis had die wy aen het woord Italiaen op onze dagen hechten⁽⁴⁾.

De reizen dier groote mannen leveren het ontegensprekelyk bewys, dat het geleerde Italië magtig tot de verheffing der Hoogeschool van Parys heeft bygedragen. Tegenover de feiten die de geschiedenis dien aengaende heeft geboekt, moet men alle verder betwyfelen onderdrukken en volmondig met ons instemmen dat mannen, die te Parys hun leven in het betrachten der diepste geleerdheid hebben doorgebragt, er hunne grootste en schoonste werken hebben geschreven, dat zulke mannen, met een woord, voorzeker geenen geringen invloed hebben uitgeoefend op de ontwikkeling der toenmalige volksbeschaving.

Ch.J. Vanden Nest, priester.

(1) La civilisation chrétienne chez les Francs, par A.J. Ozanam, professeur de littérature étrangère à la faculté des lettres de Paris, Liége 1850, pag. 445. - Dissertation sur l'Histoire ecclésiastique, par l'Abbé Le Boeuf, tom. 1, pag. 370.

(2) Hy stierf op 12 april 1029.

(3) Werd geboren te Pavia omtrent het jaer 1005 en stierf in 1089.

(4) Zie: Dict. hist. de la médecine ancienne et moderne, par J.E Dereimeris, tom. III. Paris 1837.

(1) Geboren te Navara, in Lombardië, stierf hy in 1164.

(2) Hy ontving in de Hoogeschool van Parys den graed van doctor, den 23 october 1237.

(3) Hy stierf te Avignon, in 1316.

(4) Zie: Faits curieux relatifs aux moeurs et à l'Histoire de l'Italie au moyen-âge. Paris, 1839.